Afganistanişi İslamuri Cumxuriet’i (Da Afğanistan İslami Comhoriyat), oşke Asias zuğaşa uonz’ğone art dobadona ren. Yulva do geulva Asia ok’onç’aps dud mixverişi jin ren do yulvas do omjores Pakistani, geulvas İrani, olandes Turkmenistani, Ozbekistani do Tacikistani, yulvasti ç’it’a onz’ğonete Çini gudgin. Nananoğa muşi Kabil, dixaşzima muşi 647.500 k’m², maxoroba muşi 31.056.000, majura beciti noğape muşi Herat, Kandehar, Celalabad, Gazne, Bağlan do Mezari Şerifi ren.
Afganistani ticaret’işi şkagurepeşen arteris geladgin do am st’rat’egiuri p’ozisioni muşişi sebebite tarixişi morgvalis İranurepe, Grek’epe, Arabepe, Moğolepe, İnglisepe, Rusepe do Amerik’urepe steri çkvaneri miletepeş k’elen istila do işgali ixveneren. İ.3’. 500-oni 3’anapes maarta fara İranurepeş k’elen xegeidvineren do uk’ule Didi İskenderişi armiaş k’elen izaptineren. K’ortas, Baktrianaşi oxen3ale geidgineren, uk’ule İskitepeşi, Kuşanepeşi do Akhunepeşi hakimoba iqveren. 7. oş3’anuraşi çodinas mintik’a, Muslimanobaşi magont’ale Arabi armiaş k’elen ifethineren. Moğolepeşi hakimoba 14. oş3’anuraşi çodinas Timurişi armiaş k’elen içodineren. 18. oş3’anuras Baburişi oxen3ale isap’aruşi, Afgani k’abilepeti oxoşkvero oxonk’anus geoç’k’erenan. Oxoktineroba 19. oş3’anuraşi maartani çeyreğişakis naqonuş k’ule dobadonaşi artoba xolo ixor3elineren. 1839-1842 3’anapeşi oşkes maartani İnglisi-Afgani lima, 1878-1880 3’anapeşi oşkes majurani İnglisi-Afgani lima iqveren. Majurani limaş k’ule dobadona, dido ixarabineren do mileturi artoba isap’arineren. 1919 3’anas masumani İnglisi-Afgani lima geoç’k’eren. Am limas İnglisepes var geacginerenan do 8 Mariaşina 1919-s xveneri akt’ite Afganistanişi timoşletineroba içinerenan.
Afganistanis ekseri okti dixape uğun. Dobadonaşi omjoregeulva do geulva germapuna va ren. Mara dido ğali va ren şeni var ixaçken. Afganistanişi monç’inora t’u3a do ginz’e, qinora dido qini iqven. Afganistanişi qinoraş qinoba, monç’inoraşi t’u3anobaşen umosi şkurnoni ren. Droepe astaxolo iktiren. Resimuri nenape muşi Peşturi do Dariuli ren (yulvaluri Farsuli). Afganistanis, bilasa omjore k’elepes Peştunepe k’ala (%35) Tacik’epe (%33), Hazarape (%9) do Ozbekepeti (%9) dobargeri renan. Dobadonas arçkva maxoroba mutepeşi %5-şen ç’it’a çkvadoçkva xalk’epeti skidunan (Belucepe, Turkmenepe, Nuristanurepe, Arabepe dç.). Xalk’işi %80 Sunni, %19 Şii Muslimani ren.
Afganistani, k’oçişa anç’en mogapaşi nispet’ite kianaşi irişen fuk’ara dobadonapeşen arteri ren. İktisadi muşi xaçka do maskidinobaşa mek’ireli uğun. Sinai muşi didote t’ekst’ili, sap’oni, mobilia, k’uçxeşmodvalu, mgvana, çiment’o, xeşnoxvene noxi, tabigazi, yaği, noşkeri, lincişi k’idalapeşa mek’ireli ren. Afganistanis lincişi dido xampa rezervi uğun. Edoxolo noşkeri, erk’ina, k’urşumi, çink’o, sodiumi, magneziumi sulfat’i, magneziumi k’lorat’i, k’romi, beriliumi, sulfuri, mik’a, talk’i, asbest’i do mermerişi rezervepeti uğun. Xveneri sondajepek Afganistanis tabigazişi dido xampa rezervi uğun yado oxo3’onapaps.