ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ရေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဧပထမဦးဆုံး သမ္မတဖြစ်ရေ။ အမေရိကန် ပြည်သူလူထုကလည်းကောင်း၊ အခြားတိုင်းတစ်ပါးရို့ကလည်းကောင်း ဂျော့ဝါသျှင်တန်ကို 'အမေရိကန်နိုင်ငံဧဖခင်' ဆိုရေ ဘွဲ့နာမည်ဖြင့် ကင်ပွန်းတပ်ခေါ်လေ့ပီးကတ်ရေ။ စင်စစ်အနိန်နန့် ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ရေ ဖခင်ကောင်းတစ်ဦးက မိမိဧသားကို ပြုစုစောင့်ရှောက်သည့်နည်းတူ သူဧနိုင်ငံကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ခသူ ဖြစ်လီရေ။ မိမိနိုင်ငံအတွက် စစ်တိုက်ရန် အရီးပေါ်လာသည့်အခါ စစ်တိုက်ခဧ။ ကြီးပွားတိုးတက်ပနာ အင်အားတောင့်တင်းလာရန် ကူညီခရေ။ လွတ်လပ်သည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တည်ထောင်ခါစတွင် အခြီအနေ မတိမ်းမစောင်းရအောင် ဖေးမထိန်းသိမ်းခပနာ နိုင်ငံသားရို့နန့် သင့်တော်ရေ အုပ်ချုပ်ရီး ဖြစ်မြောက်လာရန်အတွက်ကိုလည်း အခြီချပီးခရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ကမ္ဘာ့သမိုင်းတွင် ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ပိုင် မိမိဧ တိုင်းပြည်အတွက် အကျိုးဆောင်နိုင်သူ မပီးဟူပနာ ဆိုရလောက်အောင်ပင် နိုင်ငံ့အကျိုးကို ရေပိုးခသူဖြစ်လီရေ။ ဝါသျှင်တန်ရေ ငယ်စဉ်အခါကပင် မိမိဧတိုင်းပြည်ကို ချစ်ခင်သူဖြစ်ဧ။ တိုင်းပြည်အတွင်းပီး ရေ၊ မြေ၊ တောတောင် ရို့ကိုလည်း မြတ်နိုးသူဖြစ်ဧ။ တိုင်းသူပြည်သားရို့ နေထိုင်ပုံနန့် ကျင့်သုံးသည့် ဓလေ့ထုံးစံရို့ကိုလည်း နှစ်သက်သူဖြစ်ဧ။ ဝါသျှင်တန်ရေ ထိုအရာတိထက် တိုင်းသူ ပြည်သားရို့တွင်ပီးရေ လွတ်လပ်မှုကို လိုလားသည့်စိတ်ဓာတ်နန့် ထိုလွတ်လပ်မှုကို ကာကွယ်လိုသည့် သတ္တိရို့ကို အမြတ်နိုးဆုံးဖြစ်ရေ။
| ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန် | |
| George Washington | |
 |
|
| အမေရိကန် သမ္မတ ၁ ကြိမ်မြောက် |
|
| ဆက်လက် | ဂျွန် အာဒမ်းဇ် |
| ကိုယ်ရီး အချက်အလက် | |
| နာမည်ရင်း | ဂျော့ချ် ဝါသျှင်တန် |
| မွီးရပ်ဇာတိ | ဝိတ်ခ်ဖီးလ်၊ ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်၊ အမေရိကန် |
| နိုင်ငံသား | အမေရိကန် |
| အလုပ်အကိုင် | လယ်ပိုင်သျှင်၊ စစ်ဗိုလ်ချုပ်၊ အမေရိကန်သမ္မတ |
| ကွယ်လွန်ရက် | ဒီဇင်ဘာ ၁၄၊ ၁၇၉၉ |
| ကွယ်လွန်ရာဒေသ | ဝိတ်ခ်ဖီးလ်၊ ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်၊ အမေရိကန် |
| လက်မှတ် |  |
ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ကို ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ် ဝိက္ကဖီး လယ်တောတွင် ၁၇၃၂ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၂ ရက်နိ၌ ဖွားမြင်ဧ။ မျိုးရိုးအနိန်နန့် လယ်မြေပိုင်သျှင်တိဖြစ်ပနာ ပစ္စည်းကြွယ်ဝရေ။ ဖခင်ဖြစ်သူ အောဂပ်စတင်းဝါသျှင်တန်တွင် အိမ်ထောင်နှစ်ဆက်ပီးပနာ ပထမအိမ်ထောင်ဖြင့် သား (၃) ယောက်နန့် သမီး (၁) ယောက် ကျန်ရစ်ခရေ။ ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ကား ဒုတိယအိမ်ထောင်ဖြင့်ရရေ သားဦးဖြစ်ရေ။ ဂျော့တွင် ညီ (၃) ယောက်နန့် ညီမ (၂) ယောက်ပီးရေ။ အသက် ၁၁ နှစ်အရွယ်တွင် ဖခင်ကွယ်လွန်ခရာ မိခင်အုပ်ထိန်းမှုဖြင့် ကြီးပြင်းလာရလီရေ။ ဂျော့ချ်ကို မွီးပြီးနောက် မကြာမီ သူဧမိဘရို့ရေ ရက်ပါဟန်နောက် မြစ်ကမ်းပီး ဖယ်ရီဖမ်းစိုက်ခင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကတ်ရေ။ ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ရေ ကျောင်းတွင် စာကို စနစ်ကျစွာသင်ကြားခရရေ မဟုတ်ချေ။ မြေတိုင်းပညာဘက်တွင် ဝါသနာပါသဖြင့် ဂဏန်းသင်္ချာကို အထူးစူးစိုက်သင်ကြားခရေ။ အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ်တွင် အစ်ကိုတော်သူ လောရင့်ဝါသျှင်တန်မှတစ်ဆင့် လော့ဖဲယားဖက် ဆိုသူ မြေပိုင်သျှင်နန့် ဆက်သွယ်သိကျွမ်းရသဖြင့် ထိုမြေပိုင်သျှင်ထံ၌ မြေတိုင်းစာရီးအလုပ်ကို ရပီးလီရေ။ ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ရေ လော့ဖဲယားဖက်ထံမှအခကြေးငွေ ရပီးသည့်အပြင် မြေယာလုပ်ငန်း၌ ငွေအရင်းအနှီး ထည့်ဝင်ခွင့်ကိုလည်း ရပီးရေ။
၁၇၅၁ ခုနှစ်တွင် လောရင့်ရေ မကျန်းမမာဖြစ်သဖြင့် အနောက်အိန္ဒိယကျွန်းစုပီး ဗာဗေးဒိုးကျွန်းသို့ လားရောက်နေထိုင်ရာ ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်လည်း လိုက်ပါလားရလီရေ။ ထိုကျွန်းသို့အလားတွင် ဂျော့ဝါသျှင်တန်ရေ ကျောက်ပေါက်ခပနာ လောရင့်ဧရောဂါမှာလည်း မသက်သာခချေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် လောရင့်ပိုင်ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်ပီး မောင့်ဗာနွန်နေအိမ်သို့ ပြန်လာကတ်ရေ။ မကြာမီ လောရင့်သေဆုံးလားရာ သူပိုင်ဆိုင်ရေ မောင့်ဗာနွန်ခြံမြေကို ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်က ဆက်ခံရပီးလီရေ။ ယင်းပိုင်အနိန်နန့် ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ရေ မြေပိုင်သျှင်တစ်ဦး ဖြစ်လာလီရေ။
၁၇၅၃ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ရို့ရေ အိုဟိုင်းအိုကုမ္ပဏီ ပိုင်နယ်မြေကို ထိပါးလာကြရာ ဗာဂျင်းနီးယားဘုရင်ခံက ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်အား နယ်ခြား၌ အငြင်းပွားသည့်ကိစ္စကို လားရောက်စုံစမ်းရန် ရွီးချယ်စေလွှတ်လီရေ။ ထိုစဉ်အခါက ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ရေ အသက် ၂၁ နှစ် အရွယ်ပီးပနာ ဗာဂျီးနီးယားတပ်ဖွဲ့တွင် ဗိုလ်မှူးအဆင့်၌ စစ်မှုထမ်းလျက်ပီးရေ။ ပြင်သစ်ရို့ရေ ကုမ္ပဏီပိုင်နက်ထဲမှ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာရန် ငြင်းဆိုကြကြောင်း အစီရင်ခံရေတွင် ဘုရင်ခံရေ ဝါသျှင်တန်ကို ဒုဗိုလ်မှူးကြီးအဆင့်သို့ တိုးမြှင့်ခန့်ထားပြီးကေ ပြင်သစ်ရို့ကို နှိမ်နင်းရန် တာဝန်ပီးအပ်လီရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ၁၇၅၄ ခုနှစ်တွင် ဒုဗိုလ်မှူးကြီးဝါသျှင်တန်ရေ ဗာဂျီးနီးယား တပ်ဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကို ခေါင်းဆောင်ပနာ ပြင်သစ်ရို့ကို ချီတက်တိုက်ခိုက်ရေ။ သို့ရာတွင် ဝါသျှင်တန်ဧ တပ်ဖွဲ့၌ လက်နက် ပစ္စည်းအင်အား မပြည့်စုံရေကြောင့် အရီးနိမ့်ခလီရေ။
တစ်ဖန် ၁၇၅၅ ခုနှစ်တွင် ဝါသျှင်တန်ရေ ဗြိတိသျှဗိုလ်ချုပ်ဗရက်ဒေါ့နန့်အတူ ပြင်သစ်ရို့ကို တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် လိုက်ပါခရေ။ ပြင်သစ်ရို့ဘက်မှ တိုင်းရင်းသားရက်အင်ဒီးယန်းရို့က ကူညီတိုက်ခိုက်ကတ်ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ပြင်သစ်တပ်တိရေ တောတွင်းပုန်းပနာ တိုက်ခိုက်နည်းကို ကျွမ်းကျင်ရေ ရက်အင်ဒီးယန်းရို့ဧ အကူအညီဖြင့် ဗြိတိသျှတပ်တိကို ရုတ်တရက် ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ရာ ဗိုလ်ချုပ်ဗရက်ဒေါ့ရေ ပြင်းထန်စွာ ဒဏ်ရာရပနာ တပ်လည်းပျက်လီရေ။ အရာပီး စစ်ဗိုလ်တိတွင် ဝါသျှင်တန်တစ်ဦးတည်း အသက်မသေဘဲ လွတ်မြောက်ခရေ။ ယပြီးနောက် ဝါသျှင်တန်ကို ဗိုလ်မှူးကြီးရာထူးသို့ တိုးမြှင့်လျက် ဗာဂျီးနီးယားတပ်တွင် သေနာပတိအဖြစ်ခန့်လီရေ။ သုံးနှစ်မျှ စစ်မှုထမ်းပြီးနောက် ၁၇၅၈ ခုနှစ်တွင် ရာထူးမှနုတ်ထွက်ခရေ။ ၁၇၅၉ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ဝါသျှင်တန်ရေ ပစ္စည်းကြွယ်ဝရေ မာသာကပ်စတစ် ဆိုသူ မုဆိုးမတစ်ဦးနန့် လက်ထပ်ရေ။ ၁၅ နှစ်မျှ မြေပိုင်သျှင်အဖြစ်နန့် လည်းကောင်း၊ ဗာဂျီးနီးယားနယ်ကောင်စီအဖွဲ့ဝင်အဖြစ်နန့်လည်းကောင်းအေးချမ်းစွာ နေထိုင်လီရေ။
ယင့်အချိန်တွင် ဗြိတိသျှအစိုးရနန့် အမေရိကတိုက်ပီး ကိုလိုနီရို့ရေ အခွန်ကောက်သည့် ကိစ္စနန့် စပ်လျဉ်းပနာ မသင့်မတင့်ဖြစ်လာကတ်ရေ။ ယင်းသို့ တစ်ဖက်နန့်တစ်ဖက် ဆက်ဆံရီး တင်းမာလျက်ပီးစဉ် ဘော့စတွန်မြို့၌ လက်ဖက်ခြောက်အရီးအခင်း ဖြစ်ပွားခြင်းအနိန်နန့် အမေရိကန်လွတ်လပ်ရီးစစ်ပွဲကို အစပျိုးခလီရေ။ ဂျော့ဝါသျှင်တန်ရေ လွတ်လပ်မှုကို မြတ်နိုးသူတစ်ဦးဖြစ်ရေကြောင့် ဗြိတိသျှအစိုးရဧ ချုပ်ချယ်ခြင်းကို တိုက်ဖျက်ရန် ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်ဖက်တွင် စစ်သားတိစုဆောင်းပနာ အရီးပီးက အသင့်ဖြစ်စီရန် လေ့ကျင့်ပီးထားလီရေ။
၁၇၇၄ ခုနှစ်တွင် ဖီလာဒဲလ်ဖီးယားမြို့၌ ကျင်းပရေ ပထမဦးဆုံး ကိုလိုနီကိုယ်စားလှယ်တိ ညီလာခံသို့ ဗာဂျီးနီးယားနယ်မှ ဝါသျှင်တန်အား ရွီးချယ်စေလွှတ်ခရေ။ တစ်ဖန် ၁၇၇၅ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပရေ ဒုတိယညီလာခံ၌ ဂျော့ဝါသျှင်တန်ကို အမေရိကန် ကိုလိုနီတပ်ပေါင်းစုဧ သေနာပတိအဖြစ် သဘောတူ ခန့်အပ်ကြလီရေ။ ထိုစဉ်အခါက ကိုလိုနီ တပ်ပေါင်းစုတွင် ပါဝင်ကြသူရို့မှာ တိုက်ခိုက်ရီး၌ ကျင့်သားမပီးရေ လယ်သမားတိဖြစ်ရေ။ လက်နက်နန့် ရိက္ခာပစ္စည်းလည်း မပြည့်စုံသည့်ပြင် ကိုလိုနီတိဆိုင်ရာ ကွန်ဂရက်အဖွဲ့ကိုလည်း အားမကိုးရချေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် စစ်တပ်ကိုခေါင်းဆောင်ပနာ ဗြိတိန်နိုင်ငံမှ ကျင့်သားရပြီးရေ စစ်တပ်တိနန့် ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ရဖို့မှာ မလွယ်ကူချေ။ ယကေလည်းလည်း ဝါသျှင်တန်ရေ ကိုလိုနီတပ်ပေါင်းစုကို မိမိအလိုပီးရေ အခြီအနေမျိုးသို့ ရောက်ရန် စိတ်ရှည်စွာ ပြုပြင်ခလီရေ။
၁၇၇၆ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်စစ်တပ်ရေ ဘော့စတွန်မြို့ကို ဗြိတိသျှရို့ဧလက်မှ ပြန်ပနာသိမ်းပိုက်နိုင်ခလီရေ။ ယင်းသို့ အောင်ပွဲရခသဖြင့် ဝါသျှင်တန်ရေ သူရဲကောင်းအာဇာနည်အဖြစ် ထင်ရှားလာလီရေ။ ၁၇၇၈ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ရို့ရေ အမေရိကန်တပ်တိဖက်မှ ဝင်ရောက်ကူညီကတ်ရေ။ နောက်ဆုံး ၁၇၈၁ ခုနှစ်တွင် ယော့တောင်းမြို့၌ တပ်စွဲလျက်ပီးရေ လော့ကွန်ဝေါလစ်ဦးစီးသည့် ဗြိတိသျှတပ်တိရေ ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်ထံ လက်နက်ချအညံ့ခံရလီရေ။ ယော့တောင်းတိုက်ပွဲရေ အမေရိကန်လွတ်လပ်ရီးစစ်ပွဲ အရှုံးအနိုင်ကို ဆုံးဖြတ်ရေ တိုက်ပွဲဖြစ်ရာ ၁၇၈၃ ခုနှစ်တွင် ထိုစစ်ပွဲပြီးဆုံးလီရေ။
စစ်ပွဲအပြီးတွင် ဝါသျှင်တန်ရေ မောင့်ဗာနွန်ပီး မိမိဧ နေအိမ်သို့ပြန်လားပနာ လုပ်ငန်းတိကို စီမံခန့်ခွဲလျက် ချမ်မြေ့စွာနေထိုင်ခလီဧ။ ယင့်အချိန်တွင် အမေရိကန် ကိုလိုနီနယ်တိရေ လွတ်လပ်ရီးရပြီးဖြစ်ကေလည်း အုပ်ချုပ်ရီး၌ အခြီမကျဘဲပီးကြပနာ ဗဟိုအစိုးရ၌လည်း ဩဇာကင်းမဲ့လျက်ပီးဧ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ဝါသျှင်တန်ရေ အခြီမကျဖြစ်နီရေ တိုင်းပြည်အရီးအတွက် နိုင်ငံရီးထဲသို့ ပြန်ဝင်ခရပြန်လီရေ။ ဝါသျှင်တန်ရေ အမေရိကန်ကိုလိုနီတိမှာ အုပ်ချုပ်ရီးဘက်၌ အင်အားတောင့်တင်းရေ ဗဟိုအစိုးရမျိုးနန့် ဘဏ္ဍာရီးဘက်၌ အခြီခံကောင်းရေ စနစ်မျိုးလိုအပ်ကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြဆိုပြီးကေ အကူအညီပီးနိုင်သူတိထံမှ အကူအညီတောင်းလီရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် အုပ်ချုပ်ရီးကို အသစ်ပြုပြင်ရန် တတ်စွမ်းသူတိဧ အကူအညီနန့်ဆောင်ရွက်ပနာ အုပ်ချုပ်ရီးအခြီခံဥပဒေသစ်ကို အမေရိကန်ပြည်နယ်တိအားလုံးက လက်ခံဆောင်ရွက်ရန် ကြိုးစားလေဧ။ ဝါသျှင်တန်ဧ ကြိုးစားမှုကြောင့်ပင် ပြည်နယ်တိက ထိုအုပ်ချုပ်ရီးအခြီခံ ဥပဒေသစ်ကို လက်ခံခကြပနာ ဝါသျှင်တန်ကိုလည်း ထိုဥပဒေသစ်အရ ၁၇၈၉ ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုအစိုးရဧ ပထမဦးဆုံး သမ္မတအဖြစ် တင်မြှောက်ကြလီရေ။ ၁၇၉၃ ခုနှစ်တွင် သမ္မတအဖြစ် ဒုတိယအကြိမ် ထပ်မံအရွေးခံရပြီးနောက်၊ တတိယအကြိမ်မြောက် ထပ်မံရွေးကောက်ကြ ကေလည်း ဝါသျှင်တန်က လက်မခံခပေ။ ယင်းသို့ဖြင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် သမ္မတတိရေ နှစ်ကြိမ်မျှသာ ဆက်ပနာဆောင်ရွက်ရန် အစဉ်အလာတစ်ရပ် ဖြစ်ပေါ်ခရာ ၂ဝ ရာစုနှစ်အတွင်း ဖရန်ကလင်ရူးဇဗဲ့ လက်ထက်တွင်မှာ ထိုအစဉ်အလာ ပျက်ခလီဧ။
၁၇၉၇ ခုနှစ်တွင် ဝါသျှင်တန်ရေ နိုင်ငံရီးမှ အနားယူပြီးကေ မောင့်ဗာနွန်သို့ပြန်ပနာ မိမိရို့ဧ လယ်မြေ ယာမြေလုပ်ငန်းတွင်သာ လုံးပန်းလျက် စိတ်အေးချမ်းသာစွာ နေထိုင်ခလီရေ။ ၁၇၉၉ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁၃ ရက်နိတွင် မိမိနယ်မြေကို လှည့်လည်ကြည့်ရှုရန် မြင်းစီးပနာ ထွက်လားရာမှ အအေးမိလာလီရေ။ ထိုအအေးမိသည့်ဒဏ်မှာ ဆိုးရွားပြင်းထန်လာခရာ နောက်တစ်နေ့ ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက်နိတွင် ကွယ်လွန်လေ ဧ။ သူဧအလိုဆန္ဒအတိုင်း အလောင်းကို မောင့်ဗာနွန်၌ပင် မြှုပ်နှံထားကြလီရေ။
ဂျော့ဝါသျှင်တန်ရေ ရုပ်ရည်ခန့်ညားပနာ မျက်နှာထားတည်သူဖြစ်ရေ။ လားလာနေထိုင်ပုံကို ကြည့်ရခြင်းအနိန်နန့် မာန်မာနကြီးသူဟု ထင်ရကေလည်း စင်စစ်အနိန်နန့် သူတစ်ပါးအား ကြင်နာတတ်သူဖြစ်ရေ။ အထူးသဖြင့် ကလေးသူငယ်တိကို ချစ်ခင်ရေ။ လက်တွေ့သမားတစ်ဦး ဖြစ်ရေကြောင့် အရီးကိစ္စပေါ်ကေ မဖြစ်မနေ လုပ်ဆောင်တတ်ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် 'ဂျော့ဝါသျှင်တန်ရေ စစ်ပွဲ၌လည်း ထိပ်ဆုံး၊ ငြိမ်းချမ်းသည့် အခါ၌လည်းထိပ်ဆုံး၊ ပြည်သူလူထုဧ အရီးနှလုံး၌လည်း ထိပ်ဆုံးရောက်ပီးသူ' ဟူပနာ ချီးကျူးထောမနာပြုခြင်းကို ခံရသူဖြစ်လီရေ။[1]
ဂျော့ချ် ဝါသျှင်တန် (George Washington; တခြား အသံထွက်။ ဂျော့ချ်ဝေါသျှင်တင်; ၁၇၃၂-၁၇၉၉) အား အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်၊ ဝိတ်ခ်ဖီးလ် တွင် ချမ်းသာသည့်မြေပိုင်သျှင် မိသားစုမှ မွီးဖွားရေ။ အသက် ၂၀တွင် အမွေအတိအပြားရသဖြင့် ငယ်ငယ်နန့် သူကြွယ်ဖြစ်လာရေ။ ၁၇၅၃ မှ ၅၈ ထိ ပြင်သစ်-အင်ဒီးယန်း စစ်ပွဲတိတွင် လိုက်ပါ စစ်မှုထမ်းဖူးပြီး တိုက်ခိုက်ရီးဖက်တွင် နာမည်ရခရေ။ စစ်မှ နုတ်ထွက်ပြီး ဇာတိသို့ ပြန်လာကာ ကလေး ၂ ယောက်မိခင် ချမ်းသာရေ မုဆိုးမနန့် အိမ်ထောင်ပြုရေ။ ယကေလည်း သားသမီးမထွန်းကားပေ။ ၁၅နှစ်တိုင်တိုင် မိမိပိုင်စိုက်ခင်းတွင် နေထိုင်လုပ်ကိုင်ခရေ။
၁၇၇၄ ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်တွင် ပထမအကြိမ်ကွန်တီနယ်တယ်ကွန်ဂရတ်တွင် ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးအနိန်နန့် ပါဝင်တက်ရောက်ရေ။ ယကေလည်း အင်္ဂလိပ်လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ရန် လှုံ့ဆော်ကြိုးပမ်းသူတိထဲတွင် မပါဝင်ပေ။ ယကေလည်း ၁၇၇၅ ဇွန်လဒုတိယအကြိမ်ကွန်တီနယ်တယ်ကွန်ဂရတ်တွင် အမေရိကန်လွတ်မြှောက်ရီး အတွက် စစ်ဦးစီးချုပ်အဖြစ် အတိသဘောတူ (ကန့်ကွက်သူမပီး) ခန့်အပ်ကတ်ရေ။ တည်ကြည်ရေဥပဓိ၊ အကျင့်စာရိတ္တ၊ ထူးချွန်သည့် အုပ်ချုပ်ရီးနန့် စစ်ရီး ရို့ကြောင့် ၎င်းအားအတိက ကိုးစားကြခြင်းဖြစ်ရေ။ စစ်အတွင်းကာလတိတွင် လစာမယူပဲ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခရေ။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအတွက် ဝါသျှင်တန်ဧ စွမ်းဆောင်ချက်တိကိုကြည့်ကေ
- လွတ်လပ်ရီးစစ်ပွဲတွင် အောင်မြင်သည့် စစ်ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ရေ။ အလွန်တော်ရေဟု မဆိုနိုင်ကေလည်း သူနန့်ရင်ဆိုင်တိုက်သည့် ရန်သူအင်္ဂလိပ်ဗိုလ်ချုပ်ရို့ ညံ့ဖျင်းမှုတိကို ကောင်းစွာ အသုံးချနိုင်သည့်အတွက် ဖြစ်ရေ။ မိမိဖက်မှ အထိမနာရအောင် ထိန်းသိမ်းစွမ်းဆောင်နိုင်ရေ။ ယင့်ချင့်အပြင် မြင်းစီးကောင်းရေ မြင်းရေကျော်တစ်ဦးလည်းဖြစ်ရေ။
- ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံ ဥပဒေရီးဆွဲရာတွင် အထွေအထူး အကြံဉာဏ်ထုတ်ရေ မပီးပေ။ ယကေလည်း ဖွဲ့စည်းပုံ ရီးဆွဲစဉ်အတွင်း အငြင်းပွားမှုတိအကြား သူဧကြီးမားသည့် ဂုဏ်ရှိန်ကြောင့် သူထောက်ခံကေ ကန့်ကွက်သူ နည်းရရေဟု ဆိုနိုင်ရေ။
- အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဧ ပထမဆုံးသမ္မတအဖြစ် သူပိုင် အကျင့်စာရိတ္တ၊ အတွေးအခေါ်၊ အုပ်ချုပ်ရီး ဘက်စုံကောင်းသူအား တင်မြှောက်နိုင်ရေမှာလည်း အလွန်အကျိုးများရေဟုဆိုနိုင်ရေ။ နိုင်ငံအတိစုတွင် ထိုပိုင် ရာထူးနီရာမျိုးတွင် အရွေးခံရသူအတိစုမှာ အဖျားရှုးလားလေ့ပီးသဖြင့် ဝါသျှင်တန်မှာ အလွန်သင့်တော်မြတ်သည့် ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ရေဟုဆိုရဖို့။ မူလချမှတ်ထားသည့် အမေရိကန် လွတ်လပ်ရီး ကြေညာစာတမ်း နန့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံပါ အနှစ်သာရတိမပျက် အုပ်ချုပ်နိုင်ခရေ။ လက်ရအာဏာကို တည်ငြိမ်စွာ လက်လွှဲသည့် အစဉ်အလာကို ဖော်ဆောင်ပီးခရေ။
- ယင့်ချင့်အပြင် သမ္မတသက်တမ်း နှစ်ကြိမ်သာ ထမ်းဆောင်ခြင်းဖြင့် အစဉ်အလာကောင်းကို စတင်သူလည်းဖြစ်ရေ။ ထိုစဉ်က ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံ ဥပဒေ အရ သမ္မတအဖြစ် အကြိမ်အရေအတွက် ကန့်သက်မဲ့ ထမ်းဆောင်နိုင်ကေလည်း၊ တစ်ဦးတစ်ယောက်မှ အာဏာထူထောင်ပြီး အာဏာသျှင်ဆန်သည့် အုပ်ချုပ်ရီးဖြစ်မည်ကို တွေးဆကာ ရာထူးသက်တမ်းနှစ်ကြိမ်သာ ထမ်းဆောင်ခခြင်းဖြစ်ရေ။
အခြားရေ အမေရိကန်ခေါင်းဆောင်တိဖြစ်ကြသည့် ဂျွန် အဒမ်၊ ဂျိမ်း မဒီဆင်၊ ရေမတ် ဂျက်ဖာဆင်၊ ဘင်ဂျမင် ဖရမ်ကလင် ရို့ပိုင် အတွေးအခေါ်၊ ထိုးထွင်းဉာဏ် ကောင်းလွန်းသူမဟုတ်ကေငြား စစ်အတွင်း၊ စစ်လွန် ကာလတိတွင် စံပြအဖြစ်အတိကို ဩဇာလွှမ်းမိုးပြီး ထိန်းသိမ်းနိုင်သူဖြစ်ရေကိုမူမငြင်းသာပေ။
သမ္မတရာထူး လက်ခံရန်အတွက် မောင့်ဗာနွန်မှ နယူးယောက်ခ်မြို့တော်သို့ လားခရေ အချိန်က ခံစားချက်ကို “လူသတ်ကုန်း အပို့ခံနေရတဲ့ တရားခံနန့်တူရေ”ဟုနောင်တွင်ဖော်ပြခရေ။ (ထိုစဉ်က ဝါသျှင်တန် ဒီစီ မြို့တော်မတည်ရသေးပါ။ နယူးယောက်ခ်ကို မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ရေ။) သူ့လက်ထက်တွင် အမေရိကန်ရေ သမ္မတစနစ်ကျင့်သုံးသည့် နိုင်ငံသစ်ဖြစ်လာကေလည်း ပဒေသရာဇ်ဟန်ပန် မကုန်တတ်သေးပေ။ အင်္ဂလန်ပြည့်သျှင် ဂျော့ချ်ထက် အမေရိကန်ပြည့်သျှင် ဂျော့ချ်က ရှေ့ဝင်းနောက်ဝင်း ပိုပြီးကေခင်းကျင်းရေဟုပင် ပြောစမှတ်ပီးခရေ။ ယင့်ချင့်အပြင် အာဏာသျှင်ကြီး၊ ဘုရင်ကြီးဟုပင် သတင်းစာတိ၊ စာပေတိက ရီးသားခကတ်ရေ။ ယကေလည်း စာရိတ္တနန့် စိတ်ဓာတ်ခိုင်မာသူ ဂျော့ချ်ဝါသျှင်တန်အတွက်မူ တိုင်းပြည်အာဏာရေ မက်မောဖွယ်မဟုတ်ခပေ။
ရင်ဆိုင်ရသည့် အခက်အခဲတိ
editသမ္မတအဖြစ်သို့ရောက်ရေအခါ ဝါသျှင်တန်အနိန်နန့် ပြဿနာကြီး နှစ်ရပ်ဖြင့် ရင်ဆိုင်ရပြီး နောက်ပိုင်းတွင် နောက်ထပ် ပြဿနာတစ်ရပ်ဖြင့် ထပ်မံကြုံတွေ့ခရရေ။
- ပထမအခက်အခဲမှာ သမ္မတဧ လုပ်ပိုင်ခွင့်နန့် တာဝန်ကို ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ရန်ဖြစ်ရေ။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံဥပဒေအရ အပ်နှင်းထားသည့်အာဏာဆိုရေမှာလည်း စီမံခန့်ခွဲရီးအာဏာဟုသာဆိုထားပြီး အုပ်ချုပ်ရီးနန့် နိုင်ငံခြားရီးတာဝန်တိကို လွှတ်တော်ဧထောက်ခံမှုဖြင့်ဆောင်ရွက်နိုင်ရေ ဟုသာ အကြမ်းဖျဉ်းအနိန်နန့် ဖော်ပြထားရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် မည်သည့်အကြောင်းကိစ္စမဆို လွှတ်တော်ဧ ထောက်ခံမှုရပီးရန် မဖြစ်မနေတင်ပြရမည့် သဘောဆောင်နေရေ။ အစပိုင်းတွင် အထက်ပါအတိုင်း ဆောင်ရွက်ခကေလည်း အချိန်ကြာလာရေနန့်အမျှ ရီးမခံနိုင်တော့သဖြင့် (ရှားရှားပါးပါး) ဒေါသပေါက်ကွဲကာ လွှတ်တော်တွင်းမှ ထွက်ခွာခရေနောက်တွင် ထိုအစဉ်အလာချုပ်ငြိမ်းခရေ။
- ဒုတိယပြဿနာမှာ ငွေကြေးနန့် ဘဏ္ဍာရီးဖြစ်ရေ။ တော်လှန်ရီးစစ်ပွဲကာလတွင်းက ငွေကြေး လိုအပ်ချက်တိကြောင့် တိုင်းပြည်စီးပွားရီးကျဆင်းကာ ငွေကြေးတန်ဖိုးလည်း အလွန်မှနှိမ့်ပါးနေခရရေ။ အစိုးရငွေတိုက်စာချုပ်(ဘွန်း)တိဧ တန်ဖိုးမှာ ဥရောပတန်ဖိုးဧ အဆ ၄၀ မျှ တန်ဖိုးလျော့နည်းနေရေ။ စစ်ဗိုလ်ချုပ်သာဖြစ်ပနာ ဘဏ္ဍာရီးပိုင်းကို အားမသာသည့် ဝါသျှင်တန်ရေ အသက်ငယ်ရွယ်ပြီး လုပ်ရဲကိုင်ရဲပီးသည့် ဗိုလ်မှူးအလက်ဇန္ဒား ဟာမီတန်အား ဗဟိုဘဏ် ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ခန့်အပ်ကာ စီမံဆောင်ရွက်စေသဖြင့် သမ္မတသက်တမ်း နှစ်ဆက်အပြီး ရာထူးမှ အနားယူချိန်တွင် အမေရိကန်အစိုးရ ငွေတိုက်စာချုပ်တိမှာ တိစွာတန်ဖိုးတက်လာပြီး၊ ငွေကြေးဖောင်းပွနှုန်းလည်း ကျဆင်းခရေ။ အစပိုင်းတွင် ဘဏ္ဍာရီး လိုအပ်ချက်ကြောင့် အခွန်အတုပ်တိတိုးမြင့်ခရာ နီရာအတော်တိတိတွင် ဆူပူပုန်ကန်မှုတိဖြစ်ခရသည့်အတွက် စစ်တပ်ဖြင့်ပင်နှိမ်နှင်းခရရေ။
- သမ္မတသက်တမ်းနောက်ပိုင်းတွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် အပြောင်းအလဲကြီးမားစွာဖြစ်လာခရေ။ ဝါသျှင်တန်ဧ မိတ်ဆွေကြီး လာဖာရက် ပြည်ပြေးဘဝရောက်ပြီး၊ စာတမ်းသျှင် တွမ်ပိန်း (ရေမက် ပိန်း) လည်းအချုပ်ကျရေ။ သို့ဖြင့် မိတ်ဖက် ပြင်သစ်အရီးတွင် အကူအညီပီးရီးအတွက် ရေမက် ဂျက်ဖာဆင်ကတစ်ဖက်၊ အင်္ဂလန်နန့် စီးပွားလမ်းသင့်နေရေကို မပျက်ဆီးစေလိုသည့် အလက်ဇန္ဒားဟာလ်မီတန် ကတစ်ဖက် အငြင်းပွားလာရေ။ (ပြင်သစ် တော်လှန်ရီးတွင် အင်္ဂလန်မှပါဝင်ပက်သက်ခရေ။) ယကေလည်း ဝါသျှင်တန်အနိန်နန့် မည်သည့်ဖက်မှ မယိမ်းယိုင်စေပဲ မျှတစွာဆက်ဆံနိုင်ခရေ။ မကျေနပ်သည့် အမေရိကန်ဆိုင်ရာ ပြင်သစ်သံအမတ်က ဆူပူနှောင့်ယှက်သဖြင့် သံအမတ်အဖြစ်မှ ရုပ်သိမ်းရန် တောင်းဆိုရရေ။ သို့ဖြင့် ရာထူးမှ အနားယူချိန်တွင် မိန့်ကြားခရေ နောက်ဆုံး နှုတ်ဆက်စကားပါ “တစ်ချိန်မှာတော့ အမေရိကားဟာ စစ်နန့် ငြိမ်းချမ်းရီး ကိုကြိုက်ရာရွေးနိုင်တဲ့ ပြည်သူတွေ ဦးဆောင်တဲ့နိုင်ငံ ဖြစ်လာမှာပါ။ လက်ပီးအချိန်မှာတော့ စိတ်ရှည်လက်ရှည် စောင့်ကြပါစို့။” ရေအတိုင်း သူဦးဆောင်ရသည့် နုနုနုယ်နုယ်တိုင်းပြည်သစ်လေးကို မဆုံးနိုင်သည့် စစ်ပွဲတိဆီသို့လားရာလမ်းမှ လွှဲဖယ်စေနိုင်ခရေ။
ရာထူးမှ အနားယူပြီးနောက် ဂျော့ချ် ဝါသျှင်တန်ရေ အောင်မြင်သည့် လူချမ်းသာလယ်ပိုင်သျှင်ကြီးအဖြစ် ဇာတိရပ်ရွာတွင် ငြိမ်းချမ်းစွာနေထိုင်ပြီး ၁၇၉၉ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်လားခရေ။
ရည်ညွှန်းကိုးကား
edit- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂)
- ကျော်စွာ(၁၀၀)-ဒေါက်တာသန်းထွန်း
- အိမ်ဖြူတော်သို့ တန်းစီခြင်း- ကြည်မင်း