ကိုယ်ဝန်အတွက်ရှောင်စရာ
editရခိုင်လူမျိုးတို့တွင် မွေးစအချိန်မှစပနာ မင်္ဂလာမှုပြုလုပ်ရရေ ဓလေ့ထုံးစံတိ ဟိကတ်ရေ။ မိန်းမတိ ကိုယ်ဝန် ဆောင်လျှင် လင် ယောကျ်ားတိရေ အသုဘတို့တွင် အလှူငွေ မထည့်ရချေ။ မသာ လူသေအလောင်း ကောင်နန့် စပ်ဆိုင်ရေ ကိစ္စတိတွင် ဝင်ရောက်ကိုင်တွယ်ခြင်း မပြုလုပ်ရပေ။ တစ်ချို့တွင် ပေါက်တူး၊ဓါးမ၊ သေတ္တာ၊ ဖျာအခင်းတိ မသွင်းရ မဝယ်ရချေ။ အိမ်ရာအသစ် ဆောက်လုပ်ခြင်း အိမ်ရာမြေ ဝယ်ယူခင်း မပြု ရချေ။
မွေးဖွားစဉ်ဓလေ့
editအချို့ရေ ရခိုင်အမျိုးသားတိရေ မိမိအိမ်တွင် ကလေးမျက်နှာမြင်ဟိလျှင်ပင် ယင်းအိမ်က ချက်ပြုရေ ထ မင်းကို မစားတော့ချေ။ လောကီပညာ လက်ဖွဲ့အင်းအိုင် အသုံးပြုဟိကတ်သူတိမှာ မွေးဖွားအိမ်ကို ရှောင်လေ့ ဟိကတ်ပါရေ။ထိရှပွန်းပဲ့ပနာ ဒဏ်ရာရရေ်လည်းကောင်း၊ အနာပေါက်နီရေ်လည်းကောင်း၊ မွေးဖွားအိမ်သို့ ဝင်မိပါက ကင်းပွန်းသင့်ရေဟု ယူဆကတ်ရေ။ အနာယောင်ယမ်း(ရောင်ယမ်း) လာရေကိုပင် ကင်းပွန်း သင့်ရေဟု ဆိုကတ်ရေ။
မွေးဖွားရာဌာနမှ မထွက်ခွာမီ မွေးခန်းထဲတွင် ဟိနီခိုက်ကို မွေးတွင်း(မွီးတွင်း)ဟု ခေါ်ရေ။ မွေးဖွားပြီးစ သားရေမိခင်တိရေ မီးကင်လေ့ဟိကတ်ရေ။ ယင်းမီးကင်စဉ်ကာလ(ဝါ) မီးကင်ခြင်း မပြတ်ကင်းမီကို စွဲပနာ မီးတွင်းဟုလည်း ခေါ်ရေ။ ကလေးမွေးဖွားရေ အမျိုးသမီးအား မွေးမ(မွီးမ)ဟု ခေါ်တွင်လေ့ဟိရေ။ မွေးဖွားရာဌာနတွင် မွေးမအား အမြဲစောင့်ကတ်ပ်ရရေ။ အစားအစာတိနန့် အသုံးပြုစရာတိပါ သီးခြား ပီး ထားလေရေ။ ဆွေမျိုးတော်စပ်ရေ မိန်းမတိဖြစ်စီ၊ အိမ်နားနီးချင်းစပ်ရေ မိန်းမတိကဖြစ်စီ စောင့် အိပ်ရရေကို မွီးစောင့် (မီးစောင့်)ရေဟု ခေါ်ရေ။ မွေးမေတစ်ဦးတည်း ထားဟိက မွီးရပ်မ(မရပ်မန) ခေါ်မိစ္ဆာကောင်မက နှောင့်ယှက် ခြောက်လှည့်ရေဟူဧ့။ ယင်း့ကေတ်ာင့် အစောင့်အရှောက်တိနန့်သာမက မရပ်မ မနှောက်ယှက်နိုင်စီရန် အကာအကွယ်တိလည်း ပြုထားကတ်သေးရေ။ အကာအကွယ်အတွက် အိမ်လေးထောင့်တွင် ဇူးခက်တိ ချိတ်ဆွဲကတ်ရေ။ သြဇာရွက်တိ စိုက်ထားကတ်ရေ။
မွေးဖွားပြီးနောက်
editကလေးမွေးဖွားပြီးနောက် သုံးရက်သို့မဟုတ် ငါးရက်တွင် မွီးထွက်ရရေ။ ၎င်းကို မွီးပစ်ရေဟုလည်း ခေါ် ရေ။ မွီးထွက်မည့် မွီးပစ်မည့်နိ့တွင် တစ်အိမ်လုံးကိုပါ စပါးစိ့တိဖြင့် ကြဲဖြန်းရေ။ ယင်း့ပြင် ဆူးခက် (စ လူခက်)နန့် ရိုက်ကာရိုက်ကာ နာနာဘာဝတိကို နှင်ထုတ်ခြင်းပြုရရေ။ မွေးခန်းတွင်းဟိသမျှ အိပ်ရာအဝတ် အထည်တိကို လျှော်ဖွပ်ရရေ။ အခန်းကိုလည်း စင်ကတ်ယ်အောင် ဆေးကေတ်ာရရေ။ ယင်းနောက် လက် ရေမက ကလေးကို ရေမိုးချိုးပြီး နားထွင်း(နားသ)ရေ။ တချို့မှာ မွေးထွက်ရေ့နိ့တွင် နားမထွင်းသေး ဘဲ နောက်မှ သီးသန့် နားထွင်းမင်္ဂလာ ဟူ၍ ပြုလုပ်ကတ်ရေ။
ကင်ပွန်းတပ်၊ ကင်ပွန်းကိုင်
editရှေးက ကင်းပွန်းထွက်ရေနိ့ သို့မဟုတ် နားထွင်းရေနိ့တိတွင် အမည်ပီးလေ့ဟိကတ်ရေ။ ကင်းပွန်း သီးရည် စရေတို့ဖြင့် မွေးစကလေးမကို ခေါင်းဆေးမင်္ဂလာပြုရေ။ နာမည်ပီးရေကိုပင် ကင်းပွန်းတပ် ရေဟု ခေါ်ဆိုလေရေ။ မွေးထွက်မည့်နိ့ နိ့လယ်တွင် ဖိတ်ထားရေ မိန်းမဧည့်ရေတိကို ကျွေးမွေး ဧည့်ခံရရေ။ ဧည့်ရေတိကလည်း တတ်အားသမျှ လက်ဆောင်ပစ္စည်းဖြစ်စီ၊ ငွေကေတ်းဖြစ်စီ ပီးကတ် ရေ။ ယင်းနောက် ဆုမွန်ကောင်းတိ ပီးကတ်ရေကို "ပသီပီးရေ"ဟု ခေါ်လေရေ။ ကင်းပွန်းအတွက် ဆန်ကောတစ်ချပ်တွင် နနွင်းဆီ၊ ကင်းပွန်းသီးနယ်ပနာ ကျောက်၊ဓါး စရေထည့်လျက် အသင့်စီစဉ်ဟိရေ။ ယင်းကိုလာရောက်ကတ်ရေ ဧည့်မိန်းမတိက အနည်းငယ်စီတို့ပနာ ရေဆေးပစ်ကတ်ရေ။ ဤရေကို "ကင်းပွန်း ကိုင်ရေ"ဟု ခေါ်လေရေ။ ယင်းနောက် ကလေးအား စတိသဘောဖြင့် ခြေကိုကျောက်တွင်တစ်ခါ၊ ဓါးတွင် တစ်ချက် ထိစီပါရေ။ ကျောက်လိုမာကျိုင်းပနာ ဓါးလိုထက်မြက် စီလိုကေတ်ာင်း သဘောထားကတ်ပုံရရေ။
အချင်းမြှုပ်ရာ (ချက်မြှုပ်မြေ)
editယင်းပြင် ယောကျ်ားကလေး ဆိုပါက မှန်နန့်ခေါင်းပေါင်းကို လည်းကောင်း၊ မိန်းကလေးဖြစ်က ဘီးနန့်မှန်ကို လည်းကောင်း ပြသေးရေ။ ယင်းနောက် ကင်းပွန်းတပ်ရေနန့် တစ်ချိန်တည်းတွင် နားထွင်းပီးလေ့ ဟိခဲ့ကတ် ရေ။ ယခုအခါ ကင်းပွန်းကိုင်လေ့ မပြုကတ်တော့ဘဲ တပျော်တပါး စားရေက်ပြီးဝမ်းပန်းတသာ အားပါးတရ ပြောဆိုကတ်ကာ ပြန်ကတ်တော့ရေ။ သားရေ မိခင်မွေးမေအား နနွင်လိမ်းကျံပြီး ရေမိုးချိုးစီရေ။ ညနိ တွင် ကလေးငယ်ဧ့ အချင်းကို အိုးသစ်တွင်ထည့်ပနာ မြေတူးမြှုပ်ပစ်ကတ်ရေ။ ဤရေကို "မွီးပစ်"ရေ ဟု ခေါ်ရေ။ ဟိုကိုစွဲပနာ မွေးရာဌာန၊ မွေးရပ်မြေ၊ မွေးဇာတိကို ချက်မြှုပ်မြေဟု ခေါ်တွင်ခြင်းဖြစ်ရေ။
ပုခက်တင်ပြုစဉ်
editယင်းနောက် ပုခက်တင်ရသဖြင့် ပုခက်တင် မင်္ဂလာပြုကတ်ရရေ။ ယင်းသို့ ပုခက်တင်ခြင်းကို ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု တစ်ရပ်အဖြစ်ဖြင့် ပြုလေ့ဟိရေကို ဤသို့ ချီးကျူးရေးစပ် ထားဟိလေရေ။
"ရက္ခမဏ္ဍိုင်၊ ပြည်ရခိုင်လေ၊ ရခိုင်ညွန့်ဖူး၊ ကတ်ယ်ရေက်ရှူးသို့၊ ကွန့်မြူးဂုဏ်ရောင်၊ သေလာတောင်ဆိုင်း၊ ပြိုင်ကရိုင်းတည့်၊ အုံ့မှိုင်းဝီဝီ၊ ကမ်းခြီဒေသ၊ မဏ္ဍလဝယ်၊ ဝံသမျိုးမှန်၊ တန်းခိုးလျှံပနာ၊ စိုးစံပိုင်သ၊ ဆိုစဉ်ကပင်၊ အကတ်င်အိမ်ယာ၊ ဓမ္မတာမှီး၊ သမီးသားသျှေ၊ ထွန်းလတ်တေခါ၊ ရာဇာရာဇ၊ နရိန္ဒက၊ ဒလိဒ္ဓဆုံး၊ တပြုံးရွှင်ရွှင်၊ ပုခက်တင်ကေ၊ မင်္ဂလာခန်း၊ ရီစင်ဖျန်းပနာ ထုံးတမ်းစဉ်လာ၊ ခိုင်အမာလေ၊ ရိုးရာမပျက်"ဟူ၍ ဖြစ်ရေ။
အဘုသျှေအတွက် ပုခက်တင် ဧချင်းဖွဲ့
editရှေးရခိုင် မြန်မာမင်းတိတွင် ပုခက်တင် မင်္ဂလာကို ကြီးကျယ်စွာ ကျင်းပခဲ့ကေတ်ာင်း၊ ပုချက်တင် ဧချင်းဖွဲ့တိ က သက်သေခံနီရေ။ မြန်မာမင်းတိလက်ထက် ပုခက်တင်လွှဲရာ၌ သီဆိုရေ ဧချင်းတစ်စောင်ကို လည်း တွေ့ရရေ။ ဧချင်းသက်တမ်းအရ မြန်မာဧချင်း ၁၂စောင်ထက် စောရေ။ ဧချင်းဆိုရေမှာ ဘုရင် မင်းမြတ်ဧ့ သားတော်၊ သမီးတော်၊ မြေးတော်တို့ကို အိပ်ပျော်စီခြင်းငှာ ပုခက်လွှဲကာ သာယာငြိမ့်ညောင်း နာဖွယ်ကောင်းအောင် ဏကာရန်အစ၊ ဧကာရန်ချလျက် စပ်ဆိုထားရေ ကဗျာပင်တည်း။
အတုမင်းညို(အဒူမင်းညို)
editရခိုင်တွင် ပုခက်တင်အရွယ် ကလေးငယ်ကို အဘုသျှေဟုခေါ်ရေ။ ယင်းပုခက်တင်အရွယ် အဘုသျှေတို့အား ပုခက်လွှဲရန် စပ်ဆိုရရေ ဧချင်းစပ်ဆိုသူကို "အတု"ဟူရေအမည်ကို ဂုဏ်ပြုတပ်ဆင်ထားသဖြင့် အတု မင်းညို (အဒူမင်းညို)ဟု မည်တွင်လာခဲ့ရခြင်းဖြစ်ရေ။ ဘစောဖြူမင်းဧ့ သမီးတော်(စောရွှေကတ်ာ) မှောက် တော် ဧချင်းကို အမတ်ကြီးစာဆို မင်းညိုက စပ်ဆိုခဲ့ရေ။ ယင်းစာဆိုအမတ်ကြီး မင်းညိုကား ပုခက်တင် ဧချင်းကို စပ်ဆိုသူဖြစ်၍ အတုမင်းညိုဟု ခေါ်တွင်ခဲ့လေရေ။
ပုခက်တင်မင်္ဂလာပြုပုံတိ
editသမိုင်းသုတေသီ ဆရာကြီး ဦးအောင်သာဦးရေ ဘစောဖြူမင်းဧ့ သမီးတော် ဧချင်း(ရွှေဇာတီမူ)ကို ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်က တည်းဖြတ်ထုတ်ဝေခဲ့ရေ။ ယင်းဧခြင်းကို ရခိုင်ရာဇဝင်အသင်း သတင်းစာတွင် ထည့်သွင်း ဖော်ပြ ခဲ့သေးရေ။ ယင်းအသင်းမှာ ခရစ် `၉၂၉-ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ရွှေဇာတီဆရာတော် နာယကဖြစ်ခဲ့ ရေ။ ဆရာ ဦးအောင်သာဦး တည်းဖြတ် ထုတ်ဝေရေ ရွှေဇာတီမူ ဧချင်းစာအုပ် စကားဦး၌ ပုခက်တင် အခမ်းအနား ကိစ္စနန့် ပတ်သက်ပနာ ဤသို့ ရေးသားထားရေကို ဖော်ပြအပ်ပေရေ။
"ပုခက်တင် မင်္ဂလာအခမ်းအနားရေ ရခိုင်ပြည်နယ်၌ အလွန်ရှေးကျရေ ခေတ်ကပင် ဆင်းရဲချမ်းသာ မရွေး လုပ်လေ့လုပ်ထဟိရေ အခမ်းအနား တစ်ရပ်ဖြစ်ပါရေ။ မင်း၊ မှူးမတ်၊ သူဌေး၊ သူကတ်ွယ်၊ ကုန်သွယ်၊ လယ်လုပ်တို့ဧ့ သားသမီးတိကို မွေးဖွားပြီးနောက် မကတ်ာမီ ပုခက်တင်ပနာ ပုခက်လွှဲကာ အိပ်ပျော်လွယ်စိမ့် ရေငှာ သီခြင်းဖြင့် ဖြေဖျော်သိပ်တတ်ရေ အလေ့အထဟိခဲ့ကတ်ပါရေ။ ကလေးကိုစပနာ ပုခက်တင်ရေ အခါ သံဃာတော်အရှင်မြတ်တိကို ပင့်ဖိတ်ပနာ ဆွမ်းပီးပြီးလျှင် မင်္ဂလသုတ်တိ အန္တရာယ်ကင်း ပရိတ်တော် တိကို ရွတ်ဖတ်ပြီး အမည်နာမပီးကတ်ရေ။
"သူဆင်းရဲတို့အဖို့မှာ နှီးဖြင့်ရက်လုပ်ရေ ပုခက်၊ ကေတ်းငွေချမ်းသာသူတို့အဖို့မှာ သစ်သားဖြင့်ပြုလုပ်ရေ ပုခက်တိကို အသုံးပြုကတ်ပါရေ။ မင်းသားမင်းသမီးတို့ အဖို့မှာကား ရွှေငွေရတနာတိဖြင့် မွမ်းမံပြုလုပ် ရေ ပုခက်ကို အသုံးပြုကတ်ကေတ်ာင်း ဘစောဖြူမင်း သမီးတော်ဧချင်း အပိုဒ်(၄)တွင်-
"သသန္ဓိ ဘိုးနဂ်၊ ညံ့သက်ပင်ခြည်၊ လျားနံရှည်နန့်၊ နောက်ပြည်မင်းတို့၊ ခွန်ဆက်တို့သား၊ နှစ်လိုချင်စွာ၊ ခါ သာပိတ်အုပ်၊ နတ်လုပ်မယွင်း၊ အောက်နှီးခင်းပနာ၊ ပေါ်တင်းကတ်က်ဟန်၊ ဗိတာန်ဆောင်ထား၊ ကိုးပါးရတနာ၊ စီမြွာချယ်ယှက်၊ ရွှေပုခက်ဝ.်၊ ရွှေရွက်လူလူ၊ ရွေခြူသွင်သွင်၊ လက်ငင်ကိုင်အုပ်၊ မျှင်မျှင်တုပ်လျက်၊ တမုတ် ကြိုးကိုင် နှစ်ဘက်ဆိုင်ရေ..."ဟူ၍ စပ်ဆိုထားရေကို တွေ့ရပါရေ။
ဆိုလိုရင်းသဘောမှာ သိန္ဓတိုင်းပြည်၌ ရက်လုပ်ရေ ချောမွတ် ညံ့သက်လှစွာရေ ခါသာပိတ်ကို အနှီး ခင်းပနာ အပေါ်၌ ဗိတောင်ကတ်က်ကာ ရတနာကိုးပါးဖြင့် စီခြယ်ထားရေ ရွှေပုခက်၌ ရွှေရွက်တလူလူ ရွှေခြူ တသွင်သွင် နန့် ပုခက်လွှဲရေကြိုး (တမုတ်ကြိုး)ကိုလည်း ပုခက်တစ်ဘက်တစ်ချက်၌ တပ်ဆင်ထားရေ ဟူ၍ စာဆိုတော် မင်းညိုရေ ပုခက်ကို သဏ္ဍာန်ဖော်ထားရေ။ အပိုဒ်(၅)၌မူကား ဧချင်းကို စည်းနန့် ဝါးနန့် လက်ခုပ်တဖြောက်ဖြောက်တီးကာ "နာဖွယ်နှစ်သိမ့်၊ နှလုံးငြိမ့်အောင်" သံပြိုင်သီဆိုရကေတ်ာင်း ဖော်ပြ ထားရေကို တွေ့ရပါရေ။
ရခိုင်ပြည်နယ်၌ အလွန်ရှေးကျရေ ခေတ်ကပင် နို့စို့ကလေး သူငယ်တိကို နန်းတော်ကအစ ကျေးလက် တောရွာထိ ပုခက်နန့် သိပ်လေ့ဟိကတ်ဧ့။ ယင်းကေတ်ာင့် ကလေးသူငယ်တိကို ပုခက်လွှဲပနာဖြစ်စီ၊ ယိုင်း(ဒန်း) စီးပနာဖြစ်စီ အိပ်ပျော်လွယ်စိမ့်ရေငှာ သီချင်းသီဆိုရေ အလေ့အထဟိလာခဲ့ပါရေ။ ယင်းအလေ့အထ ရေ မြို့ကြီးပြကြီးတိ၌လည်း ဟိခဲ့ကတ်ပါရေ။ သို့ရေ် တစ်စတစ်စ ပျောက်ကွယ်သလောက် ဖြစ်လာ ခဲ့ရေ်လည်း ကျေးလက်တောရွာတိ၌ကား အတန်အသင့် တွေ့ရပါသေးရေ။ ယင်းကေတ်ာင့်လည်း ယင်းသီ ချင်း၊ တေးကဗျာတိကို "ကျေးလက် တေးကဗျာတိ"ဟူ၍ ခေါ်စမှတ် ပြုကတ်ပါရေ။ ယင်းကျေးလက် တေး ကဗျာတိပင် တစ်စတစ်စ ပျောက်ကွယ်လာခဲ့ပြီးဖြစ်သဖြင့် အသျှင်စက္ကိန္ဒ ရှာဖွေစုဆောင်း ပြုစုထားရေမှာ အားရစဖွယ် ကောင်းလှပါရေ။ ယင်းတေးကဗျာတိကို ဖတ်ရှုခြင်းအားဖြင့် ရှေးဖြစ်ဟောင်း အောက်မေ့ဖွယ် လည်း ကောင်းလှပါရေ။
"ယိုင်း" ဆိုရေစကားမှာ ကလေးသူငယ်ကို ရင်ခွင်ပိုက်ပနာ လူကြီးပါ တက်စီးနိုင်ရေ ပုခက်တစ်မျိုးဖြစ်ပါ ရေ။ ရှေးခေတ်က ယောကျ်ား၊ မိန်းမ၊ လူငယ်လူရွယ်တိ စီးဖူးကတ်ပါရေ။ နို့စို့အရွယ် ကလေးသူငယ်ကို ရင်ခွင်ပိုက်ပနာ သီချင်းဆိုကာ သိပ်တတ်ကတ်ပါရေ။ ယင်း့ကေတ်ာင့် ဧချင်းရေ ယခုအခါ ခေါ်ဝေါ်ကတ်ရေ ကျေး လက်တေးကဗျာ၊ ရှေးကတောရောမြို့ပါ သီဆိုကတ်ရေ တေးကဗျာတိမှ မြစ်ဖျားခံကာ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ ရေဟု ယုံကတ်ည်ရပါရေ..."
ပုခက်လုပ်ရာတွင်
editရှေးက ပုခက်ကိုဝါးနှီးဖြင့် ရက်လုပ်ရာတွင် အကွက်တိပေါ်လွင်အောင် ရက်လုပ်ရေ။ လူ၊ နတ်၊ ဘီလူး စရေဖြင့် ရေတွက်ပြီးလျှင် နတ်ကွက်တွင် ကျစီရန် ရက်လုပ်ရရေ။ တစ်နည်းဆိုလျှင် သုံးခုစီ ရေတွက် ပြီး တစ်ခုစွန်းထားရပါရေ။ ဘီလူးကွက်ကျလျှင် ကလေးကို ဥပဒ်ဖြစ်စီရေဟု အယူဟိကတ်ရေ။ ယင်းပုခက် ကို တစ်နိ့တည်းဖြင့် အပြီးရက်လုပ်ရလေရေ။
ယင်းကေတ်ာင့် ၁၉၇၂-ခုနှစ် တောင်ကုတ်မြို့နယ်မှ "ယိုင်းယိမ်း"တွင် သရုပ်ဖော် စပ်ဆိုထားရေတိကို ဤသို့ တွေ့နိုင်ပေဧ့။
နှီးပုခွက်ချေ ပန်းယိုင်ထိုးနန့်
အဘိုးချေရက်လို့ လှလိုက်တေ နှီးပခွက်ချေ၊ ပုချေစီးဖို့ နိချင်းရက်ချင်း ပြီးလတ်ကေ (စီကာ-ရီကာ-စီကာထပ်လို့ လူနတ် ဘီလူး ကွက်ထူးဖော်ရေ)၂ အသူ့ယိုင်းစင် မောင့်ယိုင်းစင် ဘာဘာပီးရေ လျှော်ကြိုးတင်။
ပုခက်တင်ရေ့အခါ
editပုခက်တင် မင်္ဂလာပွဲနိ့တွင် ချမ်းသာဆင်းရဲအလျောက် တတ်နိုင်သမျှ ဧည့်ခံ ကျွေးမွေးလေ့ဟိရေ။ ပုခက် တင်မည့်နိ့ကို အခါရွေးပြီး နိ့ကောင်းရက်သာရေ့အခါ နံနက်ဖြားရီ (ဒီရေ)ပြည့်ချိန်တွင် ပြုလုပ်ကတ်လေ ရေ။ ကလေးကို စတိသဘော အောင်မြေကို နင်းစီရရေ။ "လူဖြစ်လေပြီ၊ နိလကတ်ည့်တော့"ဟုဆိုကာ နိ၊လ တို့ကိုပြလေ့ ဟိကတ်ရေ။ ရေစင်ထည့်ထားရေ ငွေဖလားတွင် ရွှေစငွေစတို့ကို ထည့်ပြီး ရွှေရည် ငွေရည်ပြုလျက် အပြေခက်ငယ်ဖြင့် ကလေးနန့်ပုခက်ကိုပါ ပက်ဖျန်းရေ။ ယင်း့ပြင် ဆုမွန်ကောင်းတိပါ ပီးလျက် ပုခက်တင်လွှဲရေ။ ပုခက်တွင်း၌လည်း လင်းလှေတစ်ခက်၊ ဒိုး( ဂုံညင်း)တစ်လက်၊ သံမှိုတစ် ချောင်း၊ ကျောက်ခဲငယ်တစ်လုံးကို ထည့်ထားတတ်ကတ်သေးရေ။ ဒိုးမှာ အံ့အဲသရဲကိုလည်းကောင်း၊ လင်း လှေမှာ တစ္ဆေမှင်စာကို ကာကွယ်ရန်လည်းကောင်း၊ သံနန့်ကျောက်တို့မှာ ကျန်းမာခိုင်ခံ့မှုကို ဖြစ်စီရန် ရည်ရွယ်ခြင်းတည်း။ မာန်အောင် သံတွဲ ရမ်းဗြဲဒေသတို့၌ဆိုလျှင် သာခြင်းတတ်မ၊ သို့မဟုတ် အဆိုတတ်သူ တိက ယိုင်းသာခြင်း သံပြိုင်ဆိုပနာ ပုခက်တင်ပွဲတွင် လွှဲငင်ကတ်ရေဆိုဧ့။
ပုခက်တင်သာခြင်း
editဤပုခက်တင်ရေကို ရေးရခိုင်သာခြင်း၌ ဤသို့ ပေါ်လွင်အောင် စပ်ဆိုထားပေရေ။
နိကောင်းရက်သာ၊ အခါမီးလို့၊ မွီးမာတာမှာ၊ ပုခွက်ရှာရေ၊ သားလျှင်ဘုလှ၊ ဆုပြည့်ဝဖို့၊ ပသီးပေါင်းစုံ၊ ဆုကုန် အောင်ပင်၊ ရွှေစင်ငွေစင်၊ ရီစင်ဖျန်းလို့၊ ပီးလတ်တေလေ ပီးလတ်တေ။ ကမ်းဆိပ်နဒီ၊ ဖြားရီဘောင်းပြည့်၊ အချိန်နာရီ၊ ဗဟိုရ်ဟ်စီမှာ၊ ဧယိုင်ပုခွက်၊ သိုင်းကြိုးခက်လို့၊ မိချင်မျက်ရှု၊ သားရွှေဥကို၊ ညံ့နုလှထွတ်၊ တမွတ် ပြောင်ပြောင်၊ ဝမ်းရောင်ပြိုးပြက်၊ ရွှေယိုင်းထက်ဝယ်၊ ကာသိင်္ဂရာဇ်၊ တိုင်းဖြစ်ပုဆိုး၊ လွှမ်းခြုံမိုးကာ၊ တိလှမိ ဿံ၊ မောင်းမရလျက်၊ သံပြိုင်သာခြင်း၊ စည်သံညှင်းလို့၊ ဒုံမင်းပလွီ၊ တလီကေတ်းနင်း၊ ခွက်ခွင်းပတ်သာ၊ တူရိ ယာလေ၊ ကတ်ားကေမဝ၊ ဧချဧတင်၊ ရွှေရင်ပုခွက်၊ နွဲ့လျက်ရွက်ကာ၊ ဧယင့်သာဝယ်၊ စက်ပါပျော်မွိ၊ လွှဲဘိ တည့်လေ၊ ဧလေယင်ယင်၊ ဧယင်ယင်လေး။
သားလှဧယင်
editအဘိုးသျှင်ရက် နှီးပုခွက် အဘာပြင် သျှော်ကြိုးခက် အဘောင်သျှင်ရို့ လင်းညှိလက် အထက်ကေခြင်ဆင် ယောင်စောင်းပြင် အမင်လွှဲ ယိုင်းကြိုးငင် သားသျှင်ဇူေ၀ အိပ်ပါမေ ဧလည်း ယင်ယင် ဧ... ဇဝေ...ေ၀ ... လေ... ဇဝေေ၀...။
(ရခိုင်သဘာဝတေးကဗျာတိမှ)
အံအဲသရဲမဖြစ်စီရန်
editကလေးငယ်ကို နှုတ်လျှာမကောင်းသူတိ အံ့အဲသရဲ မပြောဆိုမိရန်လည်း စောင့်ရှောက်ထားလေ့ဟိရေ။ ကလေးငယ်ကို ဖြူဖြူဖွေးဖွေး ဆူဆူ၀၀လေး ချစ်ဖွယ်ကောင်းသနဲ့ဟု ပြင်ပလူတိက ချီးကျူးပြောတတ် ကတ်ရေ။ ယင်းသို့ အပြောခံရလျှင် အံ့သင့်၊ အံ့ကျတတ်ရေ ဟူဧ့။ အံ့ကျလျှင် ကလေးမှာ ရောဂါဝေဒနာ ရတတ်ရေဟု အယူဟိကတ်လေရေ။ ယင်း့ကေတ်ာင့် ပြေပျောက်စီရန် ညဉ့်အိပ်ရာဝင်ခါနီး ဒိုး(ဂုံညင်း) တစ် လက်ကို ကလေးအပေါ်ယွန်းပြီးလျှင် "ဖီးမကောင်း၊ ဒဏ်မကောင်း၊ နင့်ပါးမှာရောင်း၊ အားလုံးပါပါလိ"ဟု ဆို ကာ မီးတွင်ဖုတ်ရရေ။ ဖောင်းခနဲ့ပေါက်မှ အံ့ကျရေဟု ဆိုပါရေ။ မပေါက်က အံ့ကျရေဟု မယုံကတ်ည် ရ၍ ထပ်မံပနာ မီးဖုတ်ရလေရေ။
ကလေးနန့်ရှောင်စရာ ဆောင်စရာ
editဝါခေါင်လ မွေးဖွားလျှင်လည်းကောင်း၊ စုံ( ၄၊၆၊၈)လတွင် သွားထွက်လျှင်လည်းကောင်း စတိသဘောဖြင့် အရောင်းအဝယ် ပြုကတ်ရရေဟု ဆိုဧ့။ ယင်းချင့့်အပြင် တချို့ ကလေးမတင်၊ သားမအောင်မြင်ရေသူတိမှာ သင်္ချိုင်းမှ ပုချက်၊ အလောင်းချည်နှောင်ကြိုး၊ လူသေအလောင်းကောင်ကို ရထားတင်ဆွဲရေကြိုးတိနန့် ပုခက်တင်ကတ်ရေတိလည်း ဟိပေရေ။ တချို့မှာ သံဃာတော်တိထံ လှူဒါန်းလေ့ဟိရေ။ ယင်းချင့် နောက် နို့ထိန်းပီးသဘော ပြန်ယူပနာ မွေးစားတတ်ကတ်ရေ။
အထက်ပါ ဓလေ့ထုံးစံတိကား လူမျိုးဟိသရွေ့ အနည်းအပါး တည်ဟိသေးမည်သာဖြစ်ဧ့။ နို့ထိန်းရွေးချယ် ရေး ဓလေ့တိလည်း ဘုရင်မင်းတိခေတ်တွင် ဟိခဲ့ပေဧ့။ မွေးမြူပြုစု ကတ်ည့်ရှုသွန်သင်မှုပြုရန် မှူးမတ်တိ ကိုယ်ရံတိကိုပါ ခန့်ထားလေ့ဟိပေဧ့။ ရံရွှေတော်၊ အထိန်းတော်၊ အကြီးတော်၊ အပါးတော်တိကား ယင်းချင့်ကဲ့သို့ တာဝန် ထမ်းဆောင်သူတိဧ့ ဘွဲ့၊ ဂုဏ်၊ ရာထူးပင်တည်း။ ရာဇသင်္ကြန်ဆရာတော်၊ ဦးရစ်ပေါင်းဆရာတေ်၊ စစ်ကွပ် ဆရာတော်၊ ရာဇဂုရု ဆရာတော်တို့လည်း ဘုရင်မင်းညီမင်းသားတိ အတတ်ပညာ၊ လိမ္မာရေးခြား စရေတို့အတွက် ကွပ်ကဲဆုံးမ ပြုပြင်ပီးခဲ့ရရေ ပုဂ္ဂိုလ်တိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ယင်းချင့်သို့ သူငယ်တစ်ယောက် အ ဆင့်အတန်းမြင့် တက်ရောက်နိုင်ရန်ရေးမှာ မွေးဖွားရေမှစပနာ လူ့ဘဝတစ်လျှောက် မင်္ဂလာမှု၊ ထိန်းသိမ်း ကွပ်ကဲပြုပြင်မှု၊ သင်ကတ်ားမှုစနစ်နန့် မကင်းကွာနိုင်ကေတ်ာင်း သိသင့်အပ်ပေသတည်း။
ကိုးကားချက်
edit၁။ နတ်မြစ်-ညိုဇံမောင်ကျော်ရှီ(ရက္ခိုင်မဂ္ဂဇင်း၊ အမှတ်(၁၁) ၁၉၈၇ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီလထုတ်မှ)
၂။ နတ်မြစ်စန်းအောင်။ "ရခိုင်ပုခက်လွှဲ ကလေးချော့ကဗျာတိ"။ ရခိုင်ပြည်နယ်စာစောင်။အမှတ်(၁၂)
၃။ အသျှင်စက္ကိန္ဒ ။ "ရခိုင်သဘာဝတေးကဗျာတိ ၁၉၆၁"။
၃။ ရခိုင်ပြည်နယ်ဖြစ်စဉ်သမိုင်း (ပဉ္စမတွဲ) မိတ္တူပွားမူ။
(အရှင်စက္ကိန္ဒ- ရခိုင်ယဉ်ကျေးမှုတိ အမှတ်(၈) မှ -)