Joon Gáraŋ Dɨ Mabiór (23 Potáŋ 1945-30 Kuyweél 2005) Sʉdáníŋá'ŋ tiríjinidʉŋo na ta̱bʉ kéŋá. Míŋ 1983 namaŋ 2005 paago, Sʉdáníŋá'ŋ Deerdɨokwaŋ a̱wkʉŋo'ŋ tin-lé, yé Sʉdân'íŋ Kwa'ŋ Jaráŋ'íŋ Daálima (SKJD)-sís ta̱bʉ́ŋ poí, na dóŋa'ŋ jasi'ŋ jʉ́lo 9 kuyweél 2005 namá ka̱á̱ŋʉl áláŋ Sʉdân'íŋ Ba̱rʉ́ŋta̱bʉ'ŋ Taar díígkʉŋo-ii. Namaŋ ǎl yé 30 Kuyweél 2005 kí wɨ́rwɨ́r póyyâ ná waí. Na táárîŋjáwli'ŋ sábbá yé jʉtʉ́mó'ŋ jʉmbʉrɨŋgʉʉddʉŋo kéŋá, Sʉdân Sǎ̱ɨd'íŋ sime-lé Urtutu Gáraŋ-sí lóóŋá suŋŋâ-lé dʉó jellódʉŋo saasuŋŋá ka̱sɨŋɨ, nás kʉrɨŋɨŋjééro-sí ta̱bʉ́ŋ poí ila asá dééŋ ba̱rʉ-sí dítǐnjaari-lé paago.
Yé Deŋgéŋá'ŋ órré lé-ii, Gáraŋ-sí toŋíŋkwa irekwǎ-le ka̱a̱rɨŋɨ elle díg-lé ná waŋgule ka̱rɨ́a ǎl Sʉdân Nɨ́ɨl irikʉŋo'ŋ sʉʉrʉ́ŋa̱rɨ́-le póíti. In sime-lé 1962 Sʉdáníŋá'ŋ deerdɨokʉŋo díígkʉŋo-lé namás kʉrɨŋɨ́ŋjéérokwǎ-le laddiŋo, maraŋ ilâíŋ ná yé saa ittí aáŋá, ta̱bʉŋa namá kʉrro kaníe áláŋ gʉʉd'íŋ dorá koíŋí. Namá deer'íŋ ʉʉ́ŋ aáŋá, ná Gáraŋ-sí jɨ́gɨ́e áláŋ dééŋ baama̱wkʉŋo'ŋ gʉʉd-sí Tanzánia piá. Namás ta̱bʉ́ŋ pa̱a̱sɨ́ŋí nás in sime-lé 1969 jʉmbʉrɨŋgʉʉd-lé Jápírtígo'ŋ Sanandur'íŋ tawra bóóyé, Girinel'íŋ Gʉʉdtʉró-le deem Iowa ǎl Amiríka'ŋ A̱kʉ́roŋa Jɨrgɨ́ŋókwǎ-le póíti.
Lia Gáraŋ namá Sʉdân wá̱ɨ́ŋa. Deerdɨokʉŋo namás in sime-lé 1972 kí A̱ddɨs Abába'ŋ dóŋá'ŋ jasi agíŋí, Gáraŋ namás Sʉdáníŋá'ŋ daálima-lé nyá̱wɨ́ŋɨ́. Kí ayéŋá wa̱yye na dííg, yé kí kééŋ ayéŋá nyét ka̱ldá̱g kéŋá namá írí nyaŋá namaŋ kôlpa na oor'íŋ dʉbʉ́ja-lé paago. In tin'íŋ dɨó yé ayéŋá oŋŋal'íŋ hɨ́ndɨ'ŋ wa̱rɨjeeŋ bawa nás Iowa'ŋ A̱kʉ́ro'ŋ ɨsó-le tʉʉrɨŋ'íŋ jʉmbʉrɨŋɨ́ŋgʉʉd-lé tɨsol'íŋ tawra na jʉmbʉrɨŋɨ́ŋgʉʉd-lé Urtutu'ŋ tawra bóóyé.
In sime-lé 1983 Gáraŋ namá Sǎ̱ɨd'íŋ ǒrnaŋáŋdáldáŋ-le sa̱ɨ́noŋa'ŋ dáldá díg'íŋ ta̱bʉ aáŋá, kí ka̱lda̱gaŋ arrá kɨ́eŋ dogôgoŋa-lé, namás kʉrɨŋɨ́ŋjéérokwǎ-le laddiŋa nás SKJD káwe, alá dítǐnjaari'ŋ eero solóŋa'ŋ kuriŋa Ka̱rtʉ̂m-lé, alá ba̱rʉ́ kila kwa'ŋ dʉldɨ́ŋulúga-sí ba̱gɨ á piiba ǎl solóŋa ágeba. In ʉʉ namás Sʉdáníŋá'ŋ deerdɨokʉŋo a̱w já̱gɨ ila ǎl waitólá míri na dééŋ sabba júndí, ayéŋa wa̱yyéŋá a̱w'íŋ kóór-le.
In sime-lé 9 Taanɨ̂líŋ 2005 SKJD na kuriŋa Nairôbi Kênya dóŋá'ŋ jasi-sí ósom kaníe. In sime-lé 9 Kuyweél 2005, namá Ba̱rʉ́ŋta̱bʉ'ŋ Taar díígkʉŋo'ŋ dombore taan. Indálaŋ tin tog-le, Sʉdân Sǎ̱ɨd'íŋ tiríjinné'ŋ ta̱bʉ eŋa. In orojáa namás suuríŋkʉrɨŋ'íŋ árát kéŋá ayéŋá osondííg-le, alá dééŋ jáágíŋe-lé dúi ásáŋ kwaŋjaáŋo'ŋ tiníŋsidâb kee ila asá kí jʉ́nsɨ́ŋɨ tɨɨlɨ. Kuyweél'íŋ jágíŋi-lé 2005, Gáraŋ lia wai ǎl Yugándáŋá'ŋ ba̱rʉ́ŋta̱bʉ'ŋ wɨ́rwɨ́r Mi-172 póyyâ ila alá yé kíe arda pia. Yé Rawakitura jôŋ'íŋ lóo kéŋá ná wá̱ɨ́ŋɨ́tɨ́eŋi kí dééŋ tin kurrâ'ŋ ampâr, Yugânda'ŋ ba̱rʉ́ŋta̱bʉ Yoweri Musébéni. Dééŋ arrá á kuroba káa-ii ǎl wɨ́rɨwɨ́r-sí júndí ná poyya.