Wp/kiu/Zonê İranki

< Wp | kiu
Wp > kiu > Zonê İranki

Zıwanê İranki yew keyey zıwanano u aidê grubê zıwananê Hind-Ewropao. Teqriben 150-200 milyon merdumi (mordemi) zıwananê İranki qısey kenê. Gorey Ethnologue 87 varyentê Zıwananê İranki de estê. 70 milyon merdumi Farski, 40 milyon merdumi Peştuki, 25 milyon merdumi Kurdki, 7 milyon merdumi Beluçki u 3 - 4 milyon merdumi Zazaki qal keno.

Etimolociye

edit

Namey ena keyey zıwani, namey dewleta İrani ra nêyeno (nino). Çekuya İrani, çekuya "Aryan"i ra yena u maney cı "Erdê Aryanan"o. İran yew mıntıqawa tarixiya. Erdê İrani, dewletanê Efğanıstan, Tacikıstan, Tırkmenıstan, Qırğızıstan, Azerbaycan, İran, mıntıqanê İraqê Zımeyi u Anatoliya Şerqi gêno.

Zıwani

edit

Keyey Zıwanê İranki de 87 varyenti estê. Keyey Zıwananê İranki beno dı letey: Zıwanê İrankiyê Rocvetışi u Zıwanê İrankiyê Rocawani. Zıwanê İrankiyê Rocvetışi de zıwanê Peştuki, Osetki, Xarezmki ca gêno. Zıwanê İrankiyê Rocawani de zıwanê Zazaki, Mazenderanki, Gileki, Farski, Kurdki ca gêno. Zıwanê Ewıstki, Farskiyê Kıhani, Medki, Partki biyê vindi u çew ena zıwanan qal nêkeno.

Lista Zıwananê İranki

edit

Tabela têversanayışê zıwananê İrankiyan

edit
İngilizki Zazaki Kurdki Beluçki Mazenderanki Farski Pehlewki Partki Farskiyo Kıhan Ewıstki
bloodgonixwînhonxunxūnxōnxōnvohuni
breadnan, nonnânnânnânnânnân
bringardeneâninâvardanbiyârdenâvardanâwurdan, āwāy-, āwar-, bar-āwāy-, āwar-, bar-bara-bara, bar-
brotherbırabirâbarādarbirârbarādarbrād, brâdarbrād, brādarbrâtarbrâtar-
comeamaenehatináhag, âmadanenen, beruenâmadanâmadan, awarawar, čāmây-, âgamâgam-
cryberbaene, bermaenegirîntaukhbərmə/ qâgeristangriy-, bram-
darktaritârikthársiyotârîktârīg/ktârīg, târēnsâmahe, sâma
daughterkêna, çênadot, kenīškmindkijâ/ detherdoxtarduxtarduxt, duxtarduxdarduxδar
dayrocrojrosherez/ reojrûzrōz
dokerdenekirdinkhandaghhâkerdenkardankardankartankartakәrәta-
door[kê]ber, [çê]berdergelobəlidardardar, bardwara-dvara-
diemerdenemirinmiregbamirdenmordanmurdanmar-mar-
donkeyherxerherxarxarxar
egghakhêkheygmerqânatoxmtoxmag, xâyagtaoxmag, xâyagtaxma-taoxma-
eartherd, hard (Erebki)erd (Erebki)zeminzemizaminzamīgzamīgzam-zãm, zam, zem
eveningşan, sonêvarbegáhnəmâshunbâmdâdêbêrag
eyeçımchavch.hem, chemchašmchašmchašmčaša-čašman-
fatherpibavpyt, abbâpiyerpedarpidarpidpitarpitar
fearterstirstersegperwa, təshəpashtarstarstarstarsa-tares-
fiancéwaştenâm-zadxasgarnâm-zad--
fineweş, wesxweshhoshkhoshdârmagsrîra
fingergışte, bêçıkeangoshtlenkwk, mordânegangoosangoshtangustdišti-
fireadırâgirâch, âsteshâtash, āzarâdur, âtaxshādurâtarâtre-/aêsma-
fishmase, mosemâhimâhimâhimâhigmâsyâgmasyô, masya
food / eatwerdenexwarinwarag, veregxorâk / xordanparwarz / xwâr, xwardīgparwarz / xwârhareθra / ad-, at-
goşiyaenechunjwzzeghshunen, burdenraftanraftan, shudanay-ay-, fra-vaz
godHoma, Heqxwodâhwdâkhodâbay, abragarbaga-baya-
goodhewl, rındbashjawáin, šarrxârxub / nekuxūb, nêkogvahu-vohu, vaŋhu-
grassvaş, vasbiheshremsabzeh, giyâhgiyâdâlūgurvarâ
greatgırd, gırs; pilgir, mezinmastarbelang, pilabozorgwuzurg, pīluta-, avañt
handdestdestdastdessdastdastdastdasta-zasta-
headseresersagharkaləsar, kallehsar
heartzerridildil, hatyrdildeldildilaηhuš
horseestor, astorasp, astaraspistarasb, astarasp, stōrasp, stōraspaaspa-
housekeye, çêmâllogsərexânehxânagdemâna-, nmâna-
hungerveyşan, vêsanbirchîtîshudhaghveyshnagorosnegigursag, shuy
languagezıwan, zonzimânzevânziwânzabânzuwânizβânhazâna-hizvâ-
laughhuyaenexenînkhendegh, hendegxandidanxandīdankartaSyaoθnâvareza-
lifecewiyaene, (cınde)jiyanzendegihzendegizīndagīh, zīwišnīhžīwahr, žīw-gaêm, gaya-
manmêrdemermerdmerdmardmardmardmašîm, mašya
moonaşme, mengemangmáhmithramāhmāhmāhmâvaηeamåŋha-
mothermaedâyikmât, mâsmârmādarmādarmādarmâtarmâtar-
mouthfekdevdafdahândahân, rumbåŋhânô, âh, åñh
namenamenâvnumnumnâmnâmnâmannãman
nightşewe, seweshevshaw, šapsheowshabshabxšap-xšap-
openrakerdenevekirinbožaghvâ-hekârdenbâz-kardanabâz-kardanbūxtaka-būxta-
peaceaştiye, haştiyeashtiârâmâshti, ârâmešâštih, râmīšnrâm, râmīšnšiyâti-râma-
pigxozxokxixūkxūkvarâza (wild pig)
placecajihhendgâhgâhgâθu-gâtu-, gâtav-
readwendenexwândinwánaghbaxindenxândanxwândan
sayvatenegotingushaghvaotenagoftanguftan, gōw-, wâxtangōw-gaub-mrû-
sisterwaexwishkgwhârxâxerxâharxwahar
smallqıcpichuklekempətik, pechuk, perushkkuchak, kamkam, rangaskamkamna-kamna-
sonlackurrpisar, phusaghrika, pisserpesarpur, pusarpuhrpūθrpūθra-
soulro, ganrewanrūh (Arabic)ravânrūwân, gyânrūwân, gyânurvan-
springwesar, usarbiharwehârbahârwahârvâhara-θūravâhara-
tallberzbilindbwrzboland / bârezbuland, borzbârežbarez-
threehirêsethəseθe- (the-)θri- (thri-)
villagedewegund, dêhelkkəlâdeh, wiswiždahyu-vîs-, dahyu-
wantwaştenexwestınlotaghbexanenxâstanxwâstan
wateraweavâfoweabâbâbâpiavô-
whenkeykengekedkaykaykačim-
windvabagwáthbâdwâdvâta-
wolfverggurgurkhvarg, gəorgegorggurgvarka-vehrka
womancıniye, cêniyežinjanzənazanzanžanhâīrīšī-, nâirikâ-
yearserresâlsâlsâlsâlθardýâre, sarәd
yes / noya / nêere / naere / naâri / nahâ / neyhâ / neyyâ / nay, mâyâ / noit, mâ
yesterdayvızêrdirouzdirezdiruzdêrûž

Bınnoti

edit
  • Ahmad M., Baluchi Glossary, Maryland (1985)
  • MacKenzie D. N., A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford University Press (1971), ISBN: 0-19-713559-5
  • Kent G. R., Old Persian, New Haven (1953)


Çımey

edit