Wp/kri/Aysland

< Wp‎ | kri
Wp > kri > Aysland

Ayland (Ayland langwej: Ísland, dɛn kin kɔl am [ˈistlant] (lisin))[d] na wan Nɔdik ayland kɔntri we de na di Nɔt Atlantik Oshɔn ɛn na di Aktik Oshɔn. Ayland na di kɔntri we nɔ gɛt bɔku pipul dɛn na Yurop.[12] Ayland in kapital ɛn big siti na Reykjavík, we na lɛk 36% pan di pipul dɛn we de de. Ayland na di big pat pan di Mid-Atlantik Rij we de go ɔp pas di si lɛvɛl, ɛn in sɛntral volkeno platɔ de bɔn ɔlmost ɔltɛm.[13][14] Di insay gɛt wan ples we gɛt san ɛn lava fil dɛn, mawnten dɛn, ɛn glasia dɛn, ɛn bɔku riva dɛn we gɛt glasi de flɔ to di si tru di say dɛn we nɔ gɛt bɛtɛ wata. Di Galf Strim de mek Ayland wam ɛn di ples kin kol, pan ɔl we di say we di ples kin kol jɔs ausayd di Aktik Sɛklɔ. Di ay latitud ɛn di marin inflɛns we i gɛt kin mek di sɔmda kol, ɛn bɔku pan in ayland dɛn gɛt klaymat na di polar.

Akɔdin to di ol manuskrip we nem Landnámabók, di pipul dɛn we bin kam de na Ayland bin bigin insay di ia 874 afta Krays we di chif na Nɔwe we nem Ingólfr Arnarson bin bi di fɔs pɔsin we bin kam de na di ayland fɔ ɔltɛm.[15] Insay di ɔda sɛntiwɔd dɛm, di pipul dɛm na Nɔwe, ɛn to smɔl ɔda pipul dɛm na Skandinevian, bin muf go na Ayland, ɛn dɛn bin kam wit slev dɛm (i.e., slev ɔ slev dɛm) we kɔmɔt na Gelik.

Dɛn bin de rul di ayland as indipɛndɛnt kɔmɔnwelt ɔnda di nativ palɛmint, di Althing, we na wan pan di ol wan dɛn na di wɔl we de wok fɔ di lɔ. Afta sɔm tɛm we pipul dɛn bin de fɛt wɔ, Ayland bin gri fɔ mek di Nɔwe rul dɛn insay di ia 1300. We dɛn bin mek di Kalmar Yuniɔn insay 1397, dat bin mek di kiŋdɔm dɛn na Nɔwe, Denmak, ɛn Swidan gɛt wanwɔd. So Ayland bin fala di we aw Nɔwe bin jɔyn da union de, ɛn i bin kam ɔnda di Danish rul afta we Swidan bin kɔmɔt na di union insay 1523. Di Danish kiŋdɔm bin fos fɔ put Lutheranism na Ayland insay 1550.[16]

Influɛns bay di ideal dɛm fɔ nashɔnalism afta di Frɛnch Rivɔlɔshɔn, Ayland in strɛch fɔ indipɛndɛns tek fɔm ɛn i bin dɔn wit di Danish–Ayland Akt fɔ Yuniɔn insay 1918, wit di establishmɛnt fɔ di Kiŋdɔm ɔf Ayland, we sheb tru wan pasɔnal union di kiŋ we bin de naw na Denmak. We dɛn bin de tek Denmak insay Wɔl Wɔ Tu, Ayland bin vot fɔ bi ripablik insay 1944, ɛn dis bin mek di fɔmal tayt we bin lɛf wit Denmak dɔn. Pan ɔl we dɛn bin stɔp di Althing frɔm 1799 to 1845, dɛn dɔn tɔk bɔt di ayland ripablik fɔ sɔpɔt di palɛmint we ol pas ɔl ɛn we dɔn de fɔ lɔng tɛm pas ɔl na di wɔl.

Te to di 20t sɛntinari, Ayland bin de abop mɔ pan fishin ɛn agrikalchɔral biznɛs fɔ liv. Di industrialization of di fisheries ɛn Marshall Plan ɛp afta Wɔl Wɔ Tu bin briŋ prɔsperiti, ɛn Ayland bin bi wan pan di neshɔn dɛn we gɛt mɔni ɛn divɛlɔp pas ɔl na di wɔl. I bin bi pat pan di Yuropian Ikɔnomik Ɛria insay 1994; dis bin mek di ikɔmi difrɛn mɔ insay sɛktɔ dɛn lɛk faynans, bayɔteknɔlɔji, ɛn manufakchurin.

Ayland gɛt makɛt ikɔmi wit rili lɔw taks, we yu kɔmpia am wit ɔda OECD kɔntri dɛm,[17] ɛn bak di ayest tred yunian mɛmbaship na di wɔl.[18] I de mentɛn wan Nɔdik soshal wɛlbɔdi sistɛm we de gi yunivasal wɛlbɔdi biznɛs ɛn tɛshari ɛdyukeshɔn to in sitizin dɛm.[19] Ayland gɛt ay pozishɔn pan intanashɔnal kɔmpiashɔn fɔ di nashɔnal pefɔmɛns, lɛk kwaliti layf, ɛdyukeshɔn, protɛkshɔn fɔ sivil fridɔm, gɔvmɛnt transparency, ɛn ikɔmik fridɔm.

Di Ayland kɔlchɔ na di neshɔn in Skandinevian ɛritij. Bɔku pan di pipul dɛn na Ayland na pipul dɛn we kɔmɔt na Nɔs ɛn Gelik pipul dɛn we kam de. Ayland, we na wan Nɔt Jaman langwej, kɔmɔt frɔm Ol Wɛst Nɔs ɛn i gɛt sɔntin fɔ du wit Fɛro. Di kɔntri in kɔlchɔ ɛritij inklud tradishɔnal Ayland it dɛn, Ayland buk dɛn, ɛn di mɛdival saga dɛn. Ayland gɛt di smɔl pipul dɛn pas ɛni NATO mɛmba ɛn na di wan nɔmɔ we nɔ gɛt ami we tinap, wit wan kɔst gad we gɛt layt wɛpɔn.[20]