သက်ဟိတစ်မျိုးမှ အခြားအမျိုးအစားမှ ဆင်းသက်နိုင်သည့် သဘောတရားရေ ဆိုကရေစီခေတ်မတိုင်မီက စတင်ခရေ။ ဒေအယူအဆရေ ရောမခေတ်သို့ သယ်ဆောင်လာပြီး ရော မကဗျာဆရာနန့် ဒဿနပညာသျှင် Titus Lucretius Carus ဧ De rerum natura ပိုင်ရေ ထိုခေတ်က သိပ္ပံဆိုင်ရာ လက်ရာအချို့တွင် ထင်ရှားရေ ။
ဒေအချိန်ကာလတစ်လျှောက်လုံးတွင် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ကို ဖော်ပြရေ စကားလုံးတိ မဟိခပါ။ ယကေလည်းလည်း တူညီရေ အရိပ်အမြွက်ပြရေ အခြီခံ အယူအဆတိနန့် အကြံပြုချက်တိ ဟိကေလည်း ပိုပြီးကေကျယ်ပြန့်ပြီး ယေဘုယျသဘောဖြင့် ညွှန်ပြထားရေ။
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ခေတ်သစ်အယူအဆကို Charles Darwin က အဆိုပြုခပြီး ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် သူဧစာအုပ်ဖြစ်ရေ " On the Origin of Species " ဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် ကျော်ကြားခရေ။ သူဧလက်ရာဧထင်ရှားချက်မှာ သက်ဟိတိ အချိန်ကာလတစ်ခုနန့်တစ်ခု မျိုးဆက်တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ ကူးဆက်လာရေ အပြုအမူပိုင်းဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စရိုက်တိကြောင့် ပြောင်းလဲလားခြင်းဖြစ်ရေ။ ဒေပြောင်းလဲမှုတိရေ သက်ဟိတစ်ဦးအား ၎င်းဧပတ်ဝန်းကျင်နန့် ပိုပြီးကေကောင်းမွန်စွာလိုက်လျောညီထွေဖြစ်စီရန်နန့် နီာက်ဆုံးတွင် စရိုက်လက္ခဏာတိကို အနာဂတ်မျိုးဆက်တိသို့ လွှဲပြောင်းပီးနိုင်ရေ။ ပြောင်းလဲခြင်းနဲ့ လိုက်လျောညီထွေမဖြစ်နိုင်တဲ့ သက်ဟိတွေဟာ ကွယ်ပျောက်လားတယ် - ယင့်ချင့်ကြောင့် “ အသင့်လျော်ဆုံးသျှင်သန်ခြင်းရဲ့ သျှင်သန်ခြင်း” ဆိုရေ အသုံးအနှုန်းပါ။ ”
မြေမှပင်လယ်
editသဘာဝရွီးချယ်မှုဖြစ်စဉ်ကို သက်သေပြနိုင်သည့် အကောင်းဆုံးဥပမာတိထဲမှတစ်ခုမှာ ဝေလငါးတိဧ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဖြစ်ရေ။ ဝေလငါးတိဧ ပထမဆုံးဘိုးဘေးမှာ ကုန်းနီခွေးနန့်တူရေ တိရစ္ဆာန်ဖြစ်ရေ။ တကယ်တော့၊ Darwin က ဝေလငါးတွေရဲ့ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်စွာ ကုန်းနီဇစ်မြစ်ဟိ သက်ဟိတိနန့် စတင်ခရေလို့တောင် အဆိုပြုခပါရေ။ သူ့စာအုပ်တွင်၊ အချိန်ကြာလာရေနန့်အမျှ ဝေလငါးပိုင် ကြီးမားရေ တိရိစ္ဆာန်အဖြစ်သို့ တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲလားနိုင်သည့် ဝက်ဝံနက်ဧ စိတ်ကူးယဉ်ဥပမာကိုပင် ပီးခရေ။
Darwin အလိုအရ-
“ ဝေလငါးပိုင် ကြီးကျယ်ခမ်းနားရေ သတ္တဝါတစ်ကောင်ကို ဝေလငါးပိုင် ကြီးကျယ်ခမ်းနားရေ သတ္တဝါမမွေးမချင်း ၎င်းရို့ဧဖွဲ့စည်းပုံနန့် အလိအထတွင် ရေနီသတ္တဝါတိ ပိုပြီးကေဖွဲ့စည်းပုံနန့် အလိအထဟိရေ ဝက်ဝံမျိုးနွယ်တွင် အခက်အခဲမဟိ မမြင်နိုင်ပါ။ “
သို့ရာတွင်၊ ဒါဝင်ဧ အယူအဆရေ တည်ဆဲအယူဝါဒနန့် ယုံကြည်ချက်တိစွာကို ဆန့်ကျင်ရေကြောင့် ထိုအချိန်က လှောင်ပြောင်ခရေ။ သူနှိုးဆော်ရေအငြင်းပွားမှုရေ ဒေအပိုင်းကို သူဧစာအုပ်ဧ နောက်ပိုင်းထုတ်ဝီမှုမှ ဖယ်ရှားလိုက်ခြင်းဖြစ်ခရေ။
ယနီ့တွင် Darwin ရေ လမ်းကြောင်းမှန်ပေါ်ရောက်နီပြီဟု သိပ္ပံပညာသျှင်တိ သိထားကေလည်း အသက်ဆိုင်ဆုံး ဥပမာကို သူ မပြခပေ။ Hippos သို့မဟုတ် နွားတိကို နမူနာယူခပါက၊ သူရေ ပိုပြီးကေအောင်မြင်နိုင်လီရေ (နွားတိ၊ ဟစ်ပိုနန့် ဝေလငါးတိရေ အမှန်တကယ် တူညီရေအစီအစဉ်တိဖြစ်ကတ်ရေ – Artiodactyla ရေ ဒေတိရစ္ဆာန်တိကို ဆွေမျိုးသားချင်းမဖြစ်စီရန်)။
သဘာဝရွီးချယ်မှု
editသဘာဝရွီးချယ်မှုရေ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဧ အဓိက ယန္တရားတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ပတ်ဝန်းကျင်နန့် လိုက်လျောညီထွေစွာ လိုက်လျောညီထွေဟိရေ သက်ဟိတိရေ သျှင်သန်ရန် အခွင့်အလမ်း ပိုတိပြီး ၎င်းရို့ဧ သျှင်သန်မှုကို အထောက်အကူဖြစ်စီရေ စရိုက်လက္ခဏာတိကို ဖြတ်သန်းနိုင်ဖွယ်ဟိကြောင်း ၎င်းကဆိုရေ။
ဇီဝဗေဒတွင် အရီးအကြီးဆုံး သဘောတရားတိထဲမှ တစ်ခု၊ သဘာဝရွီးချယ်မှုတွင် သက်ဟိတိရေ ၎င်းဧပတ်ဝန်းကျင်နန့် လိုက်လျောညီထွေဟိပုံကို ဖော်ပြရေ။ သဘာဝရွီးချယ်မှုရေ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆီသို့ ဦးတည်နိုင်ရေ၊ အချို့ရေဝိသေသလက္ခဏာတိဟိသည့် သက်ဟိအုပ်စုရေ အခြားအုပ်စုတိထက် အသက်သျှင်နီထိုင်ရန် အခွင့်အလမ်းပိုပြီးကေမြင့်မားရေ။ ဒေအောင်မြင်ရေ သက်ဟိအုပ်စုတိရေ ၎င်းရို့ဧ အမွေဆက်ခံနိုင်ရေ ဝိသေသလက္ခဏာတိကို ၎င်းရို့ဧ သားစဉ်မြေးဆက်ထံ လွှဲပြောင်းပီးရေ။
သဘာဝရွီးချယ်မှုဧ ဂန္တဝင်ဥပမာတစ်ခုမှာ ငရုတ်ကောင်းပိုးဖလံတိဖြစ်ရေ။ စက်မှုတော်လှန်ရီးမတိုင်မီတွင် လီကင်တိရေ အလွန်ပေါတိပြီး သစ်ပင်တိစွာဧ အခေါက်တိကို ဖုံးအုပ်ထားရေ။ ထိုသစ်ပင်တိပေါ်တွင် ခိုနီရေ ငရုတ်ကောင်းပိုးဖလံတိရေ ၎င်းဧကိုယ်ထည်နန့် အတောင်တိပေါ်တွင် အရောင်ဖျော့ဖျော့ပုံစံတိဟိရေ။ ယင်းက ၎င်းရို့အား လုံလောက်ရေ ဖုံးကွယ်မှုပီးခပြီး ယင်းချင့်ကြောင့် သစ်ပင်တိနန့် ရောနှောကာ သတ်ဖြတ်ခြင်းမှ လွတ်မြောက်နိုင်ခရေ။
ယကေလည်းလည်း စက်မှုတော်လှန်ရီးအတွင်း လေထုညစ်ညမ်းမှုက လိုင်ကင်တိကို သေစီခပြီး သစ်ပင်တိကို မီးခိုးတိဖြင့် မှောင်စီရေ။ ဒေအရာက သစ်ပင်တိဧအခေါက်ကို အလွန်မှောင်စီရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ထိုပိုးဖလံတိရေ သစ်ပင်တိပေါ်တွင် ခိုနားနီရေအခါတွင် ၎င်းဧအရောင်ဖျော့ဖျော့ ခန္ဓာကိုယ်ရေ ထင်ရှားပေါ်လွင်ပြီး သားကောင်ကို လွယ်စီရေ။
ပိုနက်ရေ အတောင်နန့် ကိုယ်ထည်ဟိရေ ဖလံကောင်တိရေ ၎င်းရို့ကို ကောင်းစွာ ဖုံးကွယ်ထားရေကြောင့် သျှင်သန်နိုင်ကတ်ရေ။ နီာက်ဆုံးတွင်၊ နက်မှောင်ရေ ပိုးဖလံတိရေ သစ်ပင်တိဧ မှောင်မိုက်အခေါက်တိကို ကောင်းစွာ ပုန်းအောင်းနိုင်ရေကြောင့် သျှင်သန်ကြီးထွားလာခရေ။ ဒေနက်မှောင်ရေအရောင်ဟိရေ ဖလံပိုးဖလံတိရေ သားကောင်တိကို သျှင်သန်ရန် ကူညီပီးသည့် မျိုးဗီဇတိကို သယ်ဆောင်ပီးနိုင်ရေ။ အပြန်အလှန်အားဖြင့်၊ အရောင်ဖျော့ဖျော့ ပိုးဖလံတိကို မတွိ့မချင်း ရှားပါးလာရေ။
LUCA - ဘဝအားလုံးဧဘိုးဘေး
editLUCA သို့မဟုတ် The Last Universal Common Ancestor ရေ သက်ဟိတစ်ခု သို့မဟုတ် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လက်ဟိနီထိုင်နီရေ သက်ဟိအားလုံးတွင် ဘုံမျိုးနွယ်တစ်ခုဖြစ်ရေ။ LUCA ရေ အသက်သျှင်ဖူးသမျှ ပထမဆုံး သက်ဟိမဟုတ်ကေလည်း အတိအပြားထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ရေ။ LUCA ဧ စစ်မှန်ရေပုံစံကို ရုပ်ကြွင်းတိမှ တွက်ဆ၍မရကေလည်း၊ phylogenetic bracketing အားဖြင့် LUCA ရေ unicellular organism ဖြစ်ရေ—ယနီ့ခေတ်ဘက်တီးရီးယားတိနန့် အပေါ်ယံအားဖြင့် ဆင်တူရေ။
LUCA ရေ ရှေးခေတ်သမုဒ္ဒရာတိဧ ငရဲမီးတောင်ပေါက်တိအနီးတွင် နီထိုင်သည့် အစွန်းအထင်းတစ်မျိုး ဖြစ်နိုင်ရေ။ ၎င်းရေ autotrophic နန့် anaerobic ဖြစ်ရေ၊ ဆိုလိုစွာမှာ ၎င်းရေ အသက်သျှင်ရန် အောက်ဆီဂျင်မလိုအပ်ဘဲ ၎င်းဧကိုယ်ပိုင်အစားအစာကို ဖန်တီးနိုင်ရေဟု ဆိုလိုရေ။ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ရှုထောင့်မှကြည့်ကေ LUCA ရေ ကမ္ဘာပေါ်ဟိသက်ဟိတိစတင်ခြင်းအတွက် မှတ်တိုင်တစ်ခုဖြစ်ရေ။ ဘဝရေ နားမလည်နိုင်လောက်အောင် ကွဲပြားနီရေ်လည်း ခေတ်သစ်တိရစ္ဆာန်တိဧ မျိုးဗီဇတိတွင် LUCA ဧတည်ဟိမှုအထောက်အထားတိကို အကွျှန်ရို့ခြီရာခံနိုင်သိမ်းရေ။
ကမ္ဘာမြေပေါ်ဟိ သက်ဟိတိဧ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်
editကမ္ဘာဧနှစ်ပေါင်း 4.5 ဘီလီယံသမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် သက်ဟိတိစွာ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲခပြီး နီာက်ဆုံးတွင် မျိုးသုဉ်းလားခရေ။ အမှန်တကယ်တော့ လေ့လာမှုတွေက လက်ဟိနီထိုင်ဖူးသမျှ သက်ဟိအားလုံးရဲ့ 99% ကျော်ဟာ မျိုးသုဉ်းလားပြီလို့ ဆိုပါတယ်။ ဘဝဧ မူလဇစ်မြစ်ရေ ပဟေဠိဖြစ်နီဆဲပင်။ အဏုဇီဝရုပ်ကြွင်းတိရေ အစီာဆုံးလူသိတိရေ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတိထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၎င်းရေ နှစ်ပေါင်း 3.4 ဘီလီယံအထိ တည်ဟိနီပါရေ။ ယကေလည်း၊ သိပ္ပံပညာသျှင်တိရေ အသက်ရေ စီာစီာပင် ထမြောက်နိုင်ရေဆိုစွာ သီအိုရီတိ ဟိနီဆဲဖြစ်ရေ။
သက်ဟိဧမူလအစနန့်ပတ်သက်သည့် လက်ဟိသဘောဆန္ဒမှာ သက်ဟိရေ နီာက်ဆုံးတွင် ရူပ်ထွီးရေဇီဝဓာတုဗေဒဆိုင်ရာ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားသည့် ကိုယ်တိုင်ပုံတူမော်လီကျူးတိမှ စတင်ခခြင်းဖြစ်ရေ၊၊ ဒေကိုယ်တိုင်ပုံတူထားရေ မော်လီကျူးတိဧ အစီာဆုံးပုံစံရေ RNA ဧ ရှေ့ပြေးနိမိတ်တိဖြစ်ရေ။
ဘဝဧ ပထမဆုံး ဇစ်မြစ်ကို သျှင်းပြရန် ကြိုးပမ်းမှု တဖဲ့ချေ ပြုလုပ်ခရေ။ လူကြိုက်တိသည့်အရာတိထဲမှ အချို့မှာ-
- Miller Urey စမ်းသပ်မှု
- Abiogenesis
- Panspermia
- Clay Hypothesis
- Deep-Sea Vent Hypothesis
- RNA ကမ္ဘာ့ယူဆချက်