| ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီး | |
 | |
| တည်နီရာ | မြောက်ဦးမြို့၊ ရခိုင်ပြည် |
| ကုသိုလ်သျှင် | မင်းတိက္ခာ |
| တည်ထားခုနှစ် | ကောဇာသက္ကရာဇ် (၉၁၅) ခု |
တည်နီရာ
editမြောက်ဦးနန်းတော်ကုန်းဧ့ အရှေ့မြောက် ခပ်ယွန်းယွန်းတစ်မိုင်ကျော်ခန့်အကွာတွင်တည်ဟိပါရေ။
ကုသိုလ်သျှင်
editဘုရင်မင်းတိက္ခာရေ ကောဇာသက္ကရာဇ် (၉၁၅) ခု၊ ဆီ (၁၅၅၃) ခုနှစ်တွင် တည်ဆောက်လှူဒါန်းခပါရေ။
သမိုင်းအကျဉ်း
editကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီးကို တောင်ကုန်းထက်၌အမှီပြုပနာ ကျောက်၊ အုတ်တိစီပနာ တည်ထားခပြီး လိုဏ်ပါဟိရေ ဘုရားတိအနက် အကြီးဆုံးသောပုထိုးတော်ကြီးတစ်ဆူဖြစ်ပါရေ။ ပစ္စယံ (၅)ဆင့်၊ လိုဏ်ပတ်လမ်း (၂)ထပ်နဲ့ တည်ဆောက်ထားပါရေ။ ဘုရင်မင်းဗာကြီးဧ့သား မင်းတိနန်းတက်ပြီး မကြာမီတွင် မမာမကျန်းဖြစ်လာပနာ ဗုဒ္ဓကုထုံးဖြင့်ကိုးနဝင်းချေသော ပုထိုးတော်ကြီးတစ်ဆူဖြစ်ပြီး ဓာတ်တော်မွေတော်ပေါင်း (၉ဝဝဝဝ) ဌာပနာထည့်ပနာ တည်ဆောက်ခသဖြင့်လည်း ကိုးသောင်း ပုထိုးတော်ကြီးဟုခေါ်ဆိုပါရေ။ “သက်ရှည်ကျန်းမာ ကိုးသောင်းပုထိုးတော်”ဟုပင် ဆိုရိုးစကားဟိပါဧ့။ ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီးကို ကောဇာ သက္ကရာဇ် (၉၁၅)ခု၊ ခရစ်သက္ကရာဇ် (၁၅၅၃)ခုနှစ်တွင် စေတီနန့် ဆင်းတုတော်ပေါင်း (၉ဝဝဝဝ)ဖြင့် တည်ဆောက်ခပါရေ။ ဒုတိယအကြိမ်အဖြစ် ကောဇာသက္ကရာဇ် (၉၆၇)ခု၊ ခရစ်သက္ကရာဇ် (၁၆၀၅) ခုနှစ် တွင်လည်း ဘုရင်မင်းရာဇာကြီးမှ ထပ်မံပြုပြင်တည်ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခရေဟုလည်း သိဟိရပါရေ။
ဗိသုကာလက်ရာ
editဘုရားရင်ပြင်တော်ထက်သို့ တက်ရောက်သည့်(၉)ထစ်ပါဝင်သော အရှေ့ဘက်ဟိကျောက်လှေကားရေ (၁၅) ပေခန့်ကျယ်ပါရေ။ ကျန်အနားသုံးဘက်ကို ကျောက်တုံးတိနဲ့အဆင့်ဆင့်ပြုလုပ်တည်ဆောက်ထားပြီး ပစ္စယံ (၅)ဆင့်တွင် အရံစေတီငယ်ကလေးတိ တည်ထားပြီး အလယ်ရင်ပြင်ကြီးတွင်လည်း စေတီတော်ကြီးတစ်ဆူ တည်ထားရေကို ဖူးတွေ့နိုင်ပါရေ။ အနားတစ်ဘက်စီဧ့အတိုင်းအတာမှာ (၂၅ဝ)ပေရှည်ရေ။ ရင်ပြင်ပတ် လည်အတွင်းလိုဏ်ပတ်လမ်းနှစ်ထပ်တိ၌ ပေါင်းမိုးတိဟိရေ။ အရှေ့ဘက်တွင် အာရုံခံရင်ပြင် အနိမ့်တစ်ဆင့် တည်ဆောက်ထားပါရေ။ မူလက အလယ်စေတီတော်ကြီးကိုငုံပနာ အမိုးမိုးခဟန်ဟိပါလိမ့်မည်။ အပေါ်ရင်ပြင် လိုဏ်ဂူတော်အနီးတွင် တိုင်လုံးကြီးအပိုင်းအဆက်တိ၊ တိုင်တွင်းရာတိ၊ အုတ်ကြွပ်ပြားတိကို တွေ့ဟိရပါရေ။ တူးဖော်ရေးလုပ်စဉ်က စေတီတော်ကြီးအောက်ခြေရင်ပြင်၌ ထီးတော်ဘုံဆင့်အကျိုးအပဲ့တိကို တွေ့ဟိခရပါရေ။ အလယ်စေတီ အောက်ခြေရင်ပြင်ပတ်လည်တွင်လည်း စဉ့်ရောင်စုံပန်းကွက်လက်ရာတိကို တွေ့ဟိရပါရေ။ အပေါ်လိုဏ်ထပ် ပတ်ပတ်လည် နံရံတိ၌ ဆင်းတုတော်တိကို ပူဇော်ထားပါရေ။ အပေါ်ရင်ပြင်တော်ပေါ်သို့ တက်လမ်းတိတွင်လည်း ဒွါရပါလကျောက်ဆစ်ရုပ်ကြွနန့် ဘီလူးရုပ်ကြွတိကို နံရံကပ်ထုဆစ်ထားပါရေ။
အောက်လိုဏ်ပတ်လမ်းကြီးဧ့ နံရံတိတွင် ဘုရားဆင်းတုတော် ရုပ်ကြွလက်ရာတိနန့် လိုဏ်ပတ်လမ်းအောက်ခြေ လက်ဝဲလက်ယာတို့တွင် လက်ရာကောင်းမွန်သော ကျောက်ဆစ်ပလ္လင်တိဖြင့် ဆင်းတုတော်ကြီးတိကိုလည်း ပူဇော်ထားပါရေ။ အဆိုပါဆင်းတုတော်တိထဲမှ ဆင်းတုတော်လေးဆူမှာ ထူးခြားစွာဗောင်းတော်တိပါ ထုဆစ်ပနာ ပူဇော်ထားရေကို တွေ့ဟိရပါရေ။ အလယ်စေတီတော်ကြီးဧ့ အရှေ့ဟိဆင်းတုတော်ကြီးမှာလည်း လေးမြို့ခေတ်ဟန် ထုဆစ်ထားသော ရောင်လျှံတော်တို့ဖြင့် ကြည်ညိုစွာဖူးတွေ့နိုင်ပါရေ။ ပလ္လင်တော်ကိုလည်း ကြာမှောက်၊ ကြာလှန်တိဖြင့် လက်ရာကောင်းမွန်စွာထုဆစ်ထားပါရေ။ ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီးမှာ ထုထည်ကြီးမားပြီး သပ်စီပေါင်းမိုး ကျောက်လိုဏ်ပတ်တိဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော ပုထိုးတော်ကြီးတစ်ဆူဖြစ်သဖြင့် နိုင်ငံခြားဧည့်ရေတိကာ (အာရကန် ဗောရောဗုဒ္ဓေါ) ဟူပနာ ပင်တင်စား ခေါ်ဝေါ်ကြသော ပုထိုးတော်ကြီးတစ်ဆူ ပင်ဖြစ်ပါရေ။ တိုတောင်းလှသော ကာလအတွင်းမှာ တည်ဆောက်ခကြသဖြင့် အောက်ခြေမခိုင်မာပနာ တာရှည်မခံဘဲ ပြိုပျက်ခရလေရေ။ ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီး အရှေ့ဘက်မျက်နှာစာတွင်စေတီရံ(၂၀၆) ဆူ၊ အနီာက်ဘက်မျက်နှာစာတွင် (၃၄၅)ဆူ၊ တောင်ဘက်မျက်နှာတွင် (၃၄၅)၊ မြောက်ဘက်မျက်နှာတွင်(၃၄၅)ဆူစုစုပေါင်းစေတီအရံ(၁၂၄၁) ဆူဟိပါရေ။ အရှေ့ဘက်ပစ္စယံဟိစေတီရံ (၂၀၆)ဆူလုံးကိုလည်းကောင်း၊ တောင်ဘက်ပစ္စယံဟိ စေတီယံ(၃၄၅) ဆူဟိသည့်အနက် (၂၃၄)ဆူ စုစုပေါင်း(၄၄၀)ဆူ ကို ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် ပြန်လည်တည်ဆောက်ပြီးဖြစ်ပါရေ။
ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းမှု
editနိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေနဲ့ ၁၉၉၆-၉၇ခုနှစ်တွင် အောက်ခြေပစ္စယံ (၅)ဆင့်တူးဖော်ထန်းသိမ်းခြင်း၊ အရှေ့ တောင်ဘက်ရင်ပြင်နံရံဖော်ထုတ်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ကိုးသောင်းပုထိုးတော် အလယ်စေတီတူးဖော်ခြင်း၊ လိုဏ်နံရံပေါင်း ကူးတိထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ၁၉၉၇-၉၈ခုနှစ်တွင် အပြင်လိုဏ်ပတ်လမ်းနန့် မုခ်ဝ (၂)ခုတူးဖော်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ လှေကားနန့်လှေကားဘေးနံရံတိ တူးဖော်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ စေတီယံ (၂၁)ဆူတင်ဆောင်ခြင်း၊ ၁၉၉၉-၂၀၀၀ခုနှစ်တွင် အရှေ့တောင်ဘက်ပစ္စယံ ဒုတိယအဆင့်၊ တတိယအဆင့်၊ စတုတ္တဆင့်နန့် ပစ္စယံ(၄)ဆင့်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ စေတီယံ(၂၀) ဆူတင်ဆောင်ခြင်း၊ ၂၀၀၀-၂၀၀၁ခုနှစ်တွင် အရှေ့တောင်ဘက်ပစ္စယံ (၅)ဆင့်မှဒုတိယပစ္စယံ၊ တတိယပစ္စယံတိ ပြုပြင်ခြင်း၊ စေတီယံ(၂ဝ)ဆူတင်ဆောင်ခြင်း၊ လိုဏ်ပတ်လမ်းမြောက်ဘက် 'B' အခန်းသွပ်အမိုးပြုလုပ်ခြင်းနန့် 'C' အခန်းလိုဏ်နံရံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ၂၀၀၁-၂၀၀၂ခုနှစ်တွင် အရှေ့တောင်ဘက်ပစ္စယံ (၅)ဆင့်မှ ကျန်သော စတုတ္တပစ္စယံ၊ ပဉ္စမပစ္စယံတိပြုပြင်ခြင်း။ လိုဏ်ပတ်လမ်းမြောက်ဘက် 'D' အခန်းသွပ်အမိုးပြုလုပ်ခြင်းနန့်' Q" အခန်းလိုဏ်နံရံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ၂၀၀၂-၂၀၀၃ခုနှစ်တွင် အရှေ့တောင်ဘက်ပစ္စယံ(၂)ဆင့် ပြုပြင်ခြင်းနန့်စေတီရံ(၄၇) ဆူထုဆစ်တင်ဆောင်ခြင်း၊ လိုဏ်ပတ်လမ်းမြောက်ဘက် 'B'အခန်းသွပ်အမိုးပြုလုပ်ခြင်းနန့် 'B'အခန်းလိုဏ်နံရံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ၂၀၀၅-၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် (E,F) အခန်းနံရံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ အမိုးမိုးခြင်း၊ ရေမြောင်းပြုလုပ်ခြင်း၊ ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် အနီာက်ဘက်ပစ္စယံပထမအဆင့်ဖော်ထုတ်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ အခန်း(G) ထိန်းသိမ်းခြင်းနန့်အမိုးမိုးခြင်း၊ (H,I,J,K) အခန်းနံရံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ၂ဝဝ၇-၂၀ဝ၈ခုနှစ်တွင် အနီာက်ဘက်ပစ္စယံဒုတိယအဆင့်ပေ(၁၉ဝ) ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ၂၀၀၉-၂၀၁၀ခုနှစ်တွင်မြောက်ဘက်ပစ္စယံပထမ၊ ဒုတိယဆင့်ဖော်ထုတ်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ တတိယ်ပစ္စယံ ဆင့်(၅၃)ပေဖော်ထုတ်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ကျန်ဟိနီသော တတိယပစ္စယံအဆင့်နန့် စတုတ္တ၊ ပဉ္စမပစ္စယံအဆင့်တိရှေးမူမပျက် Pointing,Grouting ဖြင့်ထိန်းသိမ်းခြင်း တို့ကိုဆောင်ရွက်ခပါရေ။ ။
ပြည်သူလူထုအလှူငွေဖြင့် ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီး သဲကျောက်ပြားလျှောက်လမ်းခင်းခြင်း၊ အရှေ့ တောင်ဘက်ပစ္စယံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ရင်ပြင်နံရံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီးအလယ်စေတီထိန်းသိမ်း ခြင်း၊ ၂၀၁၄ခုနှစ်တွင် စင်ကာပူနိုင်ငံမှ ရွှေကျောင်းဆရာတော်ဧ့အလှူငွေဖြင့် အရှေ့မြောက်ဘက်ပစ္စယံတိပေါ် စေတီရံ (၂၃)ဆူတင်ဆောင်ခြင်း၊ အပြင်လိုဏ်ပတ်လမ်း (၄၄၀)ပေတူးဖော်ခြင်း၊ အတွင်းလိုဏ်ပတ်လမ်း(၃၂၀) ပေတူးဖော်ခြင်း၊ အပြင်လိုဏ်ပတ်လမ်းနံရံတိကြံ့ခိုင်အောင်ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခြင်း (၅ ခန်း)၊ အပြင်လိုဏ်ပတ်လမ်းတိဧ့ အခန်းဆက်ပေါင်းကူးတိအား သံဟင်ဂလန်ဖြင့်ထောက်ကူထိန်းသိမ်းပေးခြင်း (၆ခန်း)၊ အရှေ့ဘက်ဟိအခန်း (၂) ခန်းအား သံကူကွန်ကရစ်ကို အတွင်းတွင်ထားကာ အပြင်မှ သဲကျောက်တိဖြင့် ရှေးမူမပျက်ပြန်လည်တည်ဆောက် ခပါရေ။ ယင်းပုထိုးတော်ကြီးပြန်လည်ဖော်ထုတ်ထိန်းသိမ်းခြင်းကို ၁၉၉၆-၉၇ခုနှစ်မှစပနာ နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေမှ နှစ်စဉ်ခွဲဝေချထားပေးပြီး တူးဖော်မှု၊ ထိန်းသိမ်းမှုတိဆောင်ရွက်ခပြီး ၂၀၀၂ခုနှစ်မှစပနာ ပြည်သူလူထုအလှူငွေဖြင့် ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းတိကို စနစ်တကျဆောင်ရွက်ခပါရေ။ မြန်မာနိုင်ငံဟိ ကျောက်အဆောက်အဦတိထဲတွင် အကြီးမားဆုံးအဆောက်အဦဖြစ်ခြင်း၊ ဗိသုကာလက်ရာနန့်ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုလှပခြင်း၊ ခေတ်ကာလအနီအထားနန့် ခေတ်အဆက်ဆက်တို့ကိုပေါ်လွင်စေသော ရှေးဟောင်းဘုရားကြီးတစ်ဆူဖြစ်ခြင်း၊ ပုံသဏ္ဌာန်၊ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှု၊ ဗိသုကာလက်ရာအရပါထူးခြားပနာ ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာနက စီမံချက်ရေးဆွဲပြီး စနစ်တကျ တူးဖော်ထိန်းသိမ်းနီခြင်း ဖြစ်ပါရေ။
ကိုးကား
editမြောက်ဦးဒေသ ရှေးဟောင်းအဆောက်အဦးများ (ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာန၊ ယဉ်ကျေးမူဝန်ကြီးဌာန) -၂၀၁၅