Wp/igl/Ahmadu Ali

< Wp‎ | igl
Wp > igl > Ahmadu Ali

Ahmadu Adah (ku ma bi ọjọ ejodudu ochu ẹkẹta efu ọdọ 1936) chi ẹnẹ ọda efu Nigeria ki tanẹ kwoji ukọlọ, chi achukọlọ uñyi ogwu kpai aru uja-ibe. Ma fu bi efu ewo Idah, Igala Kingdom.[1] Ali chukọlọ arọne Director yi Army Medical Services kpai Chief Consulting Physician yi Military Hospital, Kaduna. Efu ọdọ 1973, oñwu chi Director-General ejodudu yi National Youth Service Corps, uñwa ki gwọyu tefu ọdọ 1975 ẹgba kuma du dago uña Minister of Education. I ñwọ chukọlọ uña agboji yi PDP National Working Committee kw'efu ọdọ 2005 tefu ọdọ 2007.[2][3]

Ọlayi ñwu kpai Ukọchẹ

Ma bi Ali ñwu Mallam Ukuteno Ali Anaja, ẹnẹ ka efu akwọra uñyi ajọfẹ Attah Igala kpai Hajiya Aideko Maimuna. I lo ti Dekina primary school kpai Okene middle school igbele. Anubi ukwu Attah ñwu, Attah Igala iko lẹ sponsor Ali lefu school. I nẹ ukọchẹ ẹdọ mẹfa ñwu kw'efu ewo Idah taki lo ti secondary school yi Zaria ( Barewa College abajọi) efu ọdọ 1949. I che kpa kwi Barewa College efu ọdọ 1954 kpai ọtakada O'Level ki ñyọ tule chaka efu ọdọ lẹ.[4] I lo tefu Nigerian College of Arts, Science and Technology Zaria ñwu GCE A Levels.[5] I che ẹnẹ ki akọchẹ udama amonẹ ki la ñọ che akọtakada National Union of Nigerian Students (NUNS) gẹ.

Ma mu gba tefu University College Ibadan ki chukọchẹ Medicine. Uma ki nẹ lugbo udama chukọlọ efu uja-ibe National; ẹgba ki ch'akọtakada NUNS yi University College Ibadan, i chẹnẹ ki du ujọ amonẹ dago ta ku ma dọ Sir Ahmadu Bello, Sardauna Sokoto, kpai Emir ọwọ North wa, todu ku ma kọla ñwu uwewe amonẹ yi Trenchard Hall efu University Ibadan. Ola ku ma ka jẹñwu abo South dago todu Ahmadu Bello.[5] ẹgba ki kọla lugbo amẹñwu ki che yi Ibadan, Ali kakini “Ibadan che ẹñwu du ñwu mi. I fu olayi mi ñọche ana we we. U lefu University gwudu katen, University onugo lefu mi gwudu! Ibadan du teju gede ñwu mi ẹnẹ ku che ẹñini.”[5]

Ukọlọ

Ọgba ta ki chekpa kwi medical school, ọjọ ẹkẹgwẹlẹ ochu ẹkẹta efu ọdọ 1963, Ali mu di Second Lieutenant efu Nigerian Army Medical Corps. Ma fu kpẹ lo ti Battalion ejodudu yi Ibadan ugbo ki chagboji abo medical reception station alu kiya chukọlọ yi uñyi ogwu ki la ñọ chukọchẹ ami ẹnẹ ọda mañyiu. Anubi lẹ, ma fu kpẹ lo ti Glasgow, Scotland ki chukọchẹ postgraduate ñwu.[5]

Oñwu chi director ejodudu ki du NYSC dago mañyi i lulẹ wewe to du ki du tejugege ñwu Nigerian universities todu ku ma we ukọla ku ma du ujọ lẹ wu kpoji .[5]

Ami agboji State ojiji meta ki le gwudu; Yakubu Gowon, Murtala Mohammed kpaiOlusegun Obasanjo mu Ali du dago uña Minister of Education. Ẹgba ki doji akpẹtẹ, I fu ami Federal Government College yi Ido Ani Ondo State kpai Ugwualawo lo ñyanẹ.Benue State.[5][6]

Ẹgba ka mi ẹnọda Army dabi wa efu ọdọ 1979 i fu Medicare Clinics Limited kọ dago, Kaduna ki che dama kpai ukọlọ uñyi ogwu yi 44 Armed Forces Reference Hospital, Kaduna.[5]

Ma mu dago uña Nigerian Senate efu ọdọ 1979, efu ọdọ 1982 kpai efu ọdọ 1991 i chẹnẹ ki chanẹ ukọla Kogi State ku ma che ọjọ k'ochu ẹkẹjọ nolu ọjọ ogwu ñyọwọ mebie, efu ọdọ 1991 iko ki General Babangida gwugwu oji akpẹtẹ.

Ọlayi ñwu

Ali nẹ ọya ka, Dr Marian Nneamaka Ali ki kw'efu ewo Asaba, Delta state, ki chẹnẹ ki bi amọma mefa ñwu. I ñọ nẹ amọma mẹgwaka ama amọma mefa chi amọma koya ki nẹ kwobi bi. [5]

References

  1. "Ahmadu Ali: Profile in Patriotism". AllAfrica. 12 March 2005. Retrieved 27 December 2015. 
  2. Henry Umoru (19 January 2014). "Tukur's many sins and a President's dilemma". Vanguard. Retrieved 27 December 2015. Dr. Ahmadu Ali, from Igala, Kogi State, succeeded Ogbeh. 
  3. Jeremy Laurance (24 October 2005). "Nigerian President's wife dies after plastic surgery operation in Spain". The Independent. Archived from the original on 2015-01-30. Retrieved 27 December 2015. "The mother of the nation is gone," wrote Dr. Ahmadu Ali, national chairman of the ruling People's Democratic Party (PDP) in a hastily arranged condolence register at the State House, Abuja.  Unknown parameter |url-status= ignored (help); Unknown parameter |url-access= ignored (help)
  4. Aminu Jibril (2005-03-12). "Nigeria: Ahmadu Ali: Profile in Patriotism". This Day. Retrieved 2021-05-12. 
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 Onyeoziri Fred (2018-02-28). "The Many Colours of a Rainbow: A review of Ahmadu Ali's biography". TheCable (in en-US). Archived from the original on 28 February 2018. Retrieved 2021-05-09.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  6. "Báyìí ni 50 Kobo ṣe dá ìfẹ̀hónú "Ali Must go" sílẹ̀ tó mú ọ̀pọ̀ ẹ̀mí akẹ́kọ̀ọ́ lọ". BBC News Yorùbá (in Yoruba). 2020-10-29. Retrieved 2021-05-09.