William Shakespeare katka se Inglaterrachanej ka kichijchiwa ne taketzalis, kitajkwilua mujmuishkwitil, wan nusan teishewa. Yaja ashan kishwelitat ken ne wey tajkwiluani pal ne Inglestaketzalis. Ne itekiw kipia anka 38 muishkwitil, 154 takakischin, ume patak takwikalis (ush tachijchiwal), wan ukseuk takutun ka inte mumati su yaja tajkwiluj. Ne imujmuishkwitil kipatatiwit tik miak tajtaketzalis wan miak kichiwtiwit.
|
 |
| Keman panuk |
|---|
| Itakatilis: Inte mumati (Stratford-pak-Avon) |
| Ulyuj: 26 nawi metzti, 1564 (Stratford-pak-Avon) |
| Imikilis: 24 nawi metzti, 1616 (Stratford-pak-Avon) |
| Wey tajkwilul: Hamlet, Romeo wan Juliet, Otello |
| Isiwaw: Anne Hathaway |
| Ipilawan: Sussana Hall, Hamnet Shakespeare, Junith Quiney |
Ne inemilis
editShakespeare takatki wan muiskalij tik Stratford-pak-Avon, Warwickshire. Kwak kipiatuya 18 shiwit, yaja kinamiktij Anne Hathaway, wan kipishket yey ipilawan: Susanna, wan ne kujkuat Hamnet wan Judith. Seujti ijtik ne shijshiwit 1585 wan 1592, yaja pejki ne wey itekiw tik London ken se teishewani, tajkwiluani, wan tatekimakani ipal ne sentakwikat ka intukay ne Lord Chamberlain’s Men, wan ka neman itukay mukwepki ne King’s Men. Yaja kiajkawki tekiti wan mukwepki kan takatki tik 1613, kwak kipiatuya 49 shiwit. Unisan nemik yey shiwit kwak né mikik. Chiupi mumati tik ne ajamat ipanpa ne inemilis, wan yajika miak tajtanit ipanpa ken itachishka, tay iteumatilis, wan su yajasan kitajkwiluj ne itekiw ush su tajkwilujket seukmet.
Ne itekiw
editShakespeare kichiwki miak itekiw itzalan ne shijshiwit 1589 wan 1613. Kwak pejki itekiw semaya tajkwiluj comediaj wan historiaj. Wan ashan yejemet sejse ne wejwey tik ini tekitilis.
Kwakuni, ishkishka 1609, semaya tajkwiluj tragediaj, ken Hamlet, Othello, King Lear, wan Macbeth, ka kinhishmatit ken sejse ne yejyek tekit tik ne Inglestaketzalis. Achtu ka kitamij itekiw, tajkwiluj tragicomediaj, ne nusan muishmatit ken romances, wan kipalewij ukseuk tajkwiluat.
Ne tepustajkwiluat kiteneshtilijket miak itekiw tik tajtamakalis ka nian yek wan nian melawak kwak yaja yultuk. Melka uni, tik 1623, John Heminges wan Henry Condell, ume iiknewan wan itejteishewani Shakespeare, kiteneshtilijket se amat ka itukay ne First Folio, se tamakalis ka kipishki muchi itekiw, wan san ume te nemit né ka ashan mumati ka yajaya tajkwiluj. Tik uni amat, Ben Jonson kipewaltij ne amat iwan se takwikalis, ne kan kiektenewki Shakespeare kwak inak ka yaja "inte ipal se tzunshiwit, asunte ipal senpa". Tik ne 20 wan 21 tzunshiwit, ne itekiw muektalijtuk wan muneshtijtuk ijtik ne tamachtiani wan teishewani sennemit. Miak kishwelitat ne imujmuishkwitil, wan itech mumachtiat, tejteishewat, wan senpa kinchiwat.
Taketzalispanti
edit
- -ektenewa: alabar, exaltar
- -ishwelita: admirar, aprobar
- -teneshtilia: publicar
- -pewaltia: comenzar, introducir
- muishkwitil: obra de teatro
- takakischin: soneto
- tamakalis: producto, edición
- tatekimakani: organizador
- teishewa: actuar
- teishewalis: actuación
- teishewani: actor
- tzunshiwit: siglo