Мария Склодовская-Кюри (1867–1934 йй.) ― Нобел савгъатны алгъан биринчи къатынгиши. Ол тарихде Нобел савгъатны эки керен алгъан биринчи адам да дюр. Айтагъаныкъ, Мария Склодовская-Кюри – Нобел савгъатны эки тюрлю илмуда – химиядан (1911 й.) ва физикадан (1903 й.) алгъан янгыз биринчи адам, гьалиге дюньяда шолай савгъатлангъан алим дагъы ёкъ.
Мария Склодовская-Кюри Сорбон университетде биринчи дарс беривчю – къатынгиши деп де тарихге гирген алим къатын. Тек М. Кюри къатынгиши саялы Францияны академиясыны члени гьисапда къабул этилмеген.
Яшав йолу
editМария оьзю муаллимни агьлюсюнде Польшада тувгъан. Парижде, Варшавада оьзюню уьягьлюсю Пьер Кюрини атындагъы институтларын ачгъан къатын да дюр. Уьягьлюсю Пьер Кюри де – белгили алим. Олар бирче ахтарыв ишлер юрютгенлер: радий ва полоний элементлени биринчилей ачгъан алимлер. Олар яшавдан не себепден гетгени гьакъда айтсакъ, Пьер Кюри 1906-нчы йыл атарбаны тюбюне тюшюп оьлген. Мария Кюри буса сынавланы натижасында радиоактив шавласыны таъсирине (облучение) гёре авруп, лейкемиядан (анемия) гечинген. Алим эр-къатынны эсделиги кёп ерлерде сакълана, оланы атлары хыйлы ерлеге къоюлгъан. Оланы аслуларын эсгерейик.
Эс
edit- Пьер ва Мария Кюрини аты химия элементге – кюрий деп къоюлгъан, оьлчев единицасы – кюри (Ci(19)(20)).
- 1961-нчи йыл Айны бир бетиндеги кратерге де Мария Склодовская-Кюри деп ат къоюлгъан.
- Польшаны, Францияны бир-бир акъчалары Кюрини сураты булан чыгъарыла.
Китаплар
edit- Кюри Е., Мария Кюри / Пер. с франц. Е. Ф. Корша; Под ред. проф. В. В. Алпатова.. — Изд. 4-е. — М.: Атомиздат, 1977. — 328 с. — 700 000 экз. (обл.)
- Иоффе А. Ф., Мария Складовская-Кюри // О физике и физиках. — Л.: Наука, 1977.
- Коттон Э., Семья Кюри и радиоактивность / Пер. с франц. Н. Е. Горфинкель и А. Н. Соколова.. — М.: Атомиздат, 1964. — 176 с.
Байланывлар
edit