| آذر - دی - بهمن | ||||||||
| ش | ی | د | س | چ | پ | ج | ||
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | ||
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | ||
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | ||||
| بر اساس ۱ فروردین ۱۳۹۴شمسی | ||||||||
دی (له زوان فارسی افغانستان: جدی[1])، له زوان پشتو مرغومی و له زوان کوردی به‌فرانبار، دهمین مانگ سال خورشیدییه و له تقویم رسمی ایران و افغانستان همواره ۳۰ روژ داره و ژ روژ ۲۷۷م سال شروع بوویه و له روژ ۳۰۶م سال پایان مەیابه. دی نخستین مانگ فصل زستانه.
برج فلکی دی‌مانگ برج جدی (بزغاله)یه که دهمین برج فلکی ژ دایرةالبروجه. نماد برج دی، بزغاله (له انگلیسی Capricorn) ناویده مەبێت. عنصر ای برج خاکه.
له تقویم رسمی ایران ناو ای مانگ ژ ناو مانگ دهم تقویم اوستایی نو برگرفته بوویه. له تقویم زرتشتی روژ هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر برج نیز دی ناو داره. ابوریحان بیرونی مەگویه دی مانگ را خُورمانگ نیز مەگوین و روژ اول مانگ را خره‌روژ یا خوره‌روژ ناون.
له آیین زرتشتی له هرکام ژ دی‌روژان ژ دی‌مانگ، جشنی برگزار مەبێت که کوشیار گیلانی له زیج جامع ای روژان را دی جشن مەناوه. نخستین جشن که له روژ نخست دی‌مانگ (اورمزد یا هرمزد) یعنی نخستین روژ پس ژ جشن یلدا برگزار مەبێت، دی دادار جشن یا «جشن خرم روژ» یا خوار روژ (روژ خورشید)، و یا نود روژ (۹۰ روژ تا نوروز) ناو داره. روژ هشتم ژ دی مانگ یا روژ «دی به آذر»، اولین جشن دیگان برگزار مەبێت که ابوریحان بیرونی له کتاب قانون مسعودی ژ ای جشن با عنوان «عید دی الاول» ناو برده و کوشیار ژ او با ناو «دی جشن» ناو برده. روژ پانزدهم ژ دی مانگ یا روژ «دی به مهر» جشن دیگان دوم (/دیبگان/بتیکان) برگزار مەبێت. له روژ بیست و سوم ژ دی‌مانگ یا روژ «دی به دین»، سومین جشن دیگان برگزار مەبێت. له بندهشن گولەل بادرنگ و کاردک و شنبلید به ترتیب وێژه روژان «دی به آذر» و «دی به مهر» و «دی به دین» معرفی بووین.
رویدادەل
edit- ۱۹۱۳ - چاپ نخستین جدول کلمات متقاطع له نیویورک ورلد.
- ۱۹۴۷ - اختراع ترانزیستور.
- ۲۰۰۵ - شروع تخاصم میان چاد و سودان
- ۱۹۴۱ - امپراتوری ژاپن له جریان جنگ جهانی دوم، هنگ کنگ را تصرف کرد.
- ۱۹۵۱ - اعلام استقلال لیبی ژ ایتالیا.
- ۱۹۶۸ - فضاپیمای آپولو ۸ با ۳ سرنشین وارد مدار مانگ بوو و ده بار به دور او چرخی.
- ۱۳۴۱ - مأموریت نیروی هوایی شاهنشاهی ایران بۆ حفظ صلح له کنگو. [2]
مناسبتەل
edit- ۱- روژ میلاد خوار، جشن خرم روژ
- ۵ - بازارجشن
- ۱۴ - سیرسور، جشن گیاه‌خواری
- ۲۰ - قتل میرزا تقی خان امیرکبیر (احتمالا)
- روژ دا/مادر له اندونزی.
ناوگزارەل
editروژ ثبت احوال له ایران به مناسبت سالروژ صدور اولین شناسنامه بۆ شخصی به ناو فاطمه ایرانی
زادروژەل
edit- ۱۸۵۸ - جاکومو پوچینی، موسیقی‌دان و آهنگساز گەورە ایتالیایی.
- ۱۶۰۵ - تیانچی، پانزدهمین امپراتور خانەدان مینگ.
- ۱۷۹۰ - ژان فرانسوا شامپولیون زانِستشمند، زوان‌شناس و شرق‌شناس فرانسوی.
- ۱۹۱۸ - هلموت اشمیت، سیاست‌مدار آلمانی.
- ۱۹۴۳ - سیلویا، شهبانوی سوئد.
- ۱۹۰۵ - هوارد هیوز، هوانورد، مهندس و کارگردان آمریکایی.
- ۱۹۴۳ - تاریا هالونن، یازهمین رئیس جمهور فنلاند.
- ۱۳۰۰ - عباس سحاب جغرافی‌دان و نقشه‌نگار (کارتوگراف)، بنیان‌گذار زانست نقشه‌نگاری به شیوهٔ نوین له ایران.
- ۱۳۰۸- محمد نوری، خوننده و آهنگساز ایرانی
- ۱۳۱۳ - فروغ فرخزاد شاعر
- ۱۳۱۸ - تولد سیروس طاهباز جمع‌کننده آثار نیما یوشیج
- ۱۳۳۰ - نصرالله معین، خوننده سرشناس موسیقی پاپ فارسی
- ۱۳۳۸ - حامد کرزی، رئیس جمهور افغانستان
- ۱۳۴۱ - سهراب رحیمی شاعر
- ۱۲۷۰- محمدعلی جمال‌زاده: اصفهان - داستان‌نویس
- ۱۳۶۹-امین بیگ زاده: وازیگر، فیلم نامه نویس و تجار.
درگذشتەل
edit- ۱۹۸۹ - ساموئل بکت نمایشنامهنویس، رمان‌نویس و شاعر ایرلندی.
- ۱۵۲۴ - واسکو دا گاما دریانورد و کاشف پرتغالی له هند.
- ۱۹۵۷ - اوکاوا شومیو، نویسنده و سیاست‌مدار ژاپنی و یکی ژ ترجمان قرآن به زوان ژاپنی
- ۲۰۰۷ - اکبر رادی نمایشنامهنویس ایرانی.
- ۲۰۰۸ - ساموئل هانتینگتون، زانستمند علوم سیاسی زانستگاه هاروارد.
منابع
edit- ↑ رئیس استخبارات پاکستان به کابل سفر کرد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ لطفی‌نیا، سلیمان. «روزشمار تاریخ». هفته‌نامهٔ امرداد، شنبه ۲۴ دی ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شمارهٔ ۲۸۹، ص ۸.