ဍုဂ်တိုင်ဆာစံစီဖိုဝ်ႋယိုဝ် အှ်ဝေ့ဍး လ်ုဍုံပ်ုသိင်ကၞင့်၊ ကိုဝ်ႋဆူတ်ုဝါန့်၊ အ်ုဖါႋမာန်အင်ညိုဝ် ဍေၯာႋပ်ုဂေးဝါႋသီး အ်ုဖေါဟ်ခွါ့ဏှ်လှ်။ (၁၈၇၀)ဏိင်း၊ လာအုဂ်ဍိုဝ်ၜိုင်(၄)သင့်မူႋဏီဏှ် ဟှယ့်အှ်ဖၠဲဖါထင်းဝေ့ မွာဲၜိုဝ်လှ်။ အ်ုဝေ့ဏှ် မွာဲဆ်ုနိုင်ထိုင့်အှ်ဍောဟ် ဟ်ုလ်ုဟှာဟှံင် ဟှင်ပေဝ့်ခါ့ ဆ်ုကိုဝ်လဴဝယ်အ်ုမိင်လေင်ႋဏှ် မွာဲဝေ့ "စံဖိုဝ်ႋ"ဏှ်လှ်။
လ်ုအ်ုဝေ့ဟှင်ပေဝ့်ခါ့ဍးအိုဝ် ကိုဝ်ႋဆူတ်ုဝါန့် ဍေတာင်တ်ုယာဘာႋထဝ့်ဆောတ်ဏှ် အ်ုၜုံဆိုင် အှ် (၅)ယာဲတိုင်ၜၠဲၯံင် လေဝ်စာင်းဍေခင်း မာလောဟ်ဏေဝ်ႋဝေ့ပညာဏှ်လှ်။ လာႋဏင့်သီး ၜးလေဝ်ဆ်ုယာင် ဖိုင်သာလ်ုၯေဝ်ၜးလ်ုဖး ပါတိင့်ဝေ့ဏင်ဖိုင့်အေး၊ အှ်ကှ်ေဆ်ုနိုင်ထိုင့် ၯာင်ႋၜျာဆံင်းဆံင်းၯံင် ကုက်ကၠေစိုဒ်မာလောဟ်ဏေဝ်ႋဝေ့ ပညာဏှ်စွးမာႋလှ်။
ဖဝ့်အ်ုဝေ့ အှ်ဘာႋခါ့ဏှ်လဝ့် ကဲဘာႋအ်ုခေါဟ်လေင်ႋ အှ်လ်ုအ်ုမေရိကိုင်ခါန်ႋ ပ္တံင်သာသၞာ့ ဆြာ့ဍုဂ်တိုင် ဆာလ်ဏီကဝ်ႋလ်ုၯာ ထာင်ကိုဝ် ဍုဂ်မာလောဟ်ဖှ်ေဝေ့အ်ုပညာ လ်ုအ်ုမေရိကိုင် ထီ့ခါန်ႋအိုဝ်ဏှ်လှ်။ အ်ုခါ့ဏှ် အ်ုယုက်ထင်းၜါ(၁၄)ဏိင်းၜၠဲၯံင် ၜးလေဝ်အှ်ဍိင်ဝေ့ ဍေဍုဂ်တိုင်ဆာလ်ဏီကဝ်ႋၯာႋမူး, မူးဏင်ယှာႋဏီ့ဟှာဟှိင်းအိုဝ်တာႋ ထင်းသာ့ဝေ့ဘာႋဏှ်လှ်။ မူးဏင်ယှာႋ ဏီ့ဟှာသီး အှ်ဟှိင်းကၠောဝ်ဖိုင် ဆ်ုဖါ်ဆ်ုမာဏှ် မာၜိုဝ်မာဆိုင်ဖှ်ေဝေ့သီးလ်ုကာ က်ုလုံ့ဆ်ုဖါ်ဆ်ုမာ ၜါ်ဆ်ုနိုင့်နူႋထီ့၊ သုံ့ဝဝ်ၜိင်းနူႋထီ့ဏှ်အိုဝ်သီး စာင်းသုံ့ဝေ့ ဍေလာင်းက်ုသှ်ေဏှ်ဍာ်လှ်။
ဍုဂ်တိုင်ဆာစံစီဖိုဝ်ႋယိုဝ် (၁၈၉၄)ဏိင်းဍးအိုဝ် ဟှယ့်ထာင်က်ုလေင်ႋအှ်ထာင်ဝေ့ လ်ုပ်ုထီ့ခါန်ႋယိုဝ်လှ်။ (၁၈၉၅)ဏိင်းဖိုင်ဏှ်ဍဝ် အှ်ဃှုက်ဆာမိက်ဏေဝ်ႋဝေ့ ဍေၯာႋအေမေလူဏီဟှံင် ထင်းဖေါဟ်အှ်ဝေ့ နိုဲ့ဟှာဏှ်လှ်။ လ်ုအ်ုဝေ့ဏင်ႋဖၠံင်ခါ့ဍးအိုဝ် လေဝ်မာလောဟ်ဏေဝ်ႋပညာ လ်ုခါန်ႋမ်ုညာႋယိက်လာႋဏင့် ထံင်ဏေဝ်ႋၜွဲလ်ုဆင့်သီး လ်ုဆာမိက်ဏေဝ်ႋဝေ့ ဍေခါန်ႋမ်ုညာႋမူးဏင်ဟှာ ၯယ့်ထာင်ပ္တံင် ခါႋလင်ၰုက်ထာင်ဖဝ့် ဍေပ်ုဆိုဒ်ၜံင်မူးယိုဝ်ကဲဏှ် မွာဲဝေ့အှ်ခိုဝ်ဆိုဒ်ဆ(ဝံသာနုရက္ခိတ) သာအှ်ဍောဟ်ဏှ်လှ်။
ဍုဂ်တိုင်ဆာႋစံစီဖိုဝ်ႋယိုဝ် ကဲထင်းဍုဂ်တိုင်သိင်းၰုဲးဆြာ့ ၯယ့်ထာင်လ်ုအ်ုမေရိကိုင်ခါန်ႋၯံင် မာဏေဝ်ႋအ်ုတာ လေဝ်အှ်ဝေ့ ဍုံပ်ုသိင်အိုဝ်(၅)ယာဲဏိင်း၊ ကျုက်ဆယ် လ်ုဏိင်း ဍေမျင်ႋမျးလာလီႋၜိင်း မာၜိုဝ်မာဆိုင်ဖှ်ေဝေ့ ဆ်ုပိုင်ကြိုင်ထီ့ခါန်ႋဆ်ုမာဏှ်လှ်။ ၜေဏှ်သိုဝ်ဆေဝ်ႋ (၁၉၂၅)ဏိင်းခါ့ဍးအိုဝ် လ်ုဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ်ကုံရွာဲ ဒှ်က်ုလိုဒ်ခြိုင့်ဖါဍောဟ်ဝေ့ အ်ုခေါဟ်ကြိုင်ဥက္ကဌဆ်ုမာဏှ်သီး မာဏေဝ်ႋထဝယ်ဝေ့ ပ်ုဆိုဒ်ဖေါဟ်အ်ုၯင်ႋ အ်ုတာ ဆ်ုယောဝ်ဏှ်လှ်။
ဍုဂ်တိုင်ဆာစံစီဖိုဝ်ႋယိုဝ် (၁၈၉၀)ဏိင်း၊ အ်ုထင်ႋဖိုင်ခါ့ လ်ုအ်ုမေရိကိုင်ထီ့ခါန်ႋ ဍုံဏ်ုယူႋယုက် - အယ်ၜါႋဏီ့ -သီးဘာႋစံင်မံင်အိုဝ် ထ္ၜာဖှ်ေလင့်သီး ပညာပါရဂူၜွဲဏှ်သီး ထုံႋတွယ်ဏေဝ်ႋၜးဝေ့ မွာဲၜိုဝ်လှ်။ ထံင်ထာင် (၁၉၂၈)ဏိင်းခါ့ ဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ်သီး ဆ်ုၜးဏေဝ်ႋသာ (BURMA AND THE KARENS) အ်ုမိင်အှ်ဝေ့လိက်အုဂ်ဏှ် ကေဝ်ဖၠဟ်ထင်းဖှ်ေဝေ့ မွာဲၜိုဝ်လှ်။ လ်ုတိုဒ်က်ုရေင့်ထာင် ဖက်ဆှ်ေအ်ုခါ့ တ်ုတွယ်ထင်းဍိင်စူး ဍေသုဂ်ခေါဟ်အင်ဆာင်ႋသ်ုခေန်သာင်ႋထံင်ႋသယ်မဝ့်မှ်လ်ုၜၠင် ကုက်ကၠေစိုဒ်မာဝေ့ တ်ုယှာႋယှာႋဏှ်လှ်။
အ်ုဏာင်းလ်ု(၁) ကောဝ်ကြင်ဆ်ုဍုဂ်ဖါဍောဟ်ခါ့ဍးအိုဝ် ဆ်ုဖှ်ေလင့်ထ္ၜာဖှ်ေအ်ု (C.B.E) ၜွဲတ်ုဆာ်ဍေ (၁၉၃၄)ဏိင်းဖိုင်ခါ့ "ဆာ" ၜွဲသီးဏှ်အိုဝ် ထုံႋတွယ်ဏေဝ်ႋၜးထာင်ဝေ့ဍာ်လှ်။ လင်ႋခါင့်ထုက် ဍုဂ်တိုင်ဆာစံစီဖိုဝ်ႋယိုဝ် ထံင်ထာင် (၁၉၄၆)ဏိင်း၊ လာဂျံင် (၁၇) သင့်၊ အ်ုယုက်(၇၆)ဏိင်းဏှ် လ်ုအ်ုဝေ့ဇာတာ် ဍုံပ်ုသိင်အိုဝ်ဏှ် အ်ုသာၜံင်လုက် သီ့ထၠိုင့်ခွိက်မိင်ဝေ့လှ်။[1]
မာဏေဝ်အ်ုထါ် edit
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄)