Wp/nup/bicikinkpe nya enyagba be kika e

< Wp‎ | nup
Wp > nup > bicikinkpe nya enyagba be kika e

BICIKINKPE ENYAGBA BE KIKA E

(system of reading and writing)

Enya na la yi ci a tswa enyagba be kika e nya Nupe gwata nya epadzu o na, wun yi ebo yi la i de kpikpe nya Nupe nana, na tun caba e yi ga de kpikpe u de yi a fyawuya be kika toh gbigba nya Nupe nana nyi a na, beke acinga e na, yi Nupencizhi yi la bici kpekin be gbigba toh kika nya ezhiminsun yi nyi, ebona woga e wagan wode ciwan dan mini nya ezazhi o sayi woga enya na gonyi na jin ya ezhiminsun nyaba wo e, enyazhi man fibo saranyi na yi Nupencizhi a la bici kpekin ya na, hari yiman ga biciyizhi kpekin eti enya wuncinzhi o, toh enyagba toh enyaka yi ga a ge. Ke yi man a de enya nana de jin hari yi ci ga a man Nupe gba toh kika na o, enyazhi fibo dannyi na yi a jin ya kin Nupe na, ebona wo a de enya yejin ya ezhiminsun wo nyi a sayi woga kpikpe nana la wu a, ke wunman a de jinjin de na o, Nupencizhi gan woga e fin nuwan goga wofe o dajin o ya egban, abeke yiga e wagan yi man Nupe nana i ka toh gbigba na sayi yiga da a kpikpeba nyaba u kanga ga yi a kpe enya nazhi gonyi yila bici i kpekin ya eti enyagba toh kika nya Nupe o na o. Kamindondo na woman ga dan kpikpeba nya Nupe nana o na, wo a fan enya ka toh enyagba, ebo kendo woga e gba u kamin dondo na wo ci e ka u na acinga ga enyagba wo e ga a ge toh enyaka wo e man ga a ge o. Enyazhi ke fibo na wo a tswa enyagba toh enyaka nya ba wo e nana o na, wunga yi kaminndondo, bandondo na woga dan na wola dakagi wo e nyi o la ka wunga yi dakagi na ge a na o, wofe o kanya benyi, kawoga gun vovonta o ce kanya, kawoga gun nin nya zantso o fe kanya, enyagba toh kika nya wo e ga a ge ya ye nazhi e kpin ezhiminsun danyi na. Kika nya ezhimin Nupe wun dashin gan gigan nya ezhimin Nupe, koman tita nya ezhimin Nupe, kanga man yefe kpaye kamin ndondo enya na ga gonyi ye jin na wunga yi gangan ezazhi a da a wa kpikpe nya Nupe-Ta ebona wunga dashin ya a gan o, kamina aga e kanya na, ndoci a zhi man e laye danba a, aci a kpin u wangi nyi a, wunga man yi tishi nya enya na wo a kpaye gan wo e lo kpikpewazhi nya Nupe-Ta ya kinmin wo e na o, koman wo e wa etun na gikini eti nya Nupe o na koman min gangan yeko nazhi wo a la bici kpekin woce o man Nupe gba toh kika na. Kandoci, wunjin kandondo wo e lotun a na, koman wo jin wo ebo enyagba toh kika nyaba wonyi u la u ge kendo woga e gan u tinya a misun wo e bo na o acinga wo a fe ka wun o woman o ga ke ka enya na wo a gba wo a na man, kpaye be kendo na ezazhi e lotun eginazhi zo a na nya Nupe kamina aga ta be kendo wun e tiwu nya egan na woga gan na wun la u ye wo e kendo woga e gan u tinya na u ya enya na woga e ka na, kemina Nupencizhi ta ganmangan na; agan "kpinkpin ga e laza man enya jin o" beke acinga e na yeko nazhi wo a da enyaka toh enyagba wo e ci a tasun na wun yi kamindondo woci o ye wun o jin ka wunga fe ke gika gutsun ko guwo na o, fondoci fe jin u wunga man a yi enya na la enyagba toh kika nya wo e ci a ce loye na dan o na o, wola efo nini o ya Nupe wu, na wo a ka shidugi koman ecingi nya Nupe ya etitacin wo e na, nya enya na wo a manto ci jin kpinba o na. Enyazhi fibo kakanyi eti nya kemina wo a ka Nupe na, koman titi nya enya nazhi fi mini nya Nupe-Ta toh kika o na. Yi de eniko shidugi, ecingi beke acinga e na. Woman a kpaye eti enya na woga e ka na ebo zana a gba na u ga gizhi ya enyaka nyaba wo e man, be enya na woga e wo a gangan a jin na e, kamina woga e kpaye eti enya na woga ka na o na, wun a lawo e kpe enya na woga jin wo na, enya na wo a jin kamina woga enya kazo na, ah fedun shishi wola wun o gba wangi nyi wo man o ke o kpaye enya na wo e ka na. Ki wun e gangan eti u bo, woman ga leye gan bicicin dan mini enya na woka na bo a wuncin lawu gan enyaka toh enyagba nyabawo a ge saranyi egwagba nya Nupe-Ta wun a la wo e faye vavanyi dan mini eye zanazhi e gba enya kikaci wo e na.


NUPE READING AND WRITING SKILLS Our reason to protect the reading and writing of Nupe in English Language is for us to know it better. Had we have known it earlier we wouldn’t have waste time with its reading and writing. Therefore, we Nupes have to be more serious and dedicated with reading and writing of our language because if you want to be valued and respected by people, you must do the needful to the development of your tribe.

There are a lot we the Nupes have to be more determined to for the perfection of Nupe reading and writing skills.

How determined can we be in achieving our goals? We have a lot to do for the Nupe kingdom. You cannot correct anything in your language unless you teach them the language. There is an adage in Nupe that says, ”if you drink a well water, you thank the water drawer (rope).” In as much as we want to know how to read and write in Nupe language, we must go to where it is taught and that is when we will be abreast with what to improve on concerning the reading and writing of Nupe language. And whenever you are in Nupe learning school, you will find it very simple and easy because the more you read and write in Nupe, the easier they become in you and more perfect you become in them. There are other things to look into in reading and writing in Nupe language such as carrying a paper, even rough, with you wherever you are so as to be writing continuously, be it in toilet, vehicle, or elsewhere. This will perfect your writing and reading skills of Nupe language.

Oh you the linguists, writing Nupe language is easier than speaking it. Always think of what is expected of you to do which is going to seek for the knowledge of speaking the language because it is easier compared to writing.

Whenever they are writing, although, some are not serious in learning it; it is the reason for not deeming it fit to learn speaking your own language, having a Nupe job or improving writing and reading of Nupe language. Sometimes when not at work, in order to perfect your writing and reading skills, you can be writing what you are saying but don't write what you cannot read. Also consider how people work on Nupe when they speak concerning its sound should be understood as you are altering and writing it. As the adage goes, "practice makes perfect."

Therefore, one of the modes by which to perfect your reading and writing skills is to continuously practice it even if by 5 or 10 sentences. You can dedicate a day for teaching it by writing a song or poem for yourself of what you learnt and tried from the Nupe School. There are a lot to know on how to write Nupe or the Nupe vowels and sounds in speaking it. We have songs and poems for that. You think a lot in writing what will not confuse the intended readers and the intended outcome of your write-up. When you think of what you write, it tells you more of your capability. After writing, sit down, go through it and think of what you wrote; perfect its subject matter. If you find no fault in what you write, be rests assured your reading and writing skills is perfect. Perfection in spoken Nupe gives you the zeal in writing more for the readers of your work.