စိတ်ရောဂါပညာ (အင်္ဂလိပ်: Psychiatry) ရေ ဆီးပညာဧ အရီးပါရေ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်ရေ။ စိတ်ရောဂါပညာဧ အခြီခံပြဿနာမှာ စိတ်ဓာတ်လှုပ်ရှားမှု၊ စိတ်မကျေနပ်မှုနန့် မကျန်းမာရေအတွက်နိန့် ဖြစ်ပွားတတ်ရေ စိတ် ရောဂါတိဧ အကြောင်းရင်း တိကို ယှာဖွီကုသရန် ဖြစ်လီရေ။ ဒေပိုင့်ကုသရာတွင် ဖေါက်လှဲ ဖေါက်ပြန်ဖြစ်မှုတိဧ အခြီခံအချက်အလက်တိကို လူနာတိ အများတ်က အကြောင်းတိနန့် စပ်လျဉ်းပနာ စိတ်ရှည် လက်ရှည် မေးမြန်းခြင်း ထုတ်ဖော်နိုင်ရန် ရည်သန်လီရေ။ လူကောင်းတိဟု ထင်ရသူတိ၌ စိတ်မသိမသာဖေါက်ပြန်နေသူ အများအပြားဟိလီရေ။ အကြောင်းကတော့ခါ၊ အချို့ရေ သူတိရေ မိမိတိဧ စိတ်တွင် ဖြစ်ပေါ်ခံစားရရေ အာရုံတိကို ချုပ်တည်းဖိနှိပ်ရလွန်းနန့် အခဲမကျေချက် အမျိုးမျိုးရေ 'မသိစိတ်'၌ ကိန်းဝပ်နေတတ်ဧ။ ထိုမကျေနပ်ချက်တိ စုပေါင်းပနာ အင်အားတိလာရေအခါ စိတ်ကို ဒုက္ခပီးရေအတွက်နိန့် ရေကပိုခြင်း၊ မပျော်ပိုက်ခြင်း၊ မကြည်နူးခြင်းစရေ ပြင်းထန်ရေ စိတ်ရောဂါတိ စွဲကပ်လာတတ်ဧ။ ဒေဝေဒနာတိကို နားလည်အောင်ကြိုးစားကုသရန် အထူးလိုအပ်လှလီရေ။
အချို့ရေသူတိရေ အရက်သေစာကို အလွန်အကျွံ ရေက်စားကတ်ရေအတွက်နိန့် အရက်သေစာတွင်ပါရေ အရက်ပျံကြောင့် ဦးနှောက်အင်အား ကုန်ခန်းနွမ်းနယ်လာတတ်ဧ။ ထိုသူမျိုးတိရေလည်း စိတ်နန့်ဆိုင်ရေ ဝေဒနာစွဲကပ်တတ် ရေအတွက်နိန့် တင်ကြိုသတိထားကာ ကုသရန်လိုအပ်ဧ။
မိဘနန့် သားသမီး ဆက်ဆံပုံ ချွတ်ယွင်းမှုကြောင့် အချို့သူငယ်တိရေ စိတ်ပျက်ပြားပနာ စာရိတ္တ ပေါ့တန်ကာ ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်တတ်ကတ်ရေ။ တစ်ကြိမ်မှ နှစ်ကြိမ်ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်မိရေအခါတွင်လည်း လူဆိုးကြီးတိ ဖြစ်လားတတ်ဧ။ ဒေသူငယ်တိအား သူတိဧ ပတ်ဝန်းကျင် အခြီအနီက ဇာပိုင့်ပြုပြင်ခပနာ ဒေသို့ဖြစ်ရရေကို သေချာစွာ လိ့လာ ကုစားပီးရန်လိုလီရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့်ပင်ကေ အချေသူငယ်တိ စိတ်ကြံ့ခိုင်အောင် ပြုပြင်မှု၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းအတွက် အလုပ်အကိုင် လမ်းညွှန်မှုစရေတိ ပြုလုပ်ပီးရန် လိုအပ်ဧ။ ဒေပြဿနာမျိုးတိတွင် အချေတိဧ စိတ်ကို စိတ်ရောဂါပညာအကူအညီနန့် ကုစားဖြေသျှင်းပီးရလီရေ။
ယင့်ချင့်အပြင်စက်မှုလက်မှုထွန်းကားရေနိုင်ငံတိဟိ စက်ရုံအလုပ်သမားတိရေ လုပ်သက်ရှည်လာရေနန့်အမျှ အဆက် မပြတ်ကြားနာရရေ စိတ်တုန်လှုပ်ဖွယ် စက်သံကြီးတိကြောင့် စိတ်နန့်ဆိုင်ရေ ရောဂါ ဝေဒနာစွဲကပ်ခံစားရတတ်ဧ။ ယင့်အခါတွင် အလုပ်သျှင်ရေ အလုပ်သမားအားသင့်လျော်ရေ လျော်ကြေးတိ ပီးရန်လိုလီရေ။ ယင့်ချင့်အပြင် အလုပ်သျှင်နန့် လုပ်သားဆက်ဆံမှု တိုးတက်လာစီနိုင်ရေ နည်းစနစ်တိကိုလည်း ယှာဖွီရန်လိုဧ။ အခြားအခြားရေ အလုပ်သမား ပြဿနာတိစွာတိကိုလည်း ဖြေသျှင်းရန်လိုဧ။ ဖော်ပြပါ ပြဿနာကြီးငယ်တိရေ စိတ်ရောဂါပညာ အကူအညီကိုယူပနာ ဖြေသျှင်းရန်လိုအပ်ရေ ပြဿနာတိဖြစ်ဧ။ အချို့ခေတ်မီနိုင်ငံကြီးတိတွင် ဒေပြဿနာမျိုးကို စိတ်ရောဂါပညာ အကူအညီနန့် လိ့လာ ဖြေသျှင်းနေကြပေပြီ။
စိတ်ရောဂါကုနည်း အမျိုးမျိုးဟိဧ။ ခေတ်သစ် ဆရာဝန်တိရေ ဝေဒနာသျှင်ဧ အများကာလ အတွိ့အကြုံ အဖြစ်အပျက်တိကို မေးမြန်းလိ့လာခြင်းနန့် ရောဂါဧ အကြောင်း ရင်းကို ဖော်ထုတ် ကုသရန်ကြိုးစားကတ်ရေ။
အချို့ဆရာဝန်တိကား လူနာကို ရုတ်တစ်ရက် တုန်လှုပ် နာကျင်အောင်လုပ်ရေနည်းနန့် ရောဂါအကြောင်းရင်းကို ယှာဖွီကုသကတ်ရေ။ အင်ဆူလင်ပိုင့်ရေ ဆီးမျိုးထိုးပနာ ဝေဒနာသျှင်ဧ ကိုယ်ခန္ဓာ၌ ရုတ်တစ်ရက်နာကျင် တုန်လှုပ်မှု ခံစားရအောင် ဖန်တီးကတ်ရေ။ ဂုအခါ၌မူ ထိုးဆီးအစား လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို အသုံးပြုပနာ ကုသကတ်ရေ။ အချို့ကလည်း ဆိုဒေယမ် ပိုင့်ရေ အိပ်မွေ့ဆီးတိကိုသုံးဧ။ ဆီးထိုးလိုက်ကေ လူနာရေ အများတ်ကာလက မိမိတွိ့ကြုံခရရေအဖြစ် အပျက်တိကို လွတ်လပ်စွာ ပြန်ပြီးကေပြောဆိုလေတော့ရေ။
အချို့စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ ဆရာဝန်တိရေ စိတ်ညှို့နည်း နန့် ကုသကတ်ရေ။ နောက်ဆုံးပေါ် နည်းတစ်နည်းမှာ ပြဇာတ် တဇာတ်ဖန်တီးပနာ လူနာကိုပါဝင်ကပြစေပြီးကေ ကိုယ်နှုတ်အမူအရာတိကို အကဲခတ်လိ့လာခြင်းနန့် အတွင်းသဘော ရောဂါဧအကြောင်းအရင်းကို သိဟိအောင် ကြိုးစားထုတ်ဖော်ပနာ ကုသရေ နည်းဖြစ်လီရေ။
စိတ်ရောဂါပညာရေ ဂုအခါ စစ်တပ်တိအတွက် အလွန်အရီးပါရေ ပညာဖြစ်ဧ။ ဇာကြောင့်ဆိုကေ စစ်အတွင်း ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်ဖွယ် အဖြစ်အပျက်တိနန့် ရင်ဆိုင်ခရရေ စစ်သားတိတွင် စိတ်နန့်ဆိုင်ရေ ဝေဒနာအမျိုးမျိုး စွဲကပ်နေတတ်ဧ။ ယင်းချင့်ကြောင့်ပင် စစ်တွင်းကာလ၌၎င်း၊ စစ်ပြီးကေကာလ၌၎င်း၊ စစ်သားတိဧ စိတ်ရောဂါတိကို ဂရုစိုက်ကုစားရန် အလွန်လိုအပ်လီရေ။
ရှေးခေတ်က စိတ်မကောင်းသူတိကို မကောင်းဆိုးရွား ဝင်ရောက်ပူးကပ်နီရေဟူပနာ ရက်ရက်စက်စက် ပြုမူတတ်ကတ်ရေ။ ယကေလည်း ဇာပိုင်မျှဆီးကုသပီးခြင်း မဟိခချေ။ စိတ်နန့်ဆိုင်ရေ ရောဂါတိဟိရေဟု စတင်ရိပ်စားမိသူမှာ ယိုဟန်းဗိုင်ယာ ဆိုသူဖြစ်ဧ။ ၁၆ဝဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဗိုင်ယာက စုန်းမတိရေ စိတ်မနှံ့သူတိသာဖြစ်ရေဟု ပြောဆိုခဧ။ ယင်းချင့်ကြောင့်ပင် သူ့အားခေတ်သစ် စိတ်ရောဂါပညာကို ပထမဆုံး စတင်လိုက်စားသူဟု ခေါ်ကတ်ရေ။ အမေရိကန်တော် လှန်ရီးစစ်ပွဲတိတွင် ဂျော့ဝါသျှင်တန်ဧတပ်၌ အမှုထမ်းခဘူး ရေ ဗင်ဂျမင် ရတ်ဆိုသူရေလည်း စိတ်ရောဂါပညာကို ပထမဆုံးစတင်လိုက်စားသူတိတွင် တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်ဧ။ ယပြီးနောက် ပြင်သစ်လူမျိုး ဖိလစ် ပီနယ်ရေ စိတ်ရောဂါကုထုံး တိကို ပိုမိုတိုးတက်အောင် ပြုပြင်ကြိုးပမ်းခဧ။ ၁၈ဝဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဂျီအင်း မာတင် ရှားကိုး ဆိုသူရေ အာရုံကြောနန့် ဆိုင်ရေ ရောဂါတိ၊ စိတ်ချောက်ချား ရောဂါတိအတွက် အခြီခံသုတေသနတိ ပြုခလီရေ။ ထိုနန့်တစ်ချိန်တည်းလောက်တွင် အမေရိကန်ပြည်နယ်တိ စစ်ပွဲ၌ပါဝင်ဆင်နွဲခဘူးသူ ဝီယာ မစ်ချယ်ရေ စိတ်ရောဂါပညာဧ အခြီခံသဘောတရားတိကို ယှာဖွီတွိ့ဟိ ခဧ။ စိတ်ရောဂါပညာလောကတွင် အရီးပါအရာရောက်ဆုံးရေသူကား၊ ဩစတြီးယန်းလူမျိုး ဇိဂမွန့် ဖရွိုက် (၁၈၅၆-၁၉၃၉) ဖြစ်ပနာ၊ စိတ်ရောဂါသုတေသနတိပြုခြင်း၊ စိတ်ခွဲခြားစိစစ်ခြင်း၊ စိတ်ရောဂါ လက္ခဏာ အကြောင်းရင်းတိကို ယှာဖွီခြင်း စရေတိနန့် ပညာကြီး တစ်ရပ်ဖြစ်လာအောင် ဖန်တီးခ လီရေ။
ကိုးကား edit
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄)