Wp/kri/Zambia

< Wp‎ | kri
Wp > kri > Zambia
Zambia
Moto: "One, Zambia, One Nation"

("Wan, Zambia, Wan Neshɔn")

Antɛm: Stand and Sing of Zambia, Proud and Free
Kapital: Lusaka
Offistɔk: Inglish, Bemba, Nyanja
Area: 752,617 sqkm
Pipuldɛm: 19,610,769
Dɛnsiti: 26.1/km2
Gɔvment
Gɔvment: Yuniti prɛsidɛnt ripablik
Lida: Hakainde Hichilema

Zambia (/ˈzæmbiə, ˈzɑːm-/), ɔfishal wan na di Ripɔblik fɔ Zambia, na kɔntri we gɛt landlɔk na di krɔs rod na Sɛntral, Sawt ɛn Is Afrika,[7] ɛn dɛn kin kɔl am se i de na Sawt Afrika na in mɔs sɛntral pɔynt. [8] . Di kɔntri dɛn we de nia am na di Dimokratik Ripɔblik fɔ Kongo na di nɔt, Tanzania na di nɔt-ist, Malawi na di ist, Mozambik na di sawt-ist, Zimbabue ɛn Bɔtswana na di sawt, Namibia na di sawt-wɛst, ɛn Angola na di wɛst. Di kapital siti na Lusaka, we de na di sawt-sɛntral pat. Di pipul dɛm we de arawnd 20.1 milyɔn (2023) de kɔnsɛntret mɔ arawnd Lusaka na di sawt ɛn di Kɔpabɛlt Prɔvins na di nɔt, di men ikɔmik hab dɛm na di kɔntri.

Di rijyɔn bin afɛkt di Bantu pipul dɛn we bin de go bifo insay di 13t sɛntinari. Fɔ fala di kam we Yuropian ɛksplɔrɔ dɛn kam insay di 18th sɛntinari, di British dɛn bin kɔl di rijyɔn insay di British protɛktɔrɛt dɛm na Barotseland-Nɔt-Wɛstan Rodesia ɛn Nɔt-Istan Rodesia we gɛt 73 trayb dɛm, we di 19t sɛntinari bin de dɔn. Dɛn bin jɔyn dɛn tin ya insay 1911 fɔ mek Nɔtan Rodesia. Fɔ bɔku pan di tɛm we dɛn bin de kɔlonial, Zambia bin de rul bay wan administreshɔn we dɛn bin pik frɔm Lɔndɔn wit di advays we di British Sawt Afrika Kɔmni bin gi.[9] Na 24 Ɔktoba 1964, Zambia bin bi indipɛndɛnt frɔm di Yunaytɛd Kiŋdɔm ɛn praymɛnt minista Kɛnɛt Kaunda bin bi di fɔs prɛsidɛnt.[10] Frɔm 1972 to 1991 Zambia na bin wan pati stet wit di Yunaytɛd Nashɔnal Indipɛndɛns Pati as di wan ol ligal pɔlitikal pati ɔnda di moto "Wan Zambia, Wan Neshɔn" we Kaunda bin mek. Kaunda bin tek ples fɔ Frɛdrik Chiluba we de na di soshal-dimokrasi Muvmɛnt fɔ Mɔlti-Pati Dimokrasi insay 1991, we bigin wan tɛm we gɔvmɛnt disɛntralayzeshɔn.

Zambia gɛt minral, wayl animal, fɔrɛstri, fresh wata ɛn land we pɔsin kin plant.[11] Insay 2010, di Wɔl Bank bin se Zambia na wan pan di kɔntri dɛn we dɔn chenj in ikɔnomi kwik kwik wan.