Sudan edi idụt kiet ke Africa. Enyịn̄ Sudan edi Ntọn̄ọ Mbon Sudan. Ibuot obio esie ye n̄kponn̄kan obio esie edi Khartoum.
Ndise Idan̄ edit
Eritrea ye Ethiopia ẹka edem usiahautịn, South Sudan aka edem usụk, Central Africa emi odude ke ufọt edem usụk ye edem usoputịn, Chad aka edem usoputịn, ndien Libya aka ufọt edem edere ye edem usoputịn. Sudan enyene inyan̄ emi odude ke ufọt edem edere ye edem usiahautịn emi ẹkotde Ididuot Inyan̄.
Sudan ama esiwak ndinyene n̄kponn̄kan ikpehe ke kpukpru idụt ke Africa. Nte ededi, ke July 9, 2011, ikpehe usụk usụk idụt oro ama ọkpọn̄ onyụn̄ akabade edi obufa idụt, Edem Usụk Sudan. Sudan idahaemi enyene ikpehe 1,861,484 oro ẹniọn̄de ẹkan (718,723). Enye edi ọyọhọ idụt ita oro okponde akan ke Africa. Akpa Nile asan̄a ebe Sudan, ọnọde mmọn̄ aka in̄wan̄. Ediwak ekpụk ye ekpụk ẹdu, okposụkedi ẹbaharede idụt emi akpan akpan ke ufọt edem edere ye edem usụk, emi mme owo ẹnen̄erede ẹwak ẹkan ke edem usụk Arabic, ye edem usụk, emi ediwak owo ke Africa ẹdụn̄de.
Ido Obi edit
Ẹkot mme owo ẹtode Sudan. N̄kpọ nte owo miliọn 45 ẹdụn̄ọ ke Sudan. Se ikperede ndisịm owo miliọn iba ẹdụn̄ ke ibuot obio Khartoum. Arabic edi akpan usem Sudan. Ata ediwak owo ẹsitịn̄ ikọ ke usem Sudan, emi ẹkotde Sudan Arabic. Beja ye Hausa ẹdi mme usem en̄wen oro ẹsemde ke ndusụk ikpehe idụt oro. Dinka ye Nuer ẹdi akpan usem Nilo-Saharan emi ẹsemde ke Sudan. Ẹsem ediwak usem Nubian ye Niger-Congo n̄ko. Ẹsem Ikọmbakara n̄ko ke ofụri idụt oro nte akani obio ukara Akwa Britain.
Islam edi ido ukpono ye n̄wakn̄kan ke otu mbon Sudan edi Muslim, akpan akpan utịn. Mbon oro ẹdide Christian m̀mê mbon oro mînịmke ke Abasi odu ẹdu ke adan̄a edem usụk. Ẹkot nduọkodudu Sudan (SPG) (Jinneh Sudani).
Ekọn̄ edit
Ke ediwak isua idahaemi, ekọn̄ Darfur ke aka iso ke Sudan; se iwakde ibe owo 400,000 ẹkpan̄a ke ekọn̄ oro.