Wp/kck/Bhiza

< Wp‎ | kck
Wp > kck > Bhiza

Bhiza (Equus ferus caballus)imhuka ipasi kwemhuka dzinoyi Equus ferus. Imhuka inopfuyiwha inamakumbo elimana ipasi kwen' ha wemhuka unoyi Equidae. Bhiza latjintjintja tjibumbo tjalo kwemakole anomilikila mu45 enda mu 55 miliyoni akapinda, lakatanga lilimhuka inhukunhunhu inoyi Eohippus,likantjintja, likakula likabe mhuka whulu inobonakala nhasi. Banhu bakatanga pfuwha mabhiza nde 4000 BC, kakale kwakati kundoswika 3000 BC, banhu banjinji bakandila mbeli ndopfuwha mabhiza kukahhala hango dzose. Dzimwe nhlobo dzemabhiza dzinoyi caballus anopfuyiwha bo, koga bunji gwawho anogala kuhango semabhiza ehango asazopfuyiwha. Mabhiza ehango akutobva kuti hhanha beni kobva kuti azopfuyiwha, sebhiza linovimiwha kwazo la Przewalski , lisingandidzane ndehhamwe kakale ndilo loga litjatjila mun' ha whalo wemabhiza ehango. Kunamazina manjinji anohingisiwa milikila zwagwa kwemabhiza, kula kwawho, bukulu, mibala, mitjiso, nhlobo, ndemazwibhato.

Nokota Horses cropped

Mabhiza akajwayela labuka, kowhabhatsha kuti esibhahwe ndedzimwe mhuka dzinowadla kene bavimi, kowhapa mahha yoziba gwa ndotihha lubaka gunjinji. Tihhila zwibanda kuhango akuzojwayeleka tiwha; mabhiza anoyenelisa yezela elimile kakale akahhula meho kene elilele pasi, Mabhiza matukunhunhu anoyezela kupinda makulu. Mahhadzi anoyi ndetjikhuwa “mares”, ekamitha, anozwisenga kwelubaka gungabe mimwedzi inoswika gumi ndekun' ompela. Mwana webhiza unoyi tjitonkana, ndetjikhuwa unoyi “foal”, kokwanisa ma nemakumbo ndelabuka kutjambo zwagwa. Mabhiza manjinji akapfuyiwha anotanga labukisiwa ndezila yakahalugwa kakale akatangwa milikila kumakole elimabili kunda kumakole elimana. Mabhiza atjikula anobe enamakole elimahhanhu kakale mabhiza anotjila kwemakole engabe makumi mabili ndekuhhanhu kunda kumakumi matatu. Mihlobo yeMabhiza inobagwa ikabe magubungano matatu kwakalingiwa bumilo ndemazwibhato akasiyana. Kunamabhiza akatjentjela “anamalopa anopisa”, analubilo kakale atonyala masinya; kukobe ndemabhiza “anamalopa anotonhola”, semabhiza matukunhunhu, anohinga mihingo inolema kakale isazojahheka; kukobe ndemabhizi “anamalopa anhodziya”, anobva mumabhiza anamalopa anopisa ahangana ndehhanotonhola, hhawha anotiwha kuti azwagwe, etigwa labukisiwa akatangwa. Kotikala kwazo kuhango ye Europe. Kunamihlobo yemabhiza ingaswika 300 muhango dzose nhasi, dzinotigwa mihingo yakasiyana.

Mabhiza ndebanhu banohangana mumizano minjinji imwe itigwa mari kukoti imwe ndeyozana kundisiwa lubaka. Mabhiza kakale anobhatsha mumihingo yemapholisa, mulima, mumizano ndemubuwhongelo. Mabhiza ayehingisiwa kwazo mudzingwa, kwakakunha zila dzakasiyana dzowatanha ndewhadziba, kuhingisiwa zila ndemitjina yakasiyana kuti bawhalawhule. Kunha zwinhu zwinjinji zwinobva mumabhiza, kohanganisila nyama, nkaka, guguta, mabvudzi, mafupa ndemiti inotiwha yakasiyana inotiwha ndentundo wemabhiza akazwisenga mahhadzi. Banhu banjinji bakapfuwha mabhiza banowhapa kafu, vula ndebugalo ndelujidzo gunobva kunabodokotela bemhuka ndebanaluzibo gokulisa mabhiza.