Wp/mos/Alban Bagbin

< Wp‎ | mos
Wp > mos > Alban Bagbin

Sõngr sẽn yaa zaalem n yit Wikipedia pʋgẽ

Alban Bagbin
human
Part of8th Parliament of the 4th Republic of Ghana, 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana Tekre
Sex or gendermale Tekre
Country of citizenshipGhana Tekre
Name in native languageAlban Sumana Kingsford Bagbin Tekre
Given nameAlban Tekre
Family nameBagbin Tekre
Date of birth24 September 1957 Tekre
Place of birthUpper West Region Tekre
Languages spoken, written or signedEnglish Tekre
Occupationpolitician, barrister Tekre
Educated atUniversity of Ghana, Ghana School of Law, Wa Senior High Technical School Tekre
Member of political partyNational Democratic Congress Tekre
Religion or worldviewCatholicism Tekre

Alban Bagbin roga Sebr, kiuugã rasm pisi-la naase yʋʋmde 1957 yaa Ghana politik soab sẽn yaa Ghana Speaker of Parliament taoor soab masã[1][2][3][4][5]. A yɩɩ Ghana goosneema wã laafɩ minisr yʋʋmd 2012[6] yʋʋm-vẽk kiuugã n tãag yʋʋmd 2013 yʋʋm-vʋʋsg kiuugã.A da leb n yaa Parliament wilga n get têng yʋʋre n boon Nadowli ziiga m'be Gana nen-taoore tèmsa pugin n yé pipi hal ni a yopoe Ghana parliament dooga koum[7].A lʋɩɩsa NDC taoor-soaba tʋʋm-teedã pʋgẽ yʋʋmd 2019.la da wa paam n bas n ko John Dramani Mahama sẽn da yé prezida[8].Yʋʋmd 2021 yʋʋm-vʋʋr kiuug rasem ayopoe wã, o b da yãka a Bagbin t'a yɩ naan-na-soab a naas-n-soabã siglgã naaba[2][9]..

A vɩɩm la bãng-yalengo edit

A Alban Sumana Kingsford Bagbin rogame yʋʋmd 1957 sigr kiuug rasem 24 wã, a Sansunni Bagbin ne a Margaret B biiga.B ra yaa pʋʋsa-rãmba. A yaa bi-ribl ninga m pãas ra a naas-n-soab o b kamba wae wa a ye.A yaa Dagaaba buud-gomd neda[10][11].A yaa Sombo, Ganaa sẽn be Zapõ-Wedg soolmẽ wã. Alban Bagbin paama zãmsg Wa Secondary Lekoll la Tamale Secondary lekollẽ.A paama kareng sẽn yaa kareng sẽn tar minim la sẽn tar noorã la sẽn tar gomd ning sẽn yaa Inglizã University of Ghana pʋgẽ yʋʋmd 1980[12]. A kẽnga Ghana Law School sẽn be Makola, Accra, n yaool n bool-a tɩ b kõ-a sor yʋʋmd 1982[7].A Bagbin me paama a Ghanã zãmsa la zãmsa taoor lʋɩtb sull (GIMPA) sẽn yaa a karen-bi-poakã.[13]

A Tʋʋmde edit

A Bagbin zĩnda Statistiik la Statistiik tʋʋmdã tʋʋmde, la a yaa statistikã tʋʋmde tʋʋmde, yʋʋm 1980-1982[12].A tʋma yʋʋm 1982 n tãag 1983, n yaa sẽn da yaa tẽn-tʋmdba la tẽn-bɛdã hoteel dãmb sẽn yaa tẽn-bɛda la tẽn-baydã hoteel dãmba taoor soaba n yaool n kẽng Libiya teng ninga yʋʋre n boon ti Tripoli n zãms lekollẽ karem biisi Suk Juma Secondary School lékolle pugin[12]. A Bagbin sẽn lebg n wa Gana yʋʋmd 1986 wã poore, a kẽnga Akyem Chambers, sẽn yaa sɛb-tʋʋmd sẽn yaa sɛbã, saglsd dãmba la notɛɛr dãmb sẽn yaa nin-buiidã taoor dãmba[12]. A sẽn yaa zagsã, a wa n lebga a zo-rɩt-soaba.A sẽn da tʋmd Okyeman Chambers wã, yʋʋmd 1989 n tãag yʋʋmd 1992 wã, b yãka-a t'a yɩ a Nii Ngleshie roog zakã taoor soab a James Town,Credit Unions Association of Ghana (CUA) tʋʋmde la zak rãmb a taab sẽn be Accra[12].

A sẽn tʋm Okyeman Chambers yʋʋm a yopoe poore, a yé be n tɩ be Law Trust yʋʋmd 1993 sẽn yaa lagem-n-taag sẽn yaa lageng sẽn yaa b sẽn tʋmd ne b sẽn yaa zags-n-taas, b sẽn yaa b karen-biis la b sẽn yaa nin-tũusdsã.[12]

Politik edit

A Bagbin yaa National Democratic Congress (NDC) sull. A ra deng n yaa tẽnga parliament wilga o b tenga taoor soab yʋʋmd 1992 Ghana gofneem naam yakre wakato pʋga.Ye yalse n yaa gofneenma Nadowli West sẽn be Upper West soolmẽ yʋʋmd 2006 wã, a Bagbin wilgame t'a ratame n yɩ tẽnga gofneem naam taoor soaba yʋʋmd 2008 wã, a sẽn da be NDC wã wã, la a pa tol n yals ti o b yaka tɩ yɩ tẽnga naab[14]. A da an lebga Gana parliament dooga taoor soab yʋʋmd 2009[15]. Yʋʋmd 2010 wã, a ye cabinet ning sẽn lebg n lebg n zĩnd yʋʋm 2010 wã poore, a da an yaa tẽnga minisr n geta tênga kom la arzèk soya tɩ ya tênga perzida kʋdgo ning yʋʋre n boon tɩ President Mills sẽn yãk-a t'a yɩ soda wã, tʋʋmã la yiri minisr[16][17]. A yɩɩ tẽnga parliament dooga sulli n yaa wʋsgo taoor soab me, a Mahama sẽn wa n yaa perzida tênga pugin.A ra dééga a Benjamin Kunbuor da sẽn lebg sodaasã minisr n lebg sodaas koglg minisrã[18]. A yɩɩ tẽnga parliament dooga taoor soab a yiib soaba yʋʋm 2017 yʋʋm-vẽk kiuugã n tãag yʋʋm-vʋʋr kiuugã yʋʋm 2021[19].

Parliament wilga edit

Yuumde 1996 Gana gofneem naam yakre wakato

Yʋʋmd 1996 wã, a Bagbin paama vot 12,605 n paam Nadowli North gofneem naama ti yaa tênga neba 16,485 n da voti dɩ yalsa 76.46% tɩ Lawrence Banyen paam vot 2,213 soore tɩ dɩ yals 13.42% tɩ PNC neda Yuoni Moses Vaalandzeri paam 1,490 vot tɩ dɩ yals 9.04% nemboeru la Baslide Kpemaal n yaa NCP neda me paam 177 vota tɩ yals 1.07% neba n vota[20].

Yʋʋmde 2000 Naam yãkr wakata

Yʋʋmd 2000 Ghana gofneem naam yakre wakato , a Bagbin da an kell n zĩnda tẽnga parliament wilga taoor soab sẽn yaa Nadwoli North wã pʋga[21].A da tõoga a na boore taaba ne vot ne sẽn yaa 9004 tɩ yals 58.60%[21][22] n nan yê nemboera fãa pʋga tɩ da wilig tɩ a yẽera Dr. Anleu-Mwine D.B, n yaa a tõoren na baora, Clement Kanfuri Senchi m'be Peoples National Congress, Ningkpeng Pauline n yé New Patriotic Party, John Bayon Boniface Wetol, Domayele Marcel Aston n yaa National Reform Party of the United Ghana Movement ti o b paam vot n yaa, 2,089 voto, 718 voto, 145 voto la 0 votes n pʋglgi taaba[21].

Yʋʋmde 2004 Naam yãkr

Yʋʋm 2004, o b sẽn da an na yâk gofneem naam Nadwoli tênga pugin, o da pue tênga sâgsa ayiib rɩ la Nadwoli nen-taoore la yaanga tɩ vota zĩi ya zĩi sa yiibu.A Bagbin n da an yaa ni-nenga b sẽn yãk a Nadowli nen-taoore tẽnga pʋga tɩ a lebg parliament wilga yʋʋm 2004 gofneem naam yakre wakata[22]. A da paama vot 11,296 ne vot 22 349 sẽn zems ne 50.5%[22].Tenga nem-bʋʋra da yâk la me la o b bahi Clement K. Senchi n yaa People's National Convention, Daniel Anleu-Mwine Baga n yaa New Patriotic Party, Sasuu Bernard Kabawunu n yaa Convention People's Party, Bisung Edward n yaa Democratic People's Party la Dapilaa Ishak n yé independent candidate sulla[22]. O b vot da yaa 625 voto, 5,297 voto, 152 voto, 188 voto, 4,791 voto n pʋg taaba[22].

Parliament dooga taore saoba edit

A Bagbin yaa Ghana parliament dooga taore saoba la naan-nakã naaba a nii wã taoor soaba[2].A rɩka a naam yʋʋm 2021 yʋʋm-vẽkr kiuug rasem a 7 wã, a sẽn maan pʋɩɩr sõma, n yé Gana parliament wilga tɩ yaa National Democratic Congress la be. A Bagbin da an tõoga a Mike Oquaye sẽn da yaa New Patriotic Party ramb nèré soab ning sẽn da be zĩigã[23].

A Menga vɩɩm edit

A Bagbin kẽe kãadem ne Alice Adjua Yornas Bagbin, sẽn yaa UNICEF Ghana sɛbã siglgã taoor lʋɩtb taoor soaba[12]. A yaa kiris-ned la a yaa Roman Catholic[13].

Sebtiise edit

  1. https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202201/459185.php
  2. 2.0 2.1 2.2 https://www.myjoyonline.com/speaker-alban-bagbin-urges-sall-residents-to-petition-parliament/
  3. https://citinewsroom.com/2021/05/petition-parliament-over-exclusion-from-parliamentary-polls-bagbin-to-sall-residents/
  4. https://web.archive.org/web/20210107065648/https://3news.com/alban-bagbin-elected-speaker-of-the-8th-parliament/
  5. https://www.myjoyonline.com/bagbin-is-speaker-for-8th-parliament/
  6. https://newsghana.com.gh/4-ministers-sacked-in-cabinet-shake-up/
  7. 7.0 7.1 https://web.archive.org/web/20110711092417/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e&mpd=182&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e
  8. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-presidential-primaries-John-Mahama-secures-landslide-victory-725758
  9. https://www.myjoyonline.com/we-may-never-be-able-to-rely-on-bagbin-for-successful-government-business-deputy-speaker/
  10. https://kwekudee-tripdownmemorylane.blogspot.com/2014/07/dagaaba-dagartidagara-people-socially.html
  11. https://www.parliament.gh/mps?mp=173
  12. 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 https://citinewsroom.com/2021/01/profile-of-speaker-of-8th-parliament-alban-bagbin/
  13. 13.0 13.1 https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/Alban-Bagbin-10-important-facts-about-Ghana-s-8th-Speaker-of-Parliament-1148942
  14. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=107211
  15. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750
  16. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763
  17. https://web.archive.org/web/20100129121718/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750
  18. http://accrareport.com/news/alban-bagbin-confirmed-as-majority-leader-of-parliament/
  19. https://citinewsroom.com/2019/07/were-yet-to-debate-new-chamber-project-alban-bagbin/
  20. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/upperwest/257/index.php
  21. 21.0 21.1 21.2 http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/upperwest/257/index.php
  22. 22.0 22.1 22.2 22.3 22.4 https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf
  23. https://en.wikipedia.org/wiki/Alban_Bagbin#cite_note-25