Kwâme Nkrúmah (21 Uróŋ ayé'ŋ 1909-27 Kósoŋá'ŋ ayé'ŋ 1972) Ghána'ŋ tiríjinadʉŋo na kannadʉŋo kéŋá. Naŋ yé Ghána'ŋ Bagal Waarkʉŋo na Ba̠rʉ́ŋta̠bʉ kéŋá. Naŋ júndí ná Silinysilínynyâ Debbe sí áláŋ dítǐnjaari Brítânia-lé kí ayé 1957. Naŋ si kí bisara nyiíŋí áláŋ Aprɨgɨŋa'ŋjɨrgɨ́ŋó írí jee, Nkrúmah Aprɨgɨa'ŋ Jɨrgɨ́ŋó'ŋ Daarates togol kéŋa naŋ si pʉ́ʉ́zeŋjeeŋdʉŋo eŋa Leniin'ŋ Dóŋá'ŋ Kʉrróŋjawí-lé kí ayé 1962.
.jpg)
Na lia kí ayéŋá wa̠yye na a̠w dééŋ ba̠rʉ́'ŋ paal kuro áláŋ gʉʉd íríkʉŋo sí piá, na áláŋ dééŋ tiríjineŋa'ŋ jerriŋdorá tʉ́mó na tesjáa Aprɨgɨa'ŋjɨrgɨ́ŋókwǎ sí perrajeeŋkwǎ kerŋa-les rɨ́gó, Nkrúmah Silinysilínynya'ŋ Debbe-lé wa̠yŋa nás túŋa áláŋ dééŋ tiríjinna'ŋ jaiŋiŋtáárí piá na áláŋ si nyiíŋí kí kééŋ bisara ba̠rʉ́ŋá'ŋ dítǐnjaari. Naŋ yé Jɨsɨŋo'ŋ Daara piá ǎl yé-ii ná jʉ́ndɨ áláŋ si téja na aaráŋja̠bɨ. Na áláŋ Bagal Waarkʉŋo êl kí ayé 1952 naŋ piíŋí dééŋ lóó-lé Ghána nyáŋa namá dɨ́eŋ dítǐnjaari írí ka̠gɨe kí ayé 1957 Brítânia-lé. Na kí ayé 1960, Ghánakwǎ dʉŋo dɨwwô koíŋí kʉrɨŋɨ́ŋebede-lé namás jʉ́mbʉta káwe nás Ba̠rʉ́ŋta̠bʉ kée-lé.
Naŋ yé kuriŋa'ŋ írí ja̠gɨ a̠w kéŋa âl yééŋ gé bá̠rʉ́ŋá'ŋsimiradʉŋo na jɨrgɨ́ŋôŋsimira. Naŋ si nyiíŋí bá̠rʉ́ŋá'ŋ jetérésuŋŋá sí kʉrróŋjaná téréŋá sí naŋ ba̠rʉ́'ŋ gʉʉd'íŋ dorá ka̠kkɨre na ja̠gɨs ba̠rʉ́'ŋ na Aprɨgɨa'ŋ jɨrgɨ́ŋó'ŋ bʉllɨŋ tʉmó. Na Nkrúma'ŋ dǔu Ghána paalu murul'íŋ dorá Aprɨgɨa'ŋ ba̠rʉŋáŋtáa jɨrgɨ́ŋó ila dɨó ba̠rʉŋáŋgorgôsíŋjáge tin-lé.
Nkrúmah sí ka̠rʉ̂l kí ayé 1966 kí Bá̠rʉ́ŋá'ŋ Sossogêŋdaara'ŋ Jaráŋ ǎl yé-ii já̠lpʉ́ŋó'ŋ ba̠rʉŋásuŋŋáaŋdɨo'ŋ daarajarímó'ŋ dǔu, naŋ bawa sôŋgoŋa'ŋjíso'ŋdaara-sí. Nkrúmah kééŋ jaiŋa'ŋ umel ráaŋa Gɨnɨa dɨó ooŋo naŋ yé sí konas kaaŋíe ba̠gɨja̠ní Ba̠rʉ́ŋta̠bʉŋarrá.