| ვიწე, თურქეფუნა | |
|---|---|
|
ფოქუთიში პლატო. რიზინიში გერმაფე მპულაპე მოთვერი | |
| ვიწე | |
| ილჩეში მახორობა | 16.100 (2000) |
| დიხაში დიდინობა | 409კმ² |
| კოორდინატეფე | 41°08′N 41°01′E |
| ილჩეში პლაკაში კოდი | 53 |
| ადმინისტრაციული ოჩქინუფე | |
| ჯოღრაფული კორთა | უჩაზოღაში კორთა |
| ილი | რიზინი |
ვიწე (Template:Wp/lzz/lang-tr – ჶინდიქლი) — რიზინიშ ვილაჲეთიშ დოლოხე აჲნი ჯოხო ნა გჲოძინ ილჩეში შქაგურნოღა. დიხაში დიდინობა Template:Wp/lzz/km² რენ, ილჩეში მახორობაში მუკონობა 16.100 შური, შქაგურნოღაში 7.011 (1990). მუში ოფუტეფეში მუკონობათი 17 რენ. ნოღაში მაჰალეფე: აბუნოღა (აქსუ მაჰალესი), ღავრა/მანასთერი (ჰურრიჲეთ მაჰალესი), გესიჲა (თათლისუ მაჰალესი), გორი/კურტუმე (ილიჯა მაჰალესი), ვიწენოღა (მერქეზ მაჰალესი), თოროცი/მაისინე/ჩატალმანჩხა (ლიმან მაჰალესი), ფაჩვა/კალო/მჭკადუ (ჲენი მაჰალესი), მეკისქირი (საჰილმ მაჰალესი)
ისტორია edit
რომაში იმპერია დო ტრამტრაში ომაფეში ხეს დოლოლერი ნარტუ ვიწე, 1509-ს ალოსმანიში ხეს ქამახთუ. მჯვეში ჯოხო ვიწე ნა უღუტუ ილჩე, ართვინიშა მეკირელი რტუში 1953 წანას რიზინის ქონიკირუ. ჯოხო მუში, არ ორაფეს მთხირი ნა ორგუტუშენი მთხირიშენ გოწამალერი რენ დო ოკვაჩხე მაჩაჲეფეშა მეშქვალერი არ ილჩე რენ. ზოღაპიჯიშ ღოზი დიდო მჩირე ნა ვა რენ, ანჯახ ზოღაშენ კაჩქარეფეშა იშილეტაში ნა იფართანენ, აბუ დო ფიცხალა ღალეფეში ოშქენას ნა დოსქიდუნ დიდი ლეხერაფე (ვადი) დო გვერდი ტროპიკალი არ ჯერნეთი რენ.
ვიწეში ილჩე ჶათიჰ სულთან მემეტიქ 1461 წანას ტრამტრა ქეზდუ შკულე ალოსმანიში ხეს ქამახთუ. წოხლეშენ ექ ტირანურეფე, მაკედონეფე დო ბიზანტიარეფე სქიდუტეს. 1886 წანაშაქის “ქარჲე” (ოფუტეშენ დიდი დო კასაბაშენ ჭიტა არ დოხორელი სვა) ნარტუ ჶინდიქლიში მჯვეშური ჯოხო ვიწე რენ. ნა იჩქინენ კონარი ვიწე 1887-შაქის ხოფაში ილჩეს მეკირელი არ დიდნოღა (ნაჰიჲე) რტუ. 15 კუნდურა 1916-ის რუსეფეში ხეს ნა დოლოლუ ილჩე, რუსეთის 1917 წანას ნა იხვენუ ბოლშევიკური თიშ ეწაზდალაშკულე ხე ნა მიჭარინუ ბრესთ-ლითოვსქიში მოწყვინაში პაკტითენ 11მირკანი 1918 ორას ხაპიშენ ქამუჩითუ. ვიწე 1947-იშ 11 მბულორას ‘ჶინდიქლი’ ჯოხოთენ ჭოროხიში (ართვინი) ვილაჲეთიში არ ილჩე დიყუ დო 1948 ორასთი ბელედიჲეში ორგანიზაცია ქოდიდგუ. ვიწე 1953 წანაში 27 სთველის ართვინის ქილუწკეს დო რიზინის ქილუდვეს. 1462 წანა შკულე ექ ნა სქიდუნანფე ენ წოხლე ლაზეფე დო ოკულე ჭეფნიში თურქეფე დო ოკულეთი ყივჩაღი, ქუმანი, ავარი დო საქა თურქეფე რენან.
ჯოღრაჶიჲა edit
დიხა მუშიში დიდინობა Template:Wp/lzz/km² ნა რენ ილჩეში ჲულვაშკელე არქაბი, გჲულვაშკელე არტაშენი, წალენთუნას ჲუსუჶელიში ილჩეფე დო ჟილენთუნას ნა მუდგინ ზოღაუჩასთი Template:Wp/lzz/km ზოღაპიჯი გულუძინ. ზოღაპიჯის ნა რენ არ ჭიტა გედუზანა, კაჩქარეფეშკელე რაკანი დო გერმაფეშა ქაგუიქთენ. ლეხერაფეში (ვადი) ოშქენას გედუზანაფეთი ქიძირენ. ილჩეში დიხაფექ სუმლა, ფიცხალა დო აბუწკარიშ ღალეფეში გომორგვას ლეხერაფე (ვადი) დიქიფს. ამ ღალეფეში გოლაფესთი თიფეფუნა დო ჲაჲლაფე ქორენ. კაჩქარიში ემთუმანის იშით’აში ჩქარ ნა ვა ნდღულუნ მთვირონი გოლაფე ქიძირენ.
ტარონი edit
ზოღაუჩაში დიხას ირრიჲაგვალ ნა რენ ტარონითენ ილჩეს წანაში 6 თუთას მჟორას მპულა მოთვერი, 4 თუთას დიდო მპულონი, 1,5 თუთას მპულონი დო 19 ნდღასთი მსქვა ტარონი იყვენ დო 365 ნდღაში გვერდითი მჭიმათენ მიკილაფს. წანას ნა მჭიფს მჭიმა 2500 მმ-შენ 3000 მმ-შა ჲულუნ. ირიშენ მაღალი რუტუბეთი 95%, ირიშენ დამბალითი %40 კონარი რენ. ირიშენ მაღალი ტუცანობა 30, ირიშენ დამბალითი -4 გრადუსი კონარი რენ.
დულჲა დო ოხანდუში სქიდალა edit
ექ ნა ხენანფე ექონი შართეფეს მეწკომილერი წოხლე მთხირი დო ჩაჲიშკულე არ ჭიტა ციტრუსიშ (ნარინჯიჲეში ხილა) ორგუ, ჩხომი, ბუტკუჯი დო სქინდინა დოჭკანუთენ სქიდუნან. აჲა ილჩეს ეშო-აშო 2500 კერაქ ონტულეს ნა ორგას მუთუფე ნა ვარ დუბაღუნანშენი მახორუფეში დიდოფექ მადულჲობა, უნკილაშობა დო მციქა ბიზნესი სთერი ოხორიშ გალენი დულჲაფეს იხანდეფან. ილჩეში აგრიკულტურაშენ წანას 32 ვითოში ტონა შუ ჩაჲი, 750 ტონა ხომულა მთხირი, 1350 ტონა მჟა, 60 ტონა ხორცი, 200 000 ცალი მარქვალი, 10 ტონა თოფური დო ზოღასთი 40 ტონა ჩხომიშ ჭეშიდეფე იჭოფენ.
ნა იხვენუ გოშაკოროცხინუს მეწკომილერი ილჩეს აგრიკულტურაშენ ნა მულუნ აიფ (ართონი ირკოჩიში პროდუქტი – GSMH) არ კერაშენი 1500 ათლ კონარი რენ. ვიწეში ილჩეს დაა დიდო ჯერსი ჯინსიში 1500 ფუჯი დო ხოჯი, 700 შური ექონი ჯინსიში ფუჯი, 1600 შური მჩხური დო მთხა, 3000 შური ქოთუმე, 3500 ჶენნი დო 500-თი მჯვეშებური მარგვალი ბოგინა ქორენ. ილჩეს აგრიკულტურაშ დულჲაფეშენი მთხირიშ გამაჩამუში კოპერატივი, დო სუმ ჩაჲი ნა ორგაფსფეში კოპერატივი კალა 10 ოხორი ოკიდუში კოპერატივი დოდგიმერი რენ. ილჩეს აწინერი წანაფეს აღანი არ ხილა ნარენ კივითი ჩაჲიში ალტერნატივი დიხვენუ. აჲა ილჩეს არ ზირაათიშ ბანგაში ნორთი (შუბე) ქორენ. ჶუარი, გამოფინუ (სერგი) დო ფანაჲირი ვა რენთი-ნა დოლონიში უმკისერიშ (ჩაჩხაში) ნდღალეფეს ექონეფექ ნა ორგაფან დო ჩქვა ილჩეფეშენ ნა მუღან მუთუფეში გამოჩამუში ბაზარი ქოდიდგენ. ვიწეში ილჩეს ჭიტა ინდუსტრია დო ხეშმახვენობა სთერი დულჲაფეშა მითის მანჯენალა ვარ უღუნ დო ნა იხანდეფან დულჲაფეში დიდოფე მემურობა დო მამჩალიშობა რენ. აღნემორდალეფეში დიდოფე უდულჲელი ნა რენანშენითი ოხორის ვარ დოდგითუნან დო კურბეთიშა ულუნან. ილჩეს მუმესსილობათი კაი იხვენენ.
სქიდალა edit
ლაზუროთ ჯოხო მუში ვიწე რენ. ვიწა, ვიწე ის. ცხიკი, ყა (ჩაჲელიში რაშოთი), “ანთეფეშენ მეტი ბერეფექ დიდი ნჯალეფეს ვიწა ნა უწუმერნან რაგეფეთენ ყინობას მზესქუ ჭოფუფან.” სქ1 259, რშ 204 (რიზინი), ‘’კარაბაშ’’ ნა უწუმერნან, კვინჩეფეში ოჭოფუ შენი ხვენერი, ჟურ ჩატალი ნაუღუნ არ კეტი რენ. ამ კეტიშ ჩატალიში ოშქენას ცხიკიში არ ხინჯი გონდგიფტეს. აქ ხინჯი, ფუჯიშ კუდელიში თომათენ დონთხოზუფტეს. კეტიში ჩატალი ჟინდოლენ არ ნოკეფეთენ ქოკოკირუფტეს დო ემ ნოკეფეს არ ღვაპა (მკოლი, ბუზულა) ქოგოწოკიდაფტეს. ვიწეს ლაზური ჩქვა არ ჯოხოთი ქუღუნ: ბღეთი.
ოფუტეფე edit
- აბუულჲა (ჩაღლაჲან)
- გურუფითი (ჲენიქჲოი)
- მზუღუ (სულაქ)
- მოცხორა (ქიჲიჯიქ)
- სუმლა (სუმერ)
- ტეფეჯუღი (თეფეჯიქ)
- ტრევენდი (დერბენთ)
- ფიცხალასუჶლა (არილი)
- ფიცხალაულჲა (გურსუ)
- ღაჲნა (იჰლამურლუ)
- ჩუკულითი (ასლანდერე)
- ცათი (საათ)
- წუფე (ბეჲდერე)
- ჭანაპეთი (მეჲვალი)
- ჭურჭავა (ჩინარლი)
- ხარა (ჰარა)
- ხემშილათი (ჲაჲლაჯილარ)