Imihlobo yeenhlathululimagama
Iinhlathululimagama nanyana iinhlathululimezwi zinemihlobo emingi leyo etholakalako. Imihlobo itlanywe ngeminqopho neendingo ezihlukileko zabasebenzisi abaqothelweko. Kukhona iinhlathululimagama ezikhethekileko lezo ezenzelwe imisebenzi nabantu bemikhakha ekhethekileko efana nezamaphilo, zesayensi nezebunjiniyera. Nanyana kunjalo, kukhona ezenzelwe woke umuntu osebenzisa ilimi ukukhuluma, ukuthintana nokufunda.
Namhlanje sizokutjheja lezo ezenzelwe woke umuntu loyo osebenzisa ilimi ukufundisa, ukukhuluma nokuthintana. Iinhlathululimagama lezi sizozihlukanisa ngemihlobo emithathu, ebizwa bona: isihlathululimagama esilimilinye, isihlathululimagama esilimimbili nesihlathululimagama esilimintathu.
Kuyini sihlathululimagama esilimilinye na?
U-Ali[1] ngomnyaka ka-2012 wahlathulula isihlathululimagama esilimilinye bonyana, isihlathululimagama esilimilinye sihlathululimagama esinehlathululo, amatshwayo nelinye ilwazi lokuhleleka nanyana ilandelano lamagama welimi lomphakathi othize mayelana namagama lawo abudisi ukuzwisiseka kubasebenzisi belimi lelo. Ngamanye amagama isihlathululimagama esilimilinye sihlathululimagama esimumethe ilwazi ngelimi. Okutjho bonyana ihlathululo yegama, amatshwayo namathemu atlolwe ngesiNdebele.
Kanengi lomhlobo wesihlathulumagama usetjenziswa babantu ilimi lelo ekulilimi lebele nanyana abafunda ilimi lelo njengelimi lokuthoma ekhaya. Nangabe wena awukhulumi ilimi lelo begodu awulifundi esikolweni njengeli lokuthoma lekhaya, ungaba nomraro wokungazwisisi amagama nanyana okutlolwe ngaphakathi kwesihlathululimagama lesi. Isihlathululimagama lesi siqakatheke kwamambala ekungezeleleni ilwazi lwamagama nethuthuko yelimi lelo (Hadebe 2007[2]).
Kuyini isihlathululimagama esilimimbili na?
UKlapicova (2005[3]) wahlathulula isihlathululimagama esilimimbili wathi, isihlathululimagama esilimimbili sinerhelo lamagama arhenyiswe ngokulandelana kwamaledere nanyana izitjho ngelimi linye lezo, ngokuqothelwa ezinikelwe amagama nanyana izinto ezinqophe poro ngelinye ilimi. Ngamanye amagama la, kusetjenziswa amalimi amabili, elinye ilimi lilimi elimsuka bese elinye lenziwe ilimi eliqothelweko. Ilimi elimsuka lilimi lelo amagama nanyana amathemu arhenyiswa ngalo. Kodwana, ilimi eliqothelweko lilimi lelo ihlathululo nezinye izitjho zinikelwa nanyana zitlolwe ngalo.
Nabakhuluma ngokurhenyiswa kwamagama ngamaledere, balinga ukuveza bonyana isihlathululimagama ngiyo yodwa incwadi lapho ungathola khona imitlolo yangaphakathi irhenyiswe ngamaledere. Ezinye iincwadi ziyatlola ngaphandle kokurhemisa amagama ngamaledere.
Lomhlobo wesihlathululimagama usetjenziswa khulu ngilabo abafuna ukufunda amalimi amabili ngesikhathi esisodwa nanyana abasebenza ngamalimi amabili njengokutjhugulula. Uqakathekile lomhlobo ngomba utholakala nemikhakheni ekhethekileko.
Kuyini isihlathululimagama esilimintathu?
UKlapicova (2005[3]) uveza bonyana kukhona ezinye iinhlathululimagama lezo ezisebenzisa amalimi adlula kwamabili emitlolweni yazo ngaphakathi. Okutjho bona umhlobo lo ungasebenzisa isiNdebele, Siswati nesiZulu elwazini langaphakathi. Okwenzekako kukobana kuthathwa ilimi linye lezniwe imili elimsuka bese amanye la enziwe amalimi aqothelweko. Ngamanye amagama lokha amagama nanyana amathemu arhenyiswa ngesindebele, ihlathululo nanyana amathemu onqophileko azokunikelwa ngamalimi amabili la ekumalimi aqothelweko, Sizwati nesiZulu.
Lomhlobo wesihlathululimagama wenzele boke abantu abafunda nanyana abasebenzisa amalimi amathathu ukukhuluma, ukufunda nokusebenza. Begodu umhlobo utjengisa nezinga lokuthuthuka kwamalimi esetjenzisiweko la.
Ekulumeni yethu ngehla sikhulume besahlathulula imihlobo emithathu yeenhlathululimagama ezijayelekileko. Isihlathululimagama esilimilinye, esilimimbili nesilimbintathu zitjhejwe ngokungeneleleko. Zoke iihlathululimagama lezi ziqakatheke ngokungafani begodu nemisebenzi yazo ayifani. Kodwana, okukhulu kukobana kufanele zibe khona ukuze ilimi likwazi ukuthuthtuka
Umthombolwazi
- ↑ Ali, H. I. H. (2012). ‘Monolingual Dictionary Use in an EFL Context’. English Language Teaching. 5(7):1-7
- ↑ Hadebe, S. (2004). ‘Improving Dictionary Skills in Ndebele’. Lexikos. 14: 89-104.
- ↑ 3.0 3.1 Klapicová, E. H. (2005). Stavba hesla v dvojjazyčnom slovníku a jeho parametre. Studi Slavistici. 2(1): 219–235.