Wp/lus/Dullai Sial leh Vankal Sial

< Wp‎ | lus
Wp > lus > Dullai Sial leh Vankal Sial

He mi Sial chanchin, kan pipu te sawi tawh a ni a, ka tuteho leh ka nauteho zawng zawngin ngun takin lo ngaithla ang che u. Vankal hi Tuichangral chhak lama a hna kak kara awm a ni a, Dullai pawh a ni bawk a. Khawkar hla tak a ni a. Hemi sial hi an intai ta a; se hmingthang ve ve an ni a, an insi thin a; Vankal sial a dawih ta zawk a, rawl turin a kal ta a. A kalna mak zia chu tlang khan hlir a zawh a. Vankal atangin chhaklam hawiin a kal a, Khualen khanah a kal a. Tualpui khanah a chhuk a, Chhak hawiin Rabung tlang tlengin a lawn chhuak ta a. Meitei tlang khanah a lo chhuak a, Zawlnghak nena a inkhanah a lo chhuk zel a. Chuta tangin Dullai khanah a lo phei a, Bualpui tlangah a lo kal leh a; tin, chhim khaw hawiin a kal a. Kawlkulh tlang dung a zui zel a, Chhawrtui-ah, Rullam tlangah, Khawbelah a lo chhuk a, Tleu tlang khanah a kal zel a, Tleu tlang dung hmar hawiin a zui a. Tawi tlangah a kal a, Hualtu mualah a chhuk a, Kumkhel khanah, Ruanzawlah, Chhingchhipah hmar hawiin a kal leh a, Baktawngah, Hmawngkawnah a khanah, Hmuifangah, Sialsukah, Sailamah, a chhuk a, Chalkhanah, Thenzawlah, chhim a pan a. Tlawng hnar khan Senglawn atangin Sertlangah hmar lam hawiin a lo kal leh a, Kawlhawk tlangah, Buarpuiah, De leh Tut inkhanah a chhuk a, Parva tlangah a lo phei leh a. Mar leh Teirei khanah, tah chuan Sialring tui a zukin ta a; tah chuan a neitu mangangin a zuk zawng a, a hnu a chhui a, a zuk khalh chhuak a, a kalna hnu zelah a haw leh a: a thlen chuan Dullai Sial nen an insi leh a, Vankal Sial chuan Dullai Sial chu a sihlum ta a.

Sialte sawifiahna edit

He Sial hi Mizoram sialah chuan a ropui ber a ni. A lu huama lungpheka an ziak pawh pahmei tap tiat zet a ni ang. Mi tinin an hmu ang a, in hre theuhin ka ring a ni.He sial makzia hi, a awmna chhakzia leh Sialring a thlanzia hi. Sialring a zuk in hian, lui kan hlek lovin, tlang khan zelah a kal a ni a; a taksa lenzia chu kan hre lo va, a ki an ziak chu vawkpa sum nga tia lai a ni a; he thu hi dawt niin ka ring lo a ni.” Hrangkunga Sailo Lal, Tlangpui. July 17, 1927.

“Dullai Sial By Lalhmuaka” tih pawh ka chhiar ve bawk a, a ngaihnawmin a behbawm pawh a siam thiam khawp mai. Pu Lalhmuaka hriat dan chuan, Dullai khaw hmingthan zualna pakhat chu an khaw sial lian a ni. An sawi dan chuan, hmeithai pakhat se vulh thei tak a awm a, a se zinga se pakhat chu than tha zet mai hi a ni a. A thanduan em bik avang chuan, a chi thlahah tiin a chal thlengin a vulh ta a. A han chalmeuh chuan namenlo mai hian a lianin a chak ta a. A en tur ringawt pawh hian khawdang atangte hian an lo kal huai huai thin a ni. He se ruangam tur hi a lu lenzia leh a ki sei dan atang hian kan suangtuah thiam mai awm e. Hetiang hian :-

  • A ki hmawr ve ve inkar fit 9 leh inchi 4
  • A hmui atanga a tukhum fit 5 leh inchi 3
  • A ki sei sei lam fit 5 leh inchi 2
  • A chalpheng hlai zawng fit 4

Heti khawpa lian hi a nih avangin a chak em em mai a, an khua leh a chhehvelah han cho chhin ngam tur se dang reng an awm lo. Dullai khaw kiang lawkah chuan chi khur a awm a, chi tui al chu sialin an duh em em mai a; an tlan huai huai thin a. Ngeih pawh an ngeih hle a. Duhtawka an han tlan ngat hi chuan an mam kawng kawng thin. Nakinah chuan khaw dang sialin an lo hre ve a; mahse, Dullai Sial chuan a lo ‘keipui sa hauh’ ta hlur mai a; an tlan tha nam ta mang lo va. Chutih lai chuan Vankal Sial chak ve tak mai hi a awm a, ran hi an lo mak thei ve viau mai a lo ni. Chutia duh anga chi tui an tlan ve thei lo chu tlawmpaeksenah a la ta a ni.

Inpuahchahna edit

Tichuan, Dullai Sial chu hneh ve dan tur a ngaihtuah ta a. Tu khaw hrilh leh kawhhmuh ni hauh lovun, Pukzing ram chipui khurah chuan thla thum a zuk rawl ta a. Vankal atanga chipui khur kal tur chuan lui lian fe fe kan tur a awm thluah mai a. Mahse, chung lui te chu dai hauh lovin, tlangdung leh khan tha lai ngat zawhin a pan ta a ni.

Chipui khur awmna a hriat dan hi chu mak hle mahse, thukhatah lo dah ta ila; Lui pakhatmah kan lova a pan dan kawng leh khan tha a hriatzia erawh chu mak tih loh rual a ni lo. Tin, inpuahchah dan a thiamzia te hi, ran tiha mawi pawh a ni lo hial zawk. Se thinlung ni lovin sipai huaisen leh pasaltha thluak a pu ani ang e tih mai awl tak a ni. Tichuan, a lo haw chho lam pawh a khan pangngaiah vek khan a kal leh a, sial dang zingah pawh inlar duh hauh lovin, a ruk thei ang berin a in thup tlat; Dullai Sial feh chhuak lo lambunna tur hmun remchang a dap a dap a, a tawlh liam ngei ngeina tur lai taka lo lambun tur chuan, kawngchhak lamah chuan a chang ta ran mai a.

Intekchhuah edit

Tuk khat chu le, an dan pangngaiin, tukthuan ei kham vel hian Dullai Se lian chu se dangte nen chi khur pan tur chuan an rawn inzui chhuak leh ta nguah nguah mai a. Sepuite chu a note te kovin an bu ruah ruah bawk a. Chi khur an thleng tep tawh tih chuan, se chal dang thaw ri huam huam leh a phin ri chu an hre ta tlat mai a.Mak tiin an beng chu an tun hru hlawm mai a. Chutah thawklehkhatah Vankal Sial thau chum bat mai chu a rawn inlar thut mai a. Mahse, Dullai Sial chuan a huphurh loh hmel hle a. Rei vaklo an han inhrosak tawn hnu chuan a lianzawk leh huai zawk a inngai ta na na chuan phin chungin a pan phei ta a; A lo urlawkna a rei tawh bawk a, fing tak leh remhre deuh maiin tan a lo la a; Israel sipai chetin han tan chhin lailawk pawh nei lovin, a tha tawpin a lo bei nghal ta phat mai a; Dullai sial chu a han tawlh hlek a, hmun rem ta lo chu chhep sual lo thei hek lo. Kawng thlang awihah chuan a tawlh liam a, Dullai zawlah chuan a tla hlum ta der mai a ni. Chutia Dullai se lian han thi ta mai chu Lal leh upate chuan an ui em em mai a, thalai thi ang hrimin khawtlang pawhin an sun a; awm ni an kham ta hial a. An chai hlaah te pawh hetiang hian an phhuah tel ta hial a ni :-

Dullai khawpui takah,
Vankal sialin a len ruai e;
Dullai sial a awn ruai e,
Vankal sialin a phit dur dur –
Laitum bak phit,
Laitum bak phit.

Dullai se lian hi tun thleng hian titi berah kan la nei a. Dullai zawlah a lu bawk chiahin lung an tuk a, chu chu tunah pawh hmuh theihin a la awm. Pipute chuan tihchhiat thiang lovah an ngai a. Tin, Vankal sial lu lem pawh Vankal khaw daiah lunga siam a la awm a. Pawih khualzin pakhatin Dullai se ki lem chu chemtein a lo zai rek a, sam tla kawlh rawtina na e an ti. Dullai chi khur hi tun hnuah zawn leh pawhin an hmu zo ta tlat lo mai a. Vailian hmasa khan lungin an vawm khat a nihte an ring deuh. 1976 khan helai ram hi Pu Lalvuana, V.C.P, N.E.Bualpui-in lovah a nei a, a vah laiin he sa lu hmui hi a delh khem tir a; zang kakin rei fe a dam loh phah bawk a ni.

Sawi dan edit

Champhai khua Pu Saingenga Chawngthu (Pu Rokunga Chongthu, IPS, pa) hnen atanga thu kan dawn dan chuan, hetiang hian an naupan laiin an sa thin a ni.

:“A selaw rawsi,

:Dullai khawpui takah;

:Vankal sialin a len ruai a e,

Phi, phi.”

tiin

Pu Saingenga vekin min hrilh dan chuan, Vankal sial khan sakei pawh a sihlum a ni. Mahse, khatia sakei lungbanga a si bet tlat kha, a lo tawlh thlak hlek apiang khan a la nunga ngaiin a tha thlah dul a tum lova. A neitupain a va hmuh chuan, Sakei chu a lo lung nuaih nuaih tawh a; sial pawh kha chaw leh tui a ngheina a rei tawh avangin, a chhan thei ta bik lova, a thi ve ta a ni.

Dullai Sial leh Vankal Sial chanchin kan han chhuah chhawn tak azarah chuan, thil daglam ve deuh reuh ka’n zep tel zauh teh ang. Kum tam fe a ral tawh a, Ngur khaw Biak In kawmcharah, tlangval pakhat sepui rim lai an phawk a. Sepui a rimna chhan an zawh chuan, nupui neihna sum ka nei ve lo a lawm ti ni awm fahranin “Kan retheih vang vet a nih hi,” zuk han ti then a!

Thulâkna edit

  • A. Thanglura, Mihrang leh Sahrang.
  • Pu Saingenga kamchhûak