Wp/lus/Kungawrhi

< Wp‎ | lus
Wp > lus > Kungawrhi

Kungawrhi hi Mizo thawnthu pakhata hming a ni.

Mizo thạwnthü
Kungawrhi

lemziak tàrna

Langvète

Changtunû: Kungawrhi
Langvète: Keimi

Thawnthu kalhmang

Kehniak rèp ladt.


A thawnthu kaihtawi edit

Hmanlai hian putar pakhat hian hnang a hlaia, a kut chu a hnang hlai chuan chhun a, chu a pem chu a ni telin a na telh telh mai bawk a. Nakinah chuan hnai a lo hun ta a, an han hnai chuan mak tak mai’n chu a hnaiah chuan nausen tereuhte hi a lo chhuak ta a.Pu tar chuan nausen chu a enkawl ta a, a hmingah Kungawrhi a sa ta a. Chu putar chuan chu nausen chu a tir chuan buh fangin a chawma, a ni telin a lo thanglian deuh deuh a, a rawn tleirawla a rawn nulat chhoh meuh chuan chu khua a nula hmel tha ber pawl a rawn ni chho a, inleng pawh a ngah theiin an in pawh a lun thei hle a ni. Chung an inleng tlangval zingah mihring leh savawma chang kawp thei chi Keimi an tih hi a awm a, chu Keimi chuan Kungawrhi chu a ngai zawngin a duh hle a,Kungawrhi ke hniak chu lain rapah a rep ro ta a, chutia Kungawrhi ke hniak a rep atanga ni rei vak loah chuan Kungawrhi chu thih ngam tak meuhin a na a. A pu tih ngaihna hre lo chuan “Kungawrhi ti dam thei a piangin nupuiah an nei ang” a ti ta a, chuvelah Keimi chuan Kungawrhi ke hniak a rep chu la thlain a tuiah a chiah hnawnga, ti chuan Kungawrhi chu lo dam lehin Keimi nen chuan an innei ta a.

Ziah a lo nih dàn edit

He thawn thu hi Sap upa leh Pu Buanga ten Mizoram an lo luh hma Kum 1870 vel khan Col.T.H.Lewin chuan Mizo ṭawngin a lo ziak tawh a ni. He pa Col.T.H.Lewin hi kum 1833 April ni 1 khan Enland rama khaw pakhat Baxley- ah a lo piang a, hun engemaw chen lehkha a zir hnuin sipai lamah a lut a. Kum 1857 a rawn inher chhuah chuan British ram awp zinga pakhat India ramah chuan buaina namen loh a lo chhuak ve mek bawk a, chu an buaina chu Revolt of 1857 an tih tak( sathau duh loh indona!!?) kha a ni nghe nghe a. Chu buaina avang chuan British pawhin a sipai tam tak India ramah a rawn tirh luh belh ruih ruih a, chung a rawn tirh luh zingah chuan tuna a chanchin kan sawi mek Col.T.H. Lewin pawh hi a tel ve nghe nghe a ni. Kum 1864 a rawn her chhuah meuh chuan kha tih hun laia Chittagong hill tracts enkawlin Superitendent-in Chittagong- ah a rawn insawn leh a, Chittagong-a awm atanga kum 2 vel lekah Lakher ram leh a chhehvel khuate chu a fang chhuak vek hman a ni. A hna thawh dan leh a awm danah an pute lung a ti awiin an mit a tlung deuh pawh a nia nge kum 1866 tawp lamah chuan Deputy Commissioner-ah a kaisang ta hial a, kumpinu sawrkar hnuaih thawkin kha tih hunlaia Mizo Lalte nen khan an indawr tawn nasa hle thin a ni awm e. izote tan a nelawmin an chungah pawh a tha hle a, Mizote pawh chuan an ngainain an nel ve hle a, an mahni hming ang Thangliana tih chu an phuah sak hial nghe nghe a ni.Col.T.H. Lewin hian engtik kumah nge Mizotawng a hman tana, a ziah tan chiah tih hi hriat fak a har hle a, kum 1870 kha chuan Mizo thawnthu pathum heng Kungawrhi, Chemtatrawta tih leh Lalruanga tihte hi Mizotawng a hriatthiam dan ang leh a ri a hriat angin a lo ziak daih tawh nghe nghe a ni. A ma sawi dan tak phei chuan kum 1872 kum tira Marry Winchester, Lal Bengkhuaia leh a ho ten an man la chhuak tura vai an rawn len lai khan Bengkhuaia Sailo Lal leh Savunga te nen an indawr a, mizotawng a hman theih nual tawh thu leh a thiam nual tawh thu “ A Fly on the Wheel” tih kum 1912 a a ziakah chuan a sawi lang a ni.Col.T.H.Lewin hian Chittagong leh a chhehvel tlang rama cheng tlangmite nunphung chetzia leh tawngte chu nasa takin a zir thin a ni. Mizote tan ngat phei chuan a hluin a thil tih hi a chhinchhiah tlak hle a, Mizote hawrawp min siam sak tu a tih theih hial awm e. Lehkhabu chi hrang hrang a ziaka, heng a lehkhabu ziah hrang hrang atanga thil lo lang chiang em em thenkhat te chu, 1) Tuna Mizotawng kan hman mek hi Roman script a ziak a that ber a ringa, benga an tawng ri a hriat chu ziakin a lo dah chhina, A, Aw, B, siam chiah mahse a kawng sialtu pawimawh tak a ni. 2) Mizotawng kal hmang a hriain a man em ema, a lo ziah anga dah zui leh hman zui tthahnem tak kan nei a ni. 3) Mizo thawnthu (folktale) ziakin a lo dah tha a, oral composition( tawngkaa inhlan chhawn chi) ziaka lo dah chhuak hmasa ber tu a ni kha ahluin a tha hle a, Mizote literature-a nasa taka min than tirtu bul berpui ber a ni. 4) Khatih hunlaia a chenna chhehvela awmte Mizo leh hnam dangte chanchin ziak nachang hre hmasa ber pawl a ni. Kum 1870 a “Wild Races of South Eastern India tih bu a ziah khan Mizote chanchin leh an tawng a hriat dan ang angin a lo ziak tel daih tawh a, Luse tih chu “Lhoosai, khuavang tih chu” koa-vang”, Pathian tih chu Patyen, Lal tih chu “Lal” tih te leh a dang tam tak a ziak lang a ni. Heng lo pawh hi saptawngin tam tak a ziak bawk mahse mizotawng ngeia a rik dan ang anga a lo ziak hi a fakawmin a chhinchhiah thlak hle a ni.Number kan chhiar dan thlengin a lo ziakin a lo chhinchhiah vek mai a ni. Heng a thil ziah sa leh lo chhinchhiah sate chu Sap upa leh Pu Buanga an lo chhuah ve khan pein an ni chuan nasa takin an tangkaipui a, an lo chhuah atanga reilo teah awlsam takin A, Aw, b leh number te siamin Mizo ten kum 1894, April ni 1 ah amah Col.T.H. Lewin vang liau liauin A, Aw, B, kan nei a tih theih ang chu.He ti taka Mizote Literature leh society-a sulsu tu hi a fakawmin fak a phu a, Mizote tan chuan athil min tih sak hi a hlu tak zet a ni.. Kum 1870 a Kungawrhi tih thawnthu a ziah chu----

“ Apa chu nopui a neihloh; klangra hnang a-hlaia- a kut hling atschuna, ahling chu nowte-a atchang-ta, chutichuan nowte apiang-te nu anneihloh a- hmingah chuan Kungori anti. Bu-tun mul khat tey an ei tira, alien deo-deo-vey.chutichuan kum hnit kum tum aani chuan nula atling-ta;ahmel ahta dzit; chutichuan an-khua rol-htar in-nei an-tum-a; tu- ma-apa-in aphal loh.chutichuan ke-mi rol-htar a-hniak a fun-a arapu arepa; chutichuan Kungori adam-loh-ta..