Wp/kri/Angola

< Wp‎ | kri
Wp > kri > Angola

Angola (/æŋˈɡoʊlə/ (lisin); Pɔtyugis: [ɐ̃ˈɡɔlɐ]; Kɔngo: Ngola, we dɛn kin kɔl [ŋɔla]), ɔfishal wan na di Ripɔblik fɔ Angola (Pɔtyugis: Ripɔblika de Angola, Kɔngo: Repubilika ya Ngola), na wan kɔntri we de na di di wɛst-sɛntral kɔst na Sawt Afrika. Na di sɛkɔn big kɔntri we de tɔk Lusofon (we de tɔk Pɔtyugis) pan ɔl tu di ɔl eria ɛn pipul dɛn we de de (biɛn Brazil pan ɔl tu di kes dɛm), ɛn na di nɔmba sɛvin big kɔntri na Afrika. I gɛt bɔda wit Namibia na di sawt, di Dimokratik Ripɔblik fɔ Kongo na di nɔt, Zambia na di ist, ɛn di Atlantik Oshɔn na di wɛst. Angola gɛt wan exclave provins, di provins we dɛn kɔl Cabinda, we de nia di Ripɔblik fɔ Kongo ɛn di Dimokratik Ripɔblik fɔ Kongo. Di kapital siti ɛn siti we gɛt bɔku pipul dɛn pas ɔl na Luanda. Angola dɔn de pipul dɛn frɔm di Paleolithic Age. I fɔmɛshɔn as neshɔn-stet kɔmɔt frɔm Pɔtyugis kɔlonizayshɔn, we fɔs bigin wit kɔstal sɛtilmɛnt ɛn tredin post dɛn we dɛn bin bil insay di 16th sɛntinari. Insay di ia 1900, pipul dɛn we kɔmɔt na Yurop fɔ kam de na di kɔntri bin bigin fɔ de na di kɔntri smɔl smɔl. Di Pɔtyugis kɔloni we bi Angola nɔ bin gɛt in bɔda dɛn naw te to di fɔs 20th sɛntinari, bikɔs ɔf di resistans we di netiv grup dɛn lɛk di Cuamato, di Kwanyama ɛn di Mbunda bin de fɛt. Afta wan lɔng tɛm anti-kolonial strɛch, Angola bin gɛt indipɛndɛns insay 1975 as Maksis–Lɛninist wan-pati Ripɔblik. Di kɔntri bin go dɔŋ insay wan bad bad sivil wɔ di sem ia, bitwin di ruling Pipul Muvmɛnt fɔ di Libareshɔn ɔf Angola (MPLA), we di Sɔviɛt Yuniɔn ɛn Kiuba bin de sɔpɔt, di insurjɛnt Nashɔnal Yuniɔn fɔ di Tɔtɔl Indipɛndɛns fɔ Angola, we fɔs na bin Maoist ɛn leta anti-kɔmyunis grup we Amɛrika ɛn Sawt Afrika de sɔpɔt, ɛn di fɛt-fɛt ɔganayzeshɔn we dɛn kɔl National Liberation Front of Angola, we Zaire de sɔpɔt. Di kɔntri na MPLA dɔn de rul am frɔm we i gɛt in indipɛndɛns insay 1975. Afta di wɔ dɔn insay 2002, Angola bin kɔmɔt as wan rili stebul yunitari, prɛsidɛnt kɔnstityushɔnal ripablik. Angola gɛt bɔku bɔku minral ɛn petrolium rizɔv, ɛn in ikɔmi de pan di wan dɛn we de gro fast pas ɔl na di wɔl, mɔ frɔm we di sivil wɔ dɔn; bɔt, di ikɔnomi growth nɔ ivin, wit bɔku pan di neshɔn in jɛntri de kɔnsɛntret na wan disproportionately smɔl pat pan di pipul dɛm; di big wan dεm we de invεst εn tred patna na Chaina εn Amɛrika.[9] Di standad fɔ liv stil smɔl fɔ bɔku pan di pipul dɛn na Angola; di layf we dεn kin liv de pan di wan dεm we lכs pas ɔl na di wɔl, we di pikin dεm we de day na di wan dεm we de day pas ɔl.[10] Frɔm 2017, di gɔvmɛnt fɔ João Lourenço dɔn mek fɔ fɛt kɔrɔpshɔn bi in flagship, sote bɔku pipul dɛn we bin de na di gɔvmɛnt we bin de bifo dɔn de na jel ɔ wet fɔ mek dɛn jɔj dɛn. Pan ɔl we fɔrin diplɔmat dɛn dɔn no se dis tray na tin we rayt,[11] sɔm pipul dɛn we nɔ biliv se di tin dɛn we dɛn de du na pɔlitiks.[12] Angola na mɛmba fɔ di Yunaytɛd Neshɔn, OPEC, Afrikan Yuniɔn, di Kɔmyuniti fɔ Pɔtyugis Langwej Kɔntri dɛm, ɛn di Sawt Afrika Divɛlɔpmɛnt Kɔmyuniti. As of 2021, di pipul dɛm na Angola na 32.87 milyɔn. Angola gɛt bɔku bɔku kɔlchɔ dɛn ɛn pipul dɛn we kɔmɔt na difrɛn trayb dɛn. Angola kɔlchɔ de sho aw Pɔtyugis dɛn bin dɔn de du bɔku bɔku ia, dat na di we aw di Pɔtyugis langwej ɛn di Katolik Chɔch bin de bɔku, ɛn dɛn bin miks wit difrɛn kɔstɔm ɛn tradishɔn dɛn we di pipul dɛn na di kɔntri bin gɛt.