Wp/mos/Joe Ghartey

< Wp‎ | mos
Wp > mos > Joe Ghartey

A Joe Ghartey ( sẽn dog sigr kiuug rasem 15 yʋʋm 1961 yʋʋmde, Akra) yaa Ghana bʋ-kaood la politik soaba. A yaa Ghãna bʋ-kaoodb taoor soab (2006 n tãag 2009), Siglgã taoor lʋɩtb sull a yiib-n-soaba (2013 n tãag 2017) la Zĩn-dot la yidgr ministɛɛr (2017 n tãag 2021). A Joe Ghartey yita Shama, Gana Repoblikã tẽn-sʋka.

Joe Ghartey
human
Sex or gendermale Tekre
Country of citizenshipGhana Tekre
Given nameJoseph, Joe Tekre
Date of birth15 June 1961 Tekre
Place of birthAccra Tekre
Languages spoken, written or signedEnglish Tekre
Occupationlawyer, politician, academic Tekre
EmployerUniversity of Ghana Tekre
Educated atUniversity of Ghana, Ghana School of Law, Ridge Church School Tekre
Member of political partyNew Patriotic Party Tekre
Religion or worldviewChristianity Tekre

A Yel-manesem sɩngre A Joe Ghartey roga Accra, Ghana, karen-saamb yʋʋr sẽn boond t'a Lauraine Ghartey (a Daniels), la tʋʋm-tʋmd yʋʋr sẽn boond t'a Joseph Ghartey nengẽ, yʋʋmd 1961 sigr kiuug rasem 15. A sɩnga a kareng pipi yʋʋmdã Ridge Tigeng Lekollẽ wã sẽn be Akra wã, la a yaool n kẽng karẽn-bi-bõoneg karẽn-doogã sẽn boond tɩ Mfantsipim Lekollã sẽn be Cape Coast wã. A sẽn da wa n be Mfantsipim lekollẽ wã, a sɩnga taoor lʋɩtb zʋg-sõma pukre. B yãka-a lame t'a yɩ Pickard-Parker roogã taoor soab a yʋʋm-kãsengã sasa, la a tũnuga ne a tʋʋm sõma wã n sõng tɩ reem la karen-biis sẽn kẽesd b mens reemã yɛl pʋsẽ wã paas Mfantsipim. Rẽ poore, a lebga lekollã sports sull taoor soaba.

Mfantsipim poore, a Ghartey kẽnga sɛb kareng la a paama a LLB (Hons) yʋʋm 1986 soabã Ghana inivɛrsite wã, la BL sẽn yit Ghana sɛb karengã yʋʋmd 1988 soabã, b bool-a-la Ghana laloa wã yʋʋmd kãng bala.[6][7]

Zʋg-n-taarã n'a karengã Edit A Ghartey maana a tʋʋm-noy sẽn kẽed ne nin-buiidã tʋʋm wɛɛngẽ, a sẽn yaa Komenda Eguafo Abirem tẽnga tigr sull taoor soaba. A leb n paama tʋʋm wa tʋʋm-noor a Gwira laog ning sẽn be Sekondi wã. Rẽ poore, a kẽnga Akufo-Addo, Prempeh & Co. wã, sẽn yaa Ghana tʋʋm-noy taoor soaba, a sẽn naag n lugl-a wã yaa a sẽn na n wa yɩ parlament ned la ministɛɛr a John Kufuor goosneerã pʋgẽ, a Nana Akufo-Addo. A Ghartey basa tʋʋm kãnga yʋʋm a yopoe poore, la yʋʋmd 1994 wã, a wa n lugla tʋʋm-noor ning sẽn boond tɩ Ghartey & Ghartey ne a pag a Efua Ghartey, sẽn yaa bʋ-kaood sẽn tar waoogr a meng wɛɛngẽ. A yaa Ghartey & Ghartey, sẽn yaa tʋʋm-noy sẽn tar waoogre, sẽn be Labone, Accra.[8]

A tʋʋmda pʋgẽ, a Ghartey rɩka ligd wʋsg n kõ tʋʋm-noy nins sẽn baood tʋʋm-noy sẽn na yɩl n paas Ghana ligdã pãnga. A meng goamẽ: "Tõnd sẽn tar ligd wʋsg wã yaa tʋʋm-noy sẽn tar pãnga. Sẽn na yɩl tɩ ligdã tall pãng sõma, yaa tɩlae tɩ b tall noy sẽn yaa sõma". A kõ-a-la sɛb sẽn kẽed ne tʋʋm-noy la tʋʋm-noy a taaba, tẽng pʋgẽ la tẽn-zẽnga, sẽn sɩng ne yaoodã wɛɛngẽ n ta tʋʋm-noy nins sẽn kẽed ne tʋʋm-noy nins sẽn kẽed ne zĩiga, la sẽn kẽed ne laog ning sẽn get ligdã yell la ligdã wɛɛngẽ. A yaa ned sẽn mi tʋʋm-noy la ligdi.

Sẽn paase, a sõnga nin-buiidã yɛl wʋsg Gana. A sẽn yaa Ghana Komite ning sẽn get ninsaal la nin-buiidã yell yellã tigma taaba, a Hon. A Ghartey kõo zãmsg wʋsg nin-buiidã sull toor-toor zugu. Rẽ n so tɩ b kõ-a sull ning sẽn get Ninsaal la Buudã Zu-soben-dãmb sull sẽn be Afirikã wã. A leb n yaa Afrika nin-buiidã sẽn get nin-buiidã yell sẽn be Zambi wã taoor soaba.

A Ghartey sẽn yaa sõsdb la karen-saamba, a leb n zãmsa sɛba la ligdã wɛɛngẽ. A ra yaa bãngd sẽn get ligdã toeeng yelle, Gana inivɛrsite tʋʋm-noorẽ wã. A leb n yɩɩ karẽn-saamb tʋʋma taoor lʋɩtb sull la MBA (GIMPA). A leb n yɩɩ karen-saamb Gana Burzẽ wã. Yʋʋmd 2004, A gʋlsa sebr ning sẽn lebg Ghana sɛb taoor soab sẽn get ligdã la ligdã toeeng wɛɛngẽ wã: "Doing Business and Investing in Ghana - Legal and Institutional Framework". A leb n zãmsa zak-n-taar laloa Ghana School of Law la Mountcrest University sẽn be Accra.

Politiik tʋʋmde Edit A Ghartey yaa New Patriotic Party (NPP) nin-buiida.[9][10][11] A kẽnga sullã yʋʋmd 1992 wã, bala a tara yõodo, la a pʋɩta a yõodo: Liberté, Démocratie, Respect pour les Droits de l'Homme et l'Etat de Droit, la a tara yõodo, la a tara yõodo. A sɩngame n yaa Sekondi tʋʋm-noor sullã ned la a wa n yaa sull ning sẽn get Akra tẽn-kɩremsã yel-bũndã taoor soaba. A ra bee sull ning sẽn gʋls "Vérdict volé" wã pʋgẽ, yʋʋmd 1993 wã, sẽn yaa kɩbar sẽn wilgd yel-wẽn-kãsems nins sẽn zĩnd yʋʋmd 1992 wã sasa. A rɩka taoor ne sull ning sẽn get tẽnga tʋʋm-noodã yell sẽn zĩnd Accra Trade Fair Centre wã sigr kiuug rasem 22 yʋʋm 2009. Yaa wakat kãng la b sẽn wa n na n na n yãk ned ning sẽn na n yɩ rĩmã, b paas-a lame. A leb n yaa sull ning sẽn get tẽnga yel-gɛtbã yell la a yãk tɩ b na n ges yel-gɛtbã sẽn maan yãkr ning sẽn kẽed ne nin-buiidã sẽn paam n na n kõ sor tɩ b kẽng bʋ-kaoodbã nengẽ wã. A Ghartey sõnga sull wʋsg sẽn be Weste, Centre, Greater Accra la Volta tẽns pʋsẽ, sẽn naag ne Shama, Sekondi, Takoradi, Effie Kwasimintsim, Tarkwa, Prestea, Amenfi, Korle Klottey, La-Dade Kotopon la Hohoe. Yʋʋmd 2000, A ra bee NPP taoor lʋɩtb sullã taoor lʋɩtb sullẽ wã, n kẽnd ne a John Kufuor, sẽn wa n tõog yãkrã yʋʋmd kãnga. A Ghartey yaa NPP sull sull sull sull ning sẽn get Essikado/Ketan sull ning sẽn be Gana tẽnga rɩtgo.[12][13]B reng n yãka-a-la 2004 yʋʋm-sar kiuugã la b le yãk-a-la 2008 yʋʋm-sar kiuugã la 2012 yʋʋm-sar kiuugã.A ra pa tõog n paam n zĩnd sull ning sẽn get tẽnga taoor lʋɩtb tʋʋm yelle.[14]

A Ghartey paama tʋʋm n na n yɩ tẽnga taoor soab a John Agyekum Kufuor yʋʋm tus a yi la pissi la a ye. A paama waoogr tao-tao la b yãk-a t'a yɩ bʋ-kaoodb kãsenga la bʋ-kaoodb minisr sigr kiuug yʋʋm 2006 soabã, t'a zĩnd tʋʋm kãnga pʋgẽ hal tɩ ta yʋʋm 2009 yʋʋm-vẽkr kiuugã, a sẽn wa n paam tɩ NPP wã pa tõog n tõog 2008 yʋʋm-vẽkr kiuugã. A Ghartey yɩɩ bʋ-kaood-kãseng la bʋ-kaood-sõngr ning sẽn zĩnd ne-a n kaoos n yɩɩdã a Kufuor zãmaanã pʋgẽ. A paama tʋʋmde, a sẽn yaa sõangd ne Siera Leõõn tẽnga la a gʋlsa tʋʋm-noy sẽn kẽed ne tʋʋm-noy sẽn kẽed ne tẽnga. Komite wã tʋma a kɩbarã n kõ Siglgã. Kiba-kãngã pʋgẽ, b wilga yam-yãkr sẽn na yɩl n toeem Ghana nin-buiidã sẽn yãkd yam n na n maan b taabã.A Ghartey paama tʋʋm n na n yɩ tẽnga taoor soab a John Agyekum Kufuor yʋʋm tus a yi la pissi la a ye. A paama waoogr tao-tao la b yãk-a t'a yɩ bʋ-kaoodb kãsenga la bʋ-kaoodb minisr sigr kiuug yʋʋm 2006 soabã, t'a zĩnd tʋʋm kãnga pʋgẽ hal tɩ ta yʋʋm 2009 yʋʋm-vẽkr kiuugã, a sẽn wa n paam tɩ NPP wã pa tõog n tõog 2008 yʋʋm-vẽkr kiuugã. A Ghartey yɩɩ bʋ-kaood-kãseng la bʋ-kaood-sõngr ning sẽn zĩnd ne-a n kaoos n yɩɩdã a Kufuor zãmaanã pʋgẽ. A paama tʋʋmde, a sẽn yaa sõangd ne Siera Leõõn tẽnga la a gʋlsa tʋʋm-noy sẽn kẽed ne tʋʋm-noy sẽn kẽed ne tẽnga. Komite wã tʋma a kɩbarã n kõ Siglgã. Kiba-kãngã pʋgẽ, b wilga yam-yãkr sẽn na yɩl n toeem Ghana nin-buiidã sẽn yãkd yam n na n maan b taabã.[15][16]

Tʋʋmdã taoor soab Edit Yʋʋmd 2006 sigr kiuugã, minisr a Kufuor sẽn toeem ministɛɛrã kɩtame tɩ b zẽk a Ghartey t'a lebg minisr ning sẽn get bʋ-kaoodbã yellã. Rẽ poore, tẽnga taoor soab a Kufuor kõ-a-la noor t'a na n yɩ Gãna tẽnga bʋ-kaoodb sull la bʋ-kaoodb sull piig la a yiibu. A yɩɩ nin-kãnga sẽn paam pẽgre, sẽn naag n yaa nin-kãsems sẽn da yaa Ghana tẽnsa bʋ-kaoodb kãense, wala a Victor Owusu (1966-69), la a Nana Akufo-Addo (2001-03).

A sẽn da yaa bʋ-kaood-kãsengã, a Ghartey sɩnga toeen-n-taarã minisrɛɛr ning sẽn get bʋ-kaoodbã yellã pʋgẽ. Yaa sẽn na yɩl tɩ tʋʋm-noorã yɩ sõma n paase, la tɩ b tall pãn-tusdg sẽn tar yõod ne bʋ-kaoodbã tʋʋm fãa Ghana. A siglg ning sẽn yaa kãseng n yɩɩdã ra yaa tɩrlem neba fãa yĩnga, tɩ bũmb a taab sʋka, a ra baoodame n na n sõng neb nins b sẽn kẽes bãens roog wakat sẽn kaoos tɩ b pa tõog n bʋ-b bʋʋdã tɩ b tõe n kẽng bʋ-kaoodbã nengẽ. Sagl-kãngã kɩtame tɩ b yiis neb kobs sẽn da be bãens roogẽ tɩ b pa bʋ-b bʋʋd wall b kao b bʋʋd ye.

A sẽn da yaa bʋ-kaood-n-soaba, a talla a bʋ-kaoodb sull n kẽng bʋʋd zĩis a wãn sẽn tar yɛl wʋsg pʋgẽ. A sẽn da nong ligd toeeng wɛɛngẽ wã ra yaa vẽeneg a sẽn wa n na n na n maan laloa wã la teed nins sẽn be Gana tẽn-gãongã. A sẽn da yaa Burkĩna Faso tẽnga Mines and Energy komite wã, a maana tʋʋm sẽn kẽed ne petrool komisiõ wã siglg wɛɛngẽ. A sẽn da yaa minisr a ye wã, a ra makda tẽnga taoor soab ne tẽns a taab sull sẽn get laog la ligdi wɛɛngẽ.

Tʋʋm-tʋmdb sull Edit Yʋʋmd 2012 yʋʋm-vẽkr kiuugã sasa, a Zeova Kaset rãmbã sẽn da wa n be Burkĩna wã, a yeela woto: A Ghartey paama NPP sull ning sẽn yaa sull ning sẽn yaa sull a yiib-n-soabã taoor soab sull a 6 soabã. Sã n yaa ne yel-bũndã, sull ning sẽn yaa sull a yiib-n-soabã yaa sull ning sẽn yaa sull a yiib-n-soabã. La sẽn tũ ne NPP sẽn zab ne a John Dramani Mahama sẽn yɩ Ghana tẽnga taoor soab yãkrã la b sẽn wa n zab ne yẽ wã, sull ning sẽn yaa wʋsg NDC wã neb kẽer yeelame tɩ "b pa segd n kõ NPP tʋʋmde, bala b yãka yam n zab ne a John Mahama sẽn yaa NDC wã sẽn na n yɩ tẽnga taoor soab yãkrã. NDC wã, sẽn dɩk makr ne NPP wã, sẽn da yãk yam n na n vot a Malik Alhassan Yakubu (NPP taoor soaba) n zab ne NDC wã taoor soab a Ken Dzirasah wã, ra rat n kõo PNC taoor soab sẽn nan paam tʋʋm kãnga. La baasgo, sigr kiuug rasem 7 yʋʋm 2013 soabã, tẽnga taoor dãmb yãka a Joe Ghartey t'a yɩ b taoor soaba.

Sẽn sɩng ne a sẽn wa n na n dɩt naam, a sõnga nebã tɩ b yãk noy sẽn na yɩl n kogl b mens ne no-koɛɛm Ghana nin-buiidã sʋka. Hal t'a wa lebg tẽnga taoor lʋɩt a yiib soaba, a ra yaa tẽnga taoor soab sẽn get tẽnga noora la tẽnga noora wɛɛngẽ. La a yaa tẽn-kugrã la enerzi wã sull ned me.

Rũndã-rũndã, a yaa Komite ning sẽn get neb nins sẽn maand ligdi wã yelle. Sẽn paase, a yaa sull ning sẽn get laloa wã, laloa wã la laloa wã yellã la sull ning sẽn get laloa wã yellã ned a ye. A leb n yaa Siera Leõõn tẽnga laloa wã sagenda la a lugla nin-buiidã yel-manesem noy.[17]

Minisri tʋʋma Edit Yʋʋmd 2017 tʋʋlg kiuugã, tẽnga taoor soab a Akufo-Addo lugla ministɛɛr ning sẽn get rẽnna wã yell n yãk a Joe Ghartey t'a yɩ ministɛɛr ning sẽn get rẽnna wã yelle.[18]

NPP taoor soab baoob tʋʋma

Bi-nongre. A Joe Ghartey wilgame t'a datame n na n zab n yɩ NPP taoor soab taoor soab taoor soab sẽn deng 2016 yʋʋmde. A tʋma a sẽn na n yãk-a t'a na n yɩ taoor soabã yʋʋmd 2014 sẽoog kiuug rasem a 7 ne neb a yoob a taabã. A ra yaa tãab soaba, la a yãka yam n pa na n kẽng sull a yiib-n-soaba, la a teega a Nana Addo Dankwa Akuffo-Addo sẽn yɩ taoor soaba.

A Meng Yel-manesem Edit A Joe Ghartey kẽe kãadem ne a Efua Ghartey sẽn yaa bʋ-kaood la bʋ-kaoodb sull a ye sẽn boond t'a Ghartey & Ghartey yẽgre. A pagã A Efua Ghartey leb n yaa Gana Biibl siglgã taoor lʋɩt la siglgã siglgã taoor lʋɩtb sull taoor lʋɩt me. A leb n yaa Greater Accra Ghana Bar Association wã taoor soaba, la a yaa New Patriotic Party wã sull ning sẽn get laloa wã la no-tũudbã yellã. B tara kamb a nu.

A Yel-manesem sɩngre edit

A Joe Ghartey roga Accra, Ghana, karen-saamb yʋʋr sẽn boond t'a Lauraine Ghartey (a Daniels), la tʋʋm-tʋmd yʋʋr sẽn boond t'a Joseph Ghartey nengẽ, yʋʋmd 1961 sigr kiuug rasem 15. A sɩnga a kareng pipi yʋʋmdã Ridge Tigeng Lekollẽ wã sẽn be Akra wã, la a yaool n kẽng karẽn-bi-bõoneg karẽn-doogã sẽn boond tɩ Mfantsipim Lekollã sẽn be Cape Coast wã. A sẽn da wa n be Mfantsipim lekollẽ wã, a sɩnga taoor lʋɩtb zʋg-sõma pukre. B yãka-a lame t'a yɩ Pickard-Parker roogã taoor soab a yʋʋm-kãsengã sasa, la a tũnuga ne a tʋʋm sõma wã n sõng tɩ reem la karen-biis sẽn kẽesd b mens reemã yɛl pʋsẽ wã paas Mfantsipim. Rẽ poore, a lebga lekollã sports sull taoor soaba.

Mfantsipim poore, a Ghartey kẽnga sɛb kareng la a paama a LLB (Hons) yʋʋm 1986 soabã Ghana inivɛrsite wã, la BL sẽn yit Ghana sɛb karengã yʋʋmd 1988 soabã, b bool-a-la Ghana laloa wã yʋʋmd kãng bala.[1][2]

Zʋg-n-taarã n'a karengã edit

A Ghartey maana a tʋʋm-noy sẽn kẽed ne nin-buiidã tʋʋm wɛɛngẽ, a sẽn yaa Komenda Eguafo Abirem tẽnga tigr sull taoor soaba. A leb n paama tʋʋm wa tʋʋm-noor a Gwira laog ning sẽn be Sekondi wã. Rẽ poore, a kẽnga Akufo-Addo, Prempeh & Co. wã, sẽn yaa Ghana tʋʋm-noy taoor soaba, a sẽn naag n lugl-a wã yaa a sẽn na n wa yɩ parlament ned la ministɛɛr a John Kufuor goosneerã pʋgẽ, a Nana Akufo-Addo. A Ghartey basa tʋʋm kãnga yʋʋm a yopoe poore, la yʋʋmd 1994 wã, a wa n lugla tʋʋm-noor ning sẽn boond tɩ Ghartey & Ghartey ne a pag a Efua Ghartey, sẽn yaa bʋ-kaood sẽn tar waoogr a meng wɛɛngẽ. A yaa Ghartey & Ghartey, sẽn yaa tʋʋm-noy sẽn tar waoogre, sẽn be Labone, Accra.[3]

A tʋʋmda pʋgẽ, a Ghartey rɩka ligd wʋsg n kõ tʋʋm-noy nins sẽn baood tʋʋm-noy sẽn na yɩl n paas Ghana ligdã pãnga. A meng goamẽ: "Tõnd sẽn tar ligd wʋsg wã yaa tʋʋm-noy sẽn tar pãnga. Sẽn na yɩl tɩ ligdã tall pãng sõma, yaa tɩlae tɩ b tall noy sẽn yaa sõma". A kõ-a-la sɛb sẽn kẽed ne tʋʋm-noy la tʋʋm-noy a taaba, tẽng pʋgẽ la tẽn-zẽnga, sẽn sɩng ne yaoodã wɛɛngẽ n ta tʋʋm-noy nins sẽn kẽed ne tʋʋm-noy nins sẽn kẽed ne zĩiga, la sẽn kẽed ne laog ning sẽn get ligdã yell la ligdã wɛɛngẽ. A yaa ned sẽn mi tʋʋm-noy la ligdi.

Sẽn paase, a sõnga nin-buiidã yɛl wʋsg Gana. A sẽn yaa Gana Komite ning sẽn get ninsaal la nin-buiidã yell yellã tigma taaba, a Hon. A Ghartey kõo zãmsg wʋsg nin-buiidã sull toor-toor zugu. Rẽ n so tɩ b kõ-a sull ning sẽn get Ninsaal la Buudã Zu-soben-dãmb sull sẽn be Afirikã wã. A leb n yaa Afrika nin-buiidã sẽn get nin-buiidã yell sẽn be Zambi wã taoor soaba.

A Ghartey sẽn yaa sõsdb la karen-saamba, a leb n zãmsa sɛba la ligdã wɛɛngẽ. A ra yaa bãngd sẽn get ligdã toeeng yelle, Gana inivɛrsite tʋʋm-noorẽ wã. A leb n yɩɩ karẽn-saamb tʋʋma taoor lʋɩtb sull la MBA (GIMPA). A leb n yɩɩ karen-saamb Gana Burzẽ wã. Yʋʋmd 2004, A gʋlsa sebr ning sẽn lebg Ghana sɛb taoor soab sẽn get ligdã la ligdã toeeng wɛɛngẽ wã: "Doing Business and Investing in Ghana - Legal and Institutional Framework". A leb n zãmsa zak-n-taar laloa Ghana School of Law la Mountcrest University sẽn be Accra.

Politiik tʋʋmde edit

A Ghartey yaa New Patriotic Party (NPP) nin-buiida.[4][5][6] A kẽnga sullã yʋʋmd 1992 wã, bala a tara yõodo, la a pʋɩta a yõodo: Liberté, Démocratie, Respect pour les Droits de l'Homme et l'Etat de Droit, la a tara yõodo, la a tara yõodo. A sɩngame n yaa Sekondi tʋʋm-noor sullã ned la a wa n yaa sull ning sẽn get Akra tẽn-kɩremsã yel-bũndã taoor soaba. A ra bee sull ning sẽn gʋls "Vérdict volé" wã pʋgẽ, yʋʋmd 1993 wã, sẽn yaa kɩbar sẽn wilgd yel-wẽn-kãsems nins sẽn zĩnd yʋʋmd 1992 wã sasa. A rɩka taoor ne sull ning sẽn get tẽnga tʋʋm-noodã yell sẽn zĩnd Accra Trade Fair Centre wã sigr kiuug rasem 22 yʋʋm 2009. Yaa wakat kãng la b sẽn wa n na n na n yãk ned ning sẽn na n yɩ rĩmã, b paas-a lame. A leb n yaa sull ning sẽn get tẽnga yel-gɛtbã yell la a yãk tɩ b na n ges yel-gɛtbã sẽn maan yãkr ning sẽn kẽed ne nin-buiidã sẽn paam n na n kõ sor tɩ b kẽng bʋ-kaoodbã nengẽ wã. A Ghartey sõnga sull wʋsg sẽn be Weste, Centre, Greater Accra la Volta tẽns pʋsẽ, sẽn naag ne Shama, Sekondi, Takoradi, Effie Kwasimintsim, Tarkwa, Prestea, Amenfi, Korle Klottey, La-Dade Kotopon la Hohoe. Yʋʋmd 2000, A ra bee NPP taoor lʋɩtb sullã taoor lʋɩtb sullẽ wã, n kẽnd ne a John Kufuor, sẽn wa n tõog yãkrã yʋʋmd kãnga. A Ghartey yaa NPP sull sull sull sull ning sẽn get Essikado/Ketan sull ning sẽn be Gana tẽnga rɩtgo.[7][8]B reng n yãka-a-la 2004 yʋʋm-sar kiuugã la b le yãk-a-la 2008 yʋʋm-sar kiuugã la 2012 yʋʋm-sar kiuugã.A ra pa tõog n paam n zĩnd sull ning sẽn get tẽnga taoor lʋɩtb tʋʋm yelle.[9]

A Ghartey paama tʋʋm n na n yɩ tẽnga taoor soab a John Agyekum Kufuor yʋʋm tus a yi la pissi la a ye. A paama waoogr tao-tao la b yãk-a t'a yɩ bʋ-kaoodb kãsenga la bʋ-kaoodb minisr sigr kiuug yʋʋm 2006 soabã, t'a zĩnd tʋʋm kãnga pʋgẽ hal tɩ ta yʋʋm 2009 yʋʋm-vẽkr kiuugã, a sẽn wa n paam tɩ NPP wã pa tõog n tõog 2008 yʋʋm-vẽkr kiuugã. A Ghartey yɩɩ bʋ-kaood-kãseng la bʋ-kaood-sõngr ning sẽn zĩnd ne-a n kaoos n yɩɩdã a Kufuor zãmaanã pʋgẽ. A paama tʋʋmde, a sẽn yaa sõangd ne Siera Leõõn tẽnga la a gʋlsa tʋʋm-noy sẽn kẽed ne tʋʋm-noy sẽn kẽed ne tẽnga. Komite wã tʋma a kɩbarã n kõ Siglgã. Kiba-kãngã pʋgẽ, b wilga yam-yãkr sẽn na yɩl n toeem Ghana nin-buiidã sẽn yãkd yam n na n maan b taabã.[10][11]

Tʋʋmdã taoor soab edit

Yʋʋmd 2006 sigr kiuugã, minisr a Kufuor sẽn toeem ministɛɛrã kɩtame tɩ b zẽk a Ghartey t'a lebg minisr ning sẽn get bʋ-kaoodbã yellã. Rẽ poore, tẽnga taoor soab a Kufuor kõ-a-la noor t'a na n yɩ Gãna tẽnga bʋ-kaoodb sull la bʋ-kaoodb sull piig la a yiibu. A yɩɩ nin-kãnga sẽn paam pẽgre, sẽn naag n yaa nin-kãsems sẽn da yaa Ghana tẽnsa bʋ-kaoodb kãense, wala a Victor Owusu (1966-69), la a Nana Akufo-Addo (2001-03).

A sẽn da yaa bʋ-kaood-kãsengã, a Ghartey sɩnga toeen-n-taarã minisrɛɛr ning sẽn get bʋ-kaoodbã yellã pʋgẽ. Yaa sẽn na yɩl tɩ tʋʋm-noorã yɩ sõma n paase, la tɩ b tall pãn-tusdg sẽn tar yõod ne bʋ-kaoodbã tʋʋm fãa Ghana. A siglg ning sẽn yaa kãseng n yɩɩdã ra yaa tɩrlem neba fãa yĩnga, tɩ bũmb a taab sʋka, a ra baoodame n na n sõng neb nins b sẽn kẽes bãens roog wakat sẽn kaoos tɩ b pa tõog n bʋ-b bʋʋdã tɩ b tõe n kẽng bʋ-kaoodbã nengẽ. Sagl-kãngã kɩtame tɩ b yiis neb kobs sẽn da be bãens roogẽ tɩ b pa bʋ-b bʋʋd wall b kao b bʋʋd ye.

A sẽn da yaa bʋ-kaood-n-soaba, a talla a bʋ-kaoodb sull n kẽng bʋʋd zĩis a wãn sẽn tar yɛl wʋsg pʋgẽ. A sẽn da nong ligd toeeng wɛɛngẽ wã ra yaa vẽeneg a sẽn wa n na n na n maan laloa wã la teed nins sẽn be Gana tẽn-gãongã. A sẽn da yaa Burkĩna Faso tẽnga Mines and Energy komite wã, a maana tʋʋm sẽn kẽed ne petrool komisiõ wã siglg wɛɛngẽ. A sẽn da yaa minisr a ye wã, a ra makda tẽnga taoor soab ne tẽns a taab sull sẽn get laog la ligdi wɛɛngẽ.

Tʋʋm-tʋmdb sull edit

Yʋʋmd 2012 yʋʋm-vẽkr kiuugã sasa, a Zeova Kaset rãmbã sẽn da wa n be Burkĩna wã, a yeela woto: A Ghartey paama NPP sull ning sẽn yaa sull ning sẽn yaa sull a yiib-n-soabã taoor soab sull a 6 soabã. Sã n yaa ne yel-bũndã, sull ning sẽn yaa sull a yiib-n-soabã yaa sull ning sẽn yaa sull a yiib-n-soabã. La sẽn tũ ne NPP sẽn zab ne a John Dramani Mahama sẽn yɩ Ghana tẽnga taoor soab yãkrã la b sẽn wa n zab ne yẽ wã, sull ning sẽn yaa wʋsg NDC wã neb kẽer yeelame tɩ "b pa segd n kõ NPP tʋʋmde, bala b yãka yam n zab ne a John Mahama sẽn yaa NDC wã sẽn na n yɩ tẽnga taoor soab yãkrã. NDC wã, sẽn dɩk makr ne NPP wã, sẽn da yãk yam n na n vot a Malik Alhassan Yakubu (NPP taoor soaba) n zab ne NDC wã taoor soab a Ken Dzirasah wã, ra rat n kõo PNC taoor soab sẽn nan paam tʋʋm kãnga. La baasgo, sigr kiuug rasem 7 yʋʋm 2013 soabã, tẽnga taoor dãmb yãka a Joe Ghartey t'a yɩ b taoor soaba.

Sẽn sɩng ne a sẽn wa n na n dɩt naam, a sõnga nebã tɩ b yãk noy sẽn na yɩl n kogl b mens ne no-koɛɛm Ghana nin-buiidã sʋka. Hal t'a wa lebg tẽnga taoor lʋɩt a yiib soaba, a ra yaa tẽnga taoor soab sẽn get tẽnga noora la tẽnga noora wɛɛngẽ. La a yaa tẽn-kugrã la enerzi wã sull ned me.

Rũndã-rũndã, a yaa Komite ning sẽn get neb nins sẽn maand ligdi wã yelle. Sẽn paase, a yaa sull ning sẽn get laloa wã, laloa wã la laloa wã yellã la sull ning sẽn get laloa wã yellã ned a ye. A leb n yaa Siera Leõõn tẽnga laloa wã sagenda la a lugla nin-buiidã yel-manesem noy.[12]

Minisri tʋʋma edit

Yʋʋmd 2017 tʋʋlg kiuugã, tẽnga taoor soab a Akufo-Addo lugla ministɛɛr ning sẽn get rẽnna wã yell n yãk a Joe Ghartey t'a yɩ ministɛɛr ning sẽn get rẽnna wã yelle.[13]

NPP taoor soab baoob tʋʋma

Bi-nongre. A Joe Ghartey wilgame t'a datame n na n zab n yɩ NPP taoor soab taoor soab taoor soab sẽn deng 2016 yʋʋmde. A tʋma a sẽn na n yãk-a t'a na n yɩ taoor soabã yʋʋmd 2014 sẽoog kiuug rasem a 7 ne neb a yoob a taabã. A ra yaa tãab soaba, la a yãka yam n pa na n kẽng sull a yiib-n-soaba, la a teega a Nana Addo Dankwa Akuffo-Addo sẽn yɩ taoor soaba.

A Meng Yel-manesem edit

A Joe Ghartey kẽe kãadem ne a Efua Ghartey sẽn yaa bʋ-kaood la bʋ-kaoodb sull a ye sẽn boond t'a Ghartey & Ghartey yẽgre. A pagã A Efua Ghartey leb n yaa Gana Biibl siglgã taoor lʋɩt la siglgã siglgã taoor lʋɩtb sull taoor lʋɩt me. A leb n yaa Greater Accra Ghana Bar Association wã taoor soaba, la a yaa New Patriotic Party wã sull ning sẽn get laloa wã la no-tũudbã yellã. B tara kamb a nu[14]

Reem la tʋʋm a taab edit

Sẽn sɩng ne a sẽn da yaa Mfantsipim lekollã sports sull taoor soaba, a Ghartey ra yaa tãoosd sẽn nong tãoosgo, la a ra yaa tãoosd sẽn tar pãng n teend Gana tẽnga tãoosgo. A ra zoe n yaa Accra Hearts of Oak Supporters Union (National Chapters Committee) wã sagenda la a wa n lebga Sekondi Eleven Wise taoor soaba.

A Ghartey leb n yaa ned sẽn maand neer la a teend bũmb wʋsg a sẽn tẽedã. A karemda ne yẽesem la a yaa seb-gʋlsd sẽn tar minim wʋsgo.[15]

Sebtiise edit

  1. "Parliament of Ghana". www.parliament.gh. Retrieved 3 August 2020.
  2. "Ghana MPs – MP Details – Ghartey, Joe". ghanamps.com. Retrieved 3 August 2020.
  3. "Joe Ghartey, Biography". www.ghanaweb.com. Retrieved 14 August 2022.
  4. "Win more seats for New Patriotic Party – Joe Ghartey urges Upper West youth". Graphic Online. Retrieved 3 August 2020.
  5. "#NPPDecides: Essikado-Ketan NPP delegates acclaim Joe Ghartey for fifth term bid". Citinewsroom – Comprehensive News in Ghana. 19 June 2020. Retrieved 3 August 2020.
  6. Agency, Ghana News (19 June 2020). "Joe Ghartey receives endorsement from delegates". News Ghana. Retrieved 3 August 2020.
  7. https://newsghana.com.gh/joe-ghartey-receives-endorsement-from-delegates/
  8. "Chiefs Give Joe Ghartey Standing Ovation For Transforming Ghana's Railway Sector". DailyGuide Network. 4 July 2020. Retrieved 3 August 2020.
  9. "Joe Ghartey, Biography". www.ghanaweb.com. Retrieved 7 December 2020.
  10. FM, Citi. "Arts Minister Catherine Afeku makes it to Cabinet". ghanaweb.com. ghanaweb. Archived from the original on 31 July 2017. Retrieved 7 July 2017.
  11. [1] Archived 4 March 2016 at the Wayback Machine
  12. [2] Archived 30 November 2010 at the Wayback Machine
  13. "Newly inaugurated members of Parliament in sixth exited after taking oaths", Vibe Ghana, 7 January 2013.
  14. http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2605
  15. "Centers for Excellence". Washburn University School of Law. Retrieved 15 December 2017.