Wp/kum/23-нчю чилле

< Wp‎ | kum
Wp > kum > 23-нчю чилле

23-чю чилле — Аресейни Савутлу Гючлерини макътавлугъуну гюню.

Тарих edit

Аресейни тарихинде 23-нчю чилле – Совет Армияны ва Дав-Денгиз флотну гюню йимик белгиленип гелген. Шо гюн социалист ватанын, инкъылап гючлерин якълавну гюню, олай да Къызыл Армия душмангъа къаршы бары да халкъны къуршагъан гюн гьисапда белгили. Шондан сонг Къызыл Армиягъа ва Къызыл Флотгъа Ватанны якъламакъ учун гёнгюллю кюйде язылагъанлар къабул этилип тургъан. 1918-нчи йылны 18-нчи чилледе Австрияны, Германияны ва Тюркияны асгерлери, 1917-нчи йылны 15-нчи тунлу этген дыгъарны бузуп, намарт кюйде совет Аресейге чапгъын этген ва Украинаны, Беларусну, Балтыкъ денгиз бойну областларын елегенлер. 21-нчи чилледе немис асгерлер Минск шагьарны алгъан. Шо гюн совет гьакимлиги «Социалист Ватаныбыз – къоркъунчлукъда!» деген чакъырывну этген. 23-нчю чилледе Ватанны сакъламакъ учун янгыз Петроградда душмангъа къаршы он минглер булан адам гётерилген. Янгы къурулгъан ишчи-сабанчы къызыл отрядлар шоссагьат давгъа гиришген. Тек тарихчилени бирлери 1918-нчи йылда социалист асгерлени уьстюнлюгю болгъан деген токъташдырыв шеклик тувдура деп билдире.

Байрамлар ва эсделик гюнлер edit

Мунда да къара: Категория:23 чиллени байрамлары

Милли edit

  • Беларус, Къыргъызстан, Аресей, Тажикистан, Къыбла Асетия, Приднестровье — Савутлу Гючлерини макътавлугъуну гюню.
  • Бруней — Азатлыкъ гюню.
  • Гайана — Жумгьурият гюню.

Дин edit

Католиклик edit

  • Поликарпны эсделиги;
  • Изабелла Франсны эсделиги;
  • Сирен Сирмийни эсделиги.

Православлыкъ edit

  • Новгород Святителлени Жыйыны;
  • Харалампий азаплыны, епископ Магнезийли ва ону булан Порфирий, Ваптос азаплыланы ва уьч къатын азаплыланы эсделиги;
  • Сыйлы Галинаны (III) эсделиги;
  • Еннафа, Валентина ва Павла азаплы къызланы эсделиги (308);
  • Анна Новгородлу бийкени эсделиги (ок. 1050—1056);
  • Сыйлы Прохор Лебедник, Печерлу, Ювукъдагъы анакълардагъы эсделиги (1107);
  • Сыйлы Лонгин Коряжемскийни эсделиги (1540);
  • Пётр Грудинский ва Валериан Новицкий азаплыланы, пресвитерлени эсделиги (1930);
  • Константин Верецкий азаплыны эсделиги (1918).

Ат къоюлгъан гюню edit

  • Католик: Изабелла, Поликарп, Серенус.
  • Православлы: Анастасий, Анна, Антоний, Аркадий, Афоний, Валентина, Валерьян, Ваптос, Василий, Галина, Геннадий, Герман, Григорий, Еннафа, Иван, Иоаким, Карп, Лонгин, Лука, Марк, Мартирий, Павла, Пётр, Пимен, Порфирий, Прохор, Симеон, Феоктист, Харлампий.

Агьвалатлар edit

Мунда да къара: Категория: 23-нчю чилледе агьвалатлар

XX асругъа ерли edit

1280 — Гозлица тюпде уруш.

1847 — американ-мексикалы дав; экинчи, ахырынчы Буэна Виста тюпде уруш гюню.

1874 — ингилис майор Уолтер Уингфилд «Sphairistike» деген оюнну патент этген, бугюн о оюн теннис кюйде белгили.

1893 — Рудольф Дизел дизел установкагъа патент алгъан.

XX асру edit

  • 1903 — Куба АКШ-гъа Гуантанамодагъы базасын гьаман ижарагъа берди.
  • 1905 — Чикагода (АКШ) Поль Перси Харрис деген юрист биринчи Ротари клубну къургъан.
  • 1918 — биринчи РККА отрядланы къуруву башланды.
  • 1927 — Совнарком УССР къыдырым сиганлар учун "загьматлы гёчмей яшавны" башлагъанлагъа ярдым къарар къабул этген.
  • 1935 — Н.Ежов, болажакъ НКВД башчысы, партия тергев комиссия ВКПны ёлбашчысы болуп салына.
  • 1941 — биринчи плутоний алынгъан.
  • 1943 — Григорий Кравченко деген авиацияны генерал-лейтенанты, белгили учувчу гьава урушда оьлген.
  • 1944 — ГКО СССРны 5073 къарарына гёре Мычыгъыш-Къалгъай Автоном Республиканы тайдырывну ва ондагъы халкъны сюргюнге йибермекни гьакъында 493 269 мычыгъыш ва къалгъай Орта Азиягъа ва Къазахстангъа сюргюн йиберилген. 6544 инсан тавлагъа къачгъан.
  • 1945 — 1-чи Беларус фронтну асгерлери бир айлы къамавдан ва тири урушлардан сонг Познан деген поляк къаланы елегенлер.
  • 1947 — Халкъара стандарт токъташдырыв къурум ясалгъан (ISO).
  • 1950 — Францияда Раймонда Дьен деген къатын релслеге атылып Индокитайгъа барагъан танклар булан эшелонну токътатгъан.
  • 1953 — Ингилисде экинчи дюнья давну 14 минг дезертирлени такъсырын гечген.
  • 1958 — Москвада Поклон тавда Уьстюнлюк эсделик салынгъан.
  • 1981 — Испанияда ултра онгу асгер путч этмек сынав.
  • 1987 — SN 1987A ингянгыны ярыгъы Ерге етген. Телескоп ясалгъан замандан берли бу лап да ювукъ ингянгы юлдуз.
  • 1990 — БМ-ни АА-сын наркотик масъалаланы хас сессиясы Сиясат баяннамени ва Бютюндюнья гьаракат програмны къабул этген.
  • 1991 — «Ленинград» къонакъуьйде оьртен, 16 адам гечинген, шоланы арасында оьртен къорувну 9 ишчиси.
  • 1993 — Ruby деген программала тил ясалгъан.
  • 1997 — «Мир» деген орус-америкалы экипажы булан аресей орбиталы станциягъа оьртен тюшген.
  • 1999 — Югославияны гьукуматы косов бёлювчюлер булан савутлу давлашывну битдирмекге сёйлешген.

Австриядагъы аякъ чана курортгъа къар сюргюн тюшген, 31 гиши гечинген.

XXI асру edit

  • 2006 — Москвадагъы Басман базарда емирилив.
  • 2008 – Угандада ватан давну токътатывун билдирив.

Танегасима деген аламлыкъдан РН H-IIA кёмеги булан Kizuna деген телекомуникасия иерчен чынглатылгъан.


Тувгъан

Къара дагъы: Категория:23 чилледе тувгъанлар

XIX асругъа ерли edit

  • 1417 — Павел II (оьл. 1471), 211-чи рим папа (1464—1471).
  • 1443 — Матьяш I (оьл. 1490), Венгрияны пачасы (1458 башлап).
  • 1723 — Уильям Чеймберс (оьл. 1796), шотлан имаратчы.
  • 1744 — Майер Амшель Ротшильд (оьл. 1812), Ротшильд деген халкъара далапчы династияны къурувчусу.
  • 1758 — Василий Капнист (оьл. 1823), орус шаир ва драматург, жамият къуллукъчу.
  • 1745 — Иван Старов (оьл. 1808), орус имаратчы.
  • 1756 — Франтишек Герстнер (оьл. 1832), чех физик ва инженер, темир ёлланы этеген биринчи проектчилени бириси.

XIX асру edit

  • 1808 — Пётр Киреевский (оьл. 1856), орус язывчу, таржумачы, халкъ яратывчу, археограф.
  • 1811 — архиепископ Димитрий (халкъ арада Климент Иванович Муретов; оьл. 1883), Орус православ килисаны епискобу, 1882 й. тутуп Херсон ва Одесс архиепископ.
  • 1821 — Алексей Жемчужников (оьл. 1908), орус шаир-сатирчи, Козьмы Прутковну келпетин ясавчуланы бириси.
  • 1840 — Всеволод Крестовский (оьл. 1895), орус прозачы, шаир, журналист.
  • 1842 — Эдуард фон Гартман (оьл. 1906), алман философ.
  • 1850 — Сезар Риц (оьл. 1918), ишвич отелчи, «Риц» деген безеникли отел тагъымны къурувчусу.
  • 1860 — Георгий Габричевский (оьл. 1907), микробиолог, илму мактапны къурувчусу, Аресейни бактериологиялы препарат этивню къурувчусу.
  • 1861 — Анастасия Вербицкая (оьл. 1928), орус язывчу.
  • 1874 — Константин Пятс (оьл. 1956), Эстонияны биринчи пачасы.
  • 1878

Иван Ефимов (оьл. 1959), скюлптор, график, къурчакъ театрны суратчысы, РСФСР-ны милли суратчысы. Гаяз Исхаки (оьл. 1954), татар милли гьаракатны ишчиси, язывчу, публисист, нашир ва сиясатчы.

  • 1879 — Казимир Малевич (оьл. 1935), орус абстрактчы суратчы, «Къара дёртгюлню» яратывчусу.
  • 1883 — Карл Ясперс (оьл. 1969), алман философ.
  • 1884 — Казимир Функ (оьл. 1967), полон-америкалы биохимик; витамин деген англавну гийирген.
  • 1889 — Виктор Флеминг (оьл. 1949), америкалы кино режисёр.
  • 1899 — Хаим Арлозоров (оьлт. 1933), язывчу, сиясатчы, сионист гьаракатны башчыларын бириси.
  • 1900

Максим Штраух (оьл. 1974), театр ва кино оюнчу, театралы режисёр, СССР-ны милли артисти. Евгений Лавренко (оьл. 1987), совет геоботаник ва ботаник-геолог, академичи, Бютюн бирлик ботаник жамаатны башчысы.

XX юзйыл edit

  • 1903 — Юлиус Фучик (асыл. 1943), чекословак журналист, критик, публисист, чекословак компартия гьаракатчысы.
  • 1904 — Александр Згуриди (оьл. 1998), илму-попюляр кинону кино режисёрю, сенарист, телеюрютювчю, СССР милли артисти.
  • 1910

Георгий Дзоценидзе (оьл. 1976), гюржюн совет геолог, Гюржюстан ва СССР АН академичиси. Алексей Ермолаев (оьл. 1975), балет артисти, балетмейстер, тарбиячы, СССР милли артисти.

  • 1915

Валентина Телегина (оьл. 1979), театр ва кино оюнчу, РСФСР милли артисти. Пол Тиббетс (оьл. 2007), 1945 йылда Хиросимагъа атомлу бомба тюшюрген америкалы пилот.

  • 1920 — Антон Антонов-Овсеенко (оьл. 2013), совет ва аресей тарихчи ва язывчу.
  • 1921 — Самсон Самсонов (оьл. 2002), совет ва аресей театр ва кино режисёрю, сенарист, оюнчу, СССР милли артисти.
  • 1924 — Аллан Кормак (оьл. 1998), къыбла африкалы ва америкалы физик, билимсанар томографияны ясавчусу, Нобел премияны лауреаты (1979).

м1925 — Елизавета Чавдар (оьл. 1989), украин опера йырчысы, тарбиячы, СССР милли артисти.

  • 1928

Василий Лазарев (оьл. 1990), совет аламчы, Совет Союзну игити. Будаг Будагов (оьл. 2012), совет ва къажар географ алим, професёр, академичи.

  • 1929

Алексий II (оьл. 2008), Маскев ва Бютюн Русия патриарх (1990—2008). Георгий Щедровицкий (оьл. 1994), совет ва аресей философ, жамият ва маданият гьаракатчы.

  • 1934 — Евгений Крылатов, совет ва аресей композитор, РФ милли артисти, 120-дан артыкъ киногъа ва мюлтфилмге язылгъан мюзикни яратывчусу.
  • 1938 — Иржи Менцель, чек кино режисёр, оюнчу, сенарист.
  • 1937 — Владимир Балон (оьл. 2013), совет ва аресей кино оюнчу, уста спортчу, СССР-ны спорт устасы, яшоьрюмлени арасында рапирлерде чабушувну СССР чемпиону, постановщик трюк салывчусу.
  • 1941 — Геннадий Сайфулин, театр ва кино оюнчу, театралы режисёр, къазангъан РСФСР артисти.
  • 1944

Олег Янковский (оьл. 2009), театр ва кино оюнчу, режисёр, СССР милли артисти. Джонни Винтер (оьл. 2014), америкалы гитарчы ва сарынчы, блюз акъ йырчыланы инг усталаны бириси.

  • 1946 — Анатолий Банишевский (оьл. 1997), къажар совет футболчу, тренер, бакулу «Нефтчи» капитаны, СССР тагъымны оюнчусу.
  • 1948 — Стив Прист, «Sweet» деген рок гюпню бас-гитарчысы ва вокалчысы.
  • 1952 — Брэд Уитфорд, «Aerosmith» деген рок гюпню гитарчысы ва америкалы мюзикчи.
  • 1954 — Виктор Ющенко, Украинаны уьчюнчю башчысы (2005—2010).
  • 1958 — Дэвид Силвиан, британ мюзикчи, сарын яратымчы.
  • 1959 — Борис Токарев, совет ва аресей кино оюнчу, дубляж режисёр ва оюнчу.
  • 1960 — Сергей Щураков (ум. 2007), совет ва аресей рок мюзикчи.
  • 1961 — Олег Гаркуша, российский исполнитель, автор текстов, поэт, шоумен, участник группы «АукцЫон».
  • 1965 — Кристин Дэвис, америкалы оюнчу.
  • 1973 — Роза Аманова, сарынчы, композитор, Къыргъызстанны милли артисти.
  • 1976 — Келли Макдональд, британ оюнчу.
  • 1981 — Гарет Барри, ингилис футболчу, «Эвертонну» ва Ингилис тагъымланы оюнчусу.
  • 1982 — Анна Чапман, АБШ-да тутулгъан ахтарыв агенти.
  • 1983

Эмили Блант, британ оюнчу. Мидо, мисри футболчу.

  • 1985 — Екатерина Юрлова-Перхт, аресей биатлончу, дюнья чемпиону.
  • 1989 — Эван Бейтс, америкалы бузда бийив фигуристи, дёрт континентни чемпиону (2019).
  • 1994 — Дакота Фэннинг, америкалы кино оюнчу ва сурат модел.

Гечинген edit

Къара дагъы: Категория:23 чилледе гечингенлер

XIX юзйылгъа ерли edit

  • 1507 — Беллини Джентиле (т. юв. 1429), итальян художник.
  • 1603 — Андреа Чезальпино (т. 1519), итальян докътур, табият сынавчу ва философ.
  • 1766 — Станислав I Лещинский (т. 1677), полон къырал ва уллу литов киназ (1704—1711 гьам 1733—1734), Лотарингияны ахырынчы герсогу (1737—1766).
  • 1792 — Джошуа Рейнольдс (т. 1723), ингилис художник-портретчи («Амур развязывает пояс Венеры», «Три грации») ва инчесаният теориячы.
  • 1800 — Джозеф Уортон (т. 1722), ингилис шаир ва критик.

XIX юзйыл edit

  • 1809 — Дирк ван дер Аа (т. 1731), нидерланд художник, график-орнаменталист, рококо вакил.
  • 1815 — Джонатан Хорнблауэр, (т. 1753), эки силиндирли моторну ингилис ясавчусу.
  • 1821 — Джон Китс (т. 1795), ингилис шаир, XIX юзйылны лап да уллу ингилис шаирлени бириси.
  • 1839 — граф Михаил Сперанский (т. 1772), аресей уьлке ва жамият гьаракатчы, реформчу, закон ясавчу.
  • 1855 — Карл Фридрих Гаусс (т. 1777), алман математик, астроном ва физик.
  • 1859 — Зыгмунт Красинский (т. 1812), полон шаир.
  • 1874 — Владимир Назимов (т. 1802), аресей уьлке гьаракатчы, вилен, гроднен ва ковен инарал-губернатор.
  • 1880 — Фёдор Глинка (т. 1786), орус шаир ва публисист, декабр жамаатланы ортакъчысы.
  • 1892 — Николай Маиевский (т. 1823), аресей меканик ва артиллерист алим, тыш баллистиканы башлавчуланы бириси.

XX юзйыл edit

  • 1908 — Фридрих Август фон Эсмарх (т. 1823), алман хирург, асептик ва антисептик пионерлени бириси.
  • 1910 — Вера Комиссаржевская (т. 1864), орус оюнчу.
  • 1918 — Номан Челебиджихан, къырымтатар сиясатчы ва жамият гьаракатчы, Къырым халкъ жумгьуриятны биринчи гьукумат башчысы. Севастополда гемечилер вагьшиче оьлтюрген.
  • 1929 — Мерседес Йеллинек (т. 1889), «Mercedes-Benz» машинлеге атын къойгъан къыз.
  • 1930

Йонас Яблонскис (т. 1860), литовия тилчи, литовия адабиятны тилни "атасы". Хорст Людвиг Вессель (т. 1907), насизм гьаракатчы, шаир, «Знамёна ввысь» деген тарихде алман милли сосиялланы гимни йимик белгили сарынны яратывчусу.

  • 1931 — Нелли Мельба (герти аты Хелен Портер Армстронг, тув. Митчелл; т. 1861), авустралия опера йырчы (колоратур сопрано).
  • 1933 — Владимир Пухальский (т. 1848), пианист, тарбиячы, композитор, мюзик гьаракатчы.
  • 1934 — сэр Эдуард Уильям Элгар (т. 1857), ингилис композитор.
  • 1939 — гюллеленген:

Александр Егоров (т. 1883), Совет Союзну биринчи маршалланы бириси. Александр Косарев (т. 1903), первый секретарь ЦК ВЛКСМ биринчи секретери (1929—1938).

  • 1942

гюллеленген Борис Вильде (т. 1908), орус шаир, тилчи ва антрополог, мугьажир, франс Къаршылывну ортакъчысы. гюллеленген Александр Филин (т. 1903), совет сынав учувчу, гьавалылыкъ инарал-майор.

  • 1943 — гьава ябушувда оьлген Григорий Кравченко, гьавалылыкъ инарал-лейтенант, Совет Союзну эки керен игити.
  • 1945 — Алексей Николаевич Толстой (т. 1883), орус совет язывчу.
  • 1949 — Анна Радлова (т. 1891), орус совет шаир ва таржумачы.
  • 1951 — Александр Моравов (т. 1878), орус совет художник.
  • 1955 — Поль Клодель (т. 1868), ференк язывчу, дипломат («Золотая голова», «Заложник», «Черствый хлеб»).
  • 1973 — Диккинсон Ричардс (т. 1895), кардиолог, АБШ Милли илму академияны ортакъчысы, нобел лауреаты (1956).
  • 1986 — Борис Слуцкий (т. 1919), орус совет шаир, таржумачы.
  • 1988 — Иосиф Каракис (т. 1902), совет имаратчы, киев имаратчылан инг пайдалыларын бириси.
  • 1990

Давид Самойлов (т. 1920), орус шаир. Хосе Дуарте (т. 1925), Сальвадор пачасы (1984—1989).

  • 1991 — Имре Чанади (т. 1920), мажар шаир.
  • 1996 — Биргит Брюль, даниялы сарынчы ва оюнчу.
  • 2000

Стэнли Мэтьюз (т. 1915), ингилис футболчу. Офра Хаза (т. 1957), исраил сарынчы ва оюнчу.

XXI юзйыл edit

  • 2002 — Георгий Лепский (т. 1919), аресей художник, шаир, бард ва тарбиячы.
  • 2003

Шломо Аргов (т. 1929), пилистин терорчуланы оьтюрюв къаст этивню къурбаны болгъан Ингилисде Исраилни элчиси. Павел Лебешев (т. 1940), кино оператор, РСФСР-ны къазангъан инчесаният гьаракатчысы, Русия милли артисти.

  • 2007 — Геннадий Корольков (р. 1941), актёр театра и кино, РСФСР-ны къазангъан артисти.
  • 2009

Владимир Шпак (т. 1909), совет ва русия химик алим, ахтарывчу, СССР ИА-ны ва РИА-ны академичиси . Иван Пстыго (т. 1918), гьавалылыкъ маршал, Совет Союз игити.

  • 2010 — Орландо Сапата Тамайо (т. 1967), кубалы диссиденти ва сиясат туснакъ.
  • 2012 — Дмитрий Набоков (т. 1934), америкалы таржумачы ва опера йырчы (бас), Владимир Набоков деген язывчуну уланы.
  • 2015

Джеймс Олдридж (т. 1918), ингилис язывчу, журналист ва Авустралиядан чыкъгъан жамият гьаракатчы. Евгений Татарский (т. 1938), совет ва аресей кино режисёр, сенарист, Русия милли артисти. Милли йылнама, эслевлер ва Русия халкъ яратывчулукъ Прохор Весновей. Прохор ва Харлампий.

Прохор гелди Влас булан — язбаш геле бираздан. Прохоргъа къара къыш ант ура, амма чилле оькюре ва язбашны ийисин биле