ဖၠုံအ္စာလ်ုဝါ် စဝ်အဲဆိုဒ်(ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ)ယိုဝ် ဖၠုံထီ့ခါန်ႋ၊ ဍုံထ်ုအင်ကၞင့်၊ လ်ုၜုံးက္တိက်တ်ုဝါန့်အိုဝ်ဏှ် ကဝ်ႋဇာဏိင်းသာထာ် (၁၂၈၂)ဏိင်း၊ လာထာင့်ခုက်ဖေါဟ်လင်ထာင် (၁၄)သင့် လာဖဲၜၠူဝ်ုရီ(၆)သင့်၊ အ်ုတုက်မူႋဏီခါ့ဏှ် အံင်ထင်းဍေဝ်ဖါထင်းဖှ်ေအ်ုမိင်လေင်ႋဏှ် မွာဲဝေ့ "စဝ်အာစီ"ဏှ်လှ်။
အ်ုဝေ့ မောဝ်ႋဖါႋဏီ့ၯာဏှ်ၯး မွာဲဝေ့ မာန်ထံင်ႋသင်ဍေၯာမယ်ချိင်ၯံင်၊ စဝ်အာစီ (ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ)ဍေဏင်ႋငိုဲကျီ ထိုင့်ဖူႋဝဲါအှ်ဝေ့ ဏီ့ၯာဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။ အ်ုယုက်ထင်းၜါ (၇)ဏိင်းခါ့ဏှ် မောဝ်ႋဖါႋ လေဝ်ဖ်ုအောဝ်ဍုဂ်အှ်ဘာႋ လ်ုၜုံးက်ုတိက်ဘာႋလာင့်ခင်းထာ် သံဃာကၠုံပိုင်ႋ(ဟ်ုကိုဝ်)"ဖူ့ကျာ်မာလာ"အှ်အိုဝ်လှ်။ ထံင်ဖူ့ကျာ်မာလာအှ်ဏှ် မာလောဟ်ဏေဝ်ႋလိက် ထင်းတ်ုပိုဲၯံင် အ်ုမိင်မွာဲဝေ့ တ်ုပိုဲ"အရိယ"ဏှ်လှ်။ ထံင်ထာင် (၁၃၀၂)ဏိင်းခါ့ဏှ်ဍဝ် မာန်ယှိုဲသိက်ဍေ ၯာမယ်အေန်ႋ ဏီ့ၯာ တုင်ႋဏေဝ်ႋဒကာၯံင် ကဲထင်းနာဲအင်းလယ်ထင်းထာင်အ်ုၜွဲမိင် ဍေမာန်နာဲ"ဥတ္တမ"ဏှ်လှ်။ ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ(စဝ်အဲဆိုဒ်)ယိုဝ် လေဝ်က်ုညာမာလောဟ် ဏေဝ်ႋဝေ့ လိက်လာဲပညာ လ်ုဍုံလ္ဂုင်ႋ (မဂ္ဂင်)ဘာႋ၊ ဍုံမဝ်လ်ုမျာင်(ဇွဲါဂလာ)ဘာႋ ဍေတင်လေႋလုံႋဘာႋသီး အိုဝ်ဏှ်လှ်။
ထံင်ထာင် (၁၃၁၀)ဏိင်းပါင်ထင်းၜါခါ့အိုဝ််ဏှ် ၯယ့်ထာင်က်ုညာဒၟံင်ႋအှ်ထာင်ဝေ့ လ်ုအ်ုဍေဝ်ၜံင်ခင်းထာ် ၜုံးက်ုတိက်တ်ုဝါန့် ဘာႋလာင့်ခင်းထာ်အိုဝ်ဏှ်လှ်။ ဒၟံင်ႋအှ်ဝေ့ ထံင််ဏှ်အ်ုခါ့ ဆူ့ကေဝ်ဆံင့်ထင်းယောဝ်ႋဝေ့ လိက်ဖၠုံပုံ(မဟာဓန)ဏှ်လှ်။ ထံင်ဏှ်လ်ုၜၠင် ဖူ့ကျာ်ဏှ် စှ်ဆံင့်မံင်းလင်သာ "လိက်လင်္ကာယိုဝ် မွာဲဝေ့လိက်ဆ်ုၰီ့၊ လိက်ထာခေါဟ်၊ လိက်ဓဝ်ႋ အှ်လ်ုဖုက်ဘာႋဖိုင်ဏှ်တာႋ ဍောဟ်ယှာႋထင်းထဝ့်ကး မ်ုထံင်လ်ုမၞီဟ်ခဝ်ရဝ့် ဍုံဌာန့်ဍေ တ်ုဝါန့်ဖေါဟ်ဆာႋ ဂမၠိုင်ႋသီးစူးဖိုင်အိုဝ် လ်ုယဝ့်ၜးအ်ုခေါဟ်ကျံင် မ်ုဍောဟ်ယှာႋထင်းထဝ့် ကးဝေ့လှ်။ ဖၠုံလိက်လာဲယိုဝ် ၜေမ်ုကဲထင်း ဖၠုံဂမၠိုင်ႋလိက်လာဲသိုဝ် ၜးဆူ့ထာင် လ်ုဖၠုံဆ်ုခၠါင်ဖၠေဝ့်ၯံင် ၜးဏဲလောဟ်သံင်းလောဟ်ဖှ်ေလင့် ဖၠုံလိက်ခင်းထါ်" ဏှ်လှ်။
ဖူ့ကျာ်ဏှ် စှ်ဆံင့်မံင်းဝေ့ ၜေဏှ်သိုဝ်ၯံင် အင်းၰူ့ပ္ကုံထင်းဏေဝ်ႋထာင် လိက်မောဝ်ႋဖၠုံး လိက်က်ုယိုင့်(သရ)သယ်သီးဏှ်လှ်။ ထံင်ဏှ်လ်ုၜၠင်အင်းတာင်ထင်းဏေဝ်ႋ ဖၠုံလိက်ခင်းထာ်ၯံင် မာလောဟ်သံင်းလောဟ်ဖှ်ေဝေ့ နာဲ,တ်ုပိုဲ ဍေတ်ုဝါ့ဘာႋသယ်သီးဏှ်လှ်။ ဖၠာဲၜုံးလ်ုဖး မာလောဟ်ဏေဝ်ႋခွိက်လိက်ခင်းထာ်ၯံင်၊ မ်ုပဝ်ႋဍုဂ်ထင်းနိုဝ် ပဝ်ႋယူ့ယာႋထင်းထာင် လိက်လ်ုယာ့လ်ဲအှ်ဏင်မိင်ၜးဏှ်တာႋ ဏိင်းသာထာ် (၁၃၁၂)ဏိင်းထင်းၜါခါ့ ဍုဂ်ပဝ်ႋဝေ့ အ်ုဖၠာဲၜုံးလ်ုဖးသီးဏှ်လှ်။
(၁၃၁၃)ဏိင်းဏှ်ဍဝ် လိက်ဆ်ုခၠါင်ဍဝ် လိက်ဆ်ုခၠါင်ဖၠေဝ့် အဘိဓဝ်ႋအ်ုပုံကိုဝ်မိင်ဏှ် ဆူ့ကေဝ်ထင်းထာင် လ်ုဖၠုံခဝ့်ၯံင် ဍုဂ်ပဝ်ႋဝေ့ အ်ုထီဖၠာဲသီးဏှ်လှ်။ လ်ုခါင့်ယိုဝ် ဖၠာဲၜုံးသယ် မ်ုပဝ်ႋကိုဲအ်ုၯင်ႋ လိက်ဆ်ုခၠါင်ဖၠေဝ့် "ဖၠုံမေံခၠီ့"ဏှ်သီး ပ္တံင်ထင်းဏေဝ်ႋထံင် (၁၃၁၄)ဏိင်းယိုဝ် ထံင်ၯစိုဝ်လင် (၁၃၁၉)ဏိင်းအိုဝ်လ်ုဆင့် "ဖၠုံမေံခၠီ့"အ်ုမိင်အှ် လိက်ၜိင်းဏှ်အိုဝ် လ်ုဏိင်းလ်ုအုဂ် ဆူ့ကေဝ်ႋဍုဂ်ပဝ်ႋဝေ့ ဖၠာဲၜုံးသီးဏှ်လှ်။ ပ္တံင်ထင်းဏေဝ်ႋ ထံင်အ်ုခါ့ဏှ် အှ်လ်ုဍုံဌာန့်တ်ုဝါန့်ဖိုင် ခဝ်ရဝ့်ဂမၠိုင်ႋသယ်လ်ုဖး ပဝ်ႋၜးထာင်သီးဝေ့ ဆ်ုခၠါင်ဖၠေဝ့် လ်ုဖၠုံခဝ့်ဏှ်တာႋ ဏးသှ်ေကၠ်ုခၠင့်အး မုက်သုင်းမိင့်သာၜးအ်ုသီး ဍောဟ်စွးသ်ုကာဏှ်လှ်။
ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ(စဝ်အဲဆိုဒ်) တာ်ခေါဟ်လ်ုယာ့ၯံင် (၁၃၂၀ - ၁၉၅၈)ဏိင်းခါ့ဍးအိုဝ် အှ်ဖၠုံထီ့ခါန်ႋဖိုင် ကဲဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲ ဍုဂ်တိုင်စဝ်လးထံင်ႋ၊ ဖူ့ဖိုဝ်ႋအင်သယ်သီး တာ်ခေါဟ်လ်ုယာ့ကုံရွာဲ ဍေကျံင်ႋဆြာ့ဖါဍောဟ်အ်ုခေါဟ်လေင်ႋ တၠာပညာဆာသယ်အ်ုၯင်ႋ ပုဂ်ထင်း သ္ဘေင်ႋဆ်ုမာလောဟ်လ်ုယာ့ထုက်ဏှ် မွာဲဝေ့လ်ုဍုံထ်ုအင် ဟ်ုမုဲအှ်ထုက်ၯိင်း အ်ုဏာင်း(၂)(ဧည့်ဂေဟာ - အိမ်ပြာ)ဏှ်လှ်။
(၁၃၂၅ - ၁၉၆၃)ဏိင်းခါ့ဏှ်ဍဝ် တ်ုတွယ်ဏေဝ်ႋစူး ဍေဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ်ဂၟီႋ ခဝ်ရဝ့်သယ်ၯံင် အင်းတာင်ထင်းသီးဝေ့ဍး "ဖၠုံ - ပ်ုယင်ဆ်ုခၠါင်ပ္ကုံ" ဏှ်လှ်။ (၁၃၂၇ - ၁၉၆၅)ဏိင်းထင်းၜါဏှ်ဍဝ် အှ်ဖၠုံထီ့ခါန်ႋဖိုင် အင်းဌာန့်ဘာႋအ္စာသံဃာဖါဍောဟ် အ်ုပါႋ(၅၀)ၜၠဲအ်ုၯင်ႋ ပုဂ်ထင်းသံင်းလောဟ် ဖှ်ထောင်ဝေ့ ဖၠုံလိက်သ္ဘေင်ႋလ်ုၜၠင်ဏှ်ဍဝ်လှ်။ ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ(စဝ်အဲဆိုဒ်) ဆူ့ကေဝ်ဆေဝ်ဏာင်းလင်ထ လိက်လုံႋတိုင် လ်ုဖၠုံခဝ့်ဏှ်ဍဝ် လ်ုလ္ဂုင်ႋခိုင့်ဍင်၊ ဍုံဖူလးကၠောဝ်(ကွမ်းခြံကုန်း)ကၞင့်၊ ထီ့မိုင့်တ်ုဝါန့် ကၠံင်ခင်းထာ်၊ ခွဲါက္ၜင်ဏာင် ဓူဝေ့ကၠံင်ခင်းထာ်၊ ဖၠုံကောဝ်ကျာ်ဘာႋရာမ့်ဖိုင်၊ ခွဲါက္ၜင်ကၠံင်ခေါဟ်ဍာ ဍေၜုံးက်ုတိက်ဘာႋလာင့်ခင်းထာ် ပူဖိုင်ဏှ်လှ်။
ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ(စဝ်အဲဆိုဒ်)ယိုဝ် ဆူ့ကေဝ်လဴဝယ်ဝေ့ လိက်ဓဝ်ႋထူ့(၇၂)ထူ့ ဍေလိက်သာထိင်ႋ အ်ုပုဒ်(၅၀၀)ယာဲယာၜၠဲ လိက်ယောတ်ၰီ့၊ လိက်သံင့်ကေဝ်၊ ဖၠုံဃွှာဆိုဒ်ၜံင်၊ ဖၠုံဆိုဒ်ထာ်ၜံင်၊ လ်ုဝါ်ထာ်ၜံင်၊ ဍေပုံဝတ္ထုလ်ုဖၠုံခဝ့်ဏှ် အးအးလေံလှ်။ ၜးဆာင့်လ်ုဆူ့ကေဝ် ဆ်ုခၠါင်ဖၠေဝ့်လ်ုဖၠုံခဝ့်ဏှ် မွာဲလ်ုယာ့ထုက်ဖၠုံအ္စာလ်ုဝါ်လ်ုၯာသီး ဟ်ုလဝ်ၜးကုက်ဝေ့ၯံင်၊ မွာဲဆူ့ကေဝ်လိက် လ်ုအ်ုအးထုက် လ်ုၯာသီးဍဝ် ဟ်ုလဝ်ၜးထုဂ်ယာ့ဏှ်လှ်။
ဖူ့ကျာ်ဥတ္တမ (စဝ်အဲဆိုဒ်)ဏှ် ဆိုဒ်ဆ ဘာသာ ဍေသာသၞာ့ဆ်ုဖါ်ဆ်ုမာလ်ုဖး ကုက်ယုက် ခွိက်ဝေ့အးအးလေံၯံင် ထံင်ထာင်ဏိင်းသာထာ် (၁၃၄၆)ဏိင်း၊ လာထာင့်ခုက်ဖါဍောဟ်လင်ထာင် (၁၄)သင့်၊ အ်ုယုက်(၆၄)ဏိင်း၊ အ်ုဝှ်(၄၅)ဝှ် ထင်းၜါခါ့အိုဝ်ဏှ် ပဝ်ထၠိုင့်ခွိက်ဝေ့ဍးဏှ်လှ်။