Ri tinamit Molonja’ uq’ab’ le nim tinamit Xelajuj No’j. Pa le Ch’ab’al náhuatl Molonja’ kub’ij “Tinamit sib’alaj kak’iy xuquje’ kab’uxb’ut uloq ja’ “, chik’ula’ pa k’i taq ulew re le tinamit kak’iy uloq maq’in taq ja’.
Le uwinaqil le tinamit kech’aw pa qach’ab’al K’iche’ xuquje’ pa kaxlantzij, are k’ula’ le mayab’ ch’ab’al kiya’om kanoq le ojer taq winaq pa le jalajoj taq alaxik, xuquje’ le mayab’ atz’iyaqil k’atum kanoq ukemik chakiwach le ixoqib’, are k’uwa’ le atz’iyaqil kakikoj le ixoqib’ kami, xuquje’ le kitz’iyaqil le achijab’ ma kakikoj ta chik xa rumal kakib’ij le nimaq taq winaq xakesaj le ritz’iyaqil le tinamt are chi xeb’el ub’ik che uk’ixik le jalajoj taq uwach ichaj xuquje’ jalajoj taq uwach kotz’i’j pa taq nik’aj tinamit re Paxil Kayala.
Pa le tinamin Molonja’ k’i taq winaq kakib’an tiko’n re jalajoj taq uwach ichaj xuquje’ uwach kotz’i’j, xa rumal konojel le achijab’, ixoqib’, ak’alab’ pa taq alaxik kakiya’ tob’anik che le chak kuk’amb’ik le uk’iysaxik le jalajoj taq tik’on re uwach ichaj, xuquje’ uk’ixik pa le jalajoj taq k’ayb’al re le tinamit xuquje’ pa nik’aj taq tinamit chik.
K’i taq le nimaq’ij kaq’atansax pa le tinamit Molonja’ xa rumal are taq b’antajinem xuquje’ no’jib’al ya’om kanoq pa le tinamit. Kaq’atansax le nimaq’ij re le Tat Lu’, xuquje’ le awask’j are chi katijow kaxlanwa ruk’ kab’. Jun nimaq’ij chik are le kiq’ij le kaminaqib’ xa rumal kanatasaxik le jalajoj taq winaq re taq alaxik le ekimanaq chik. Pa le taq le q’ij ri’ kak’ix le jalajoj taq uwach le kotz’i’j katik pa le tinamit, rumal k’ula’ e k’i taq le winaq re nik’aj tinamit chik keb’opan pa le tinamit Molonja’ che uloq’ik le uwach taq kotz’i’j.
Le tinamit Molonja’ sib’alaj etam uwach xa rumal le k’i uwach ichaj xuquje’ uwach kotz’i’j kakitiko xuquje’ kakik’ij le uwinaqil pa le jalajoj taq timamit re le Paxil Kayala xuquje’ nik’aj nimaq taq tinamit chik.