Wp/dtp/Pondidikan tosiriba

< Wp‎ | dtp
Wp > dtp > Pondidikan tosiriba

Pondidikan tosiriba nopo nga taang koiso id proses pondidikan maya formal kopongo do taang prasikul om pogulu sumuang id pondidikan takawas. Pondidikan tosiriba nopo nga kosoruan koindalan id sikul tosiriba, sikul kabansaan toi ko' sikul koiso tumanud do koiyonon.

Tangaanak id sikul tosiriba

Definisi

Tumanud do ISCED (International Standard Classification of Education), pondidikan tosiriba nopo nga id taang koiso id taang pondidikan, kopongo do pondidikan prasikul id taang do 0. Pondidikan tosiriba nopo nga montok tangaanak kiumul do 6 gisom 11 toun.

Tabung Kanak-kanak Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (UNICEF) nopo nga kisinorou do popotounda tangaanak miampai do pondidikan tosiriba tu kapanahak diolo do bagas positif miagal ko:

  • Mongingkuri kadar komiskinan
  • Mongingkuri kadar kapatayon tangaanak
  • Mongunsub kosulimbangan gender
  • Popoingkawas kasadaran kokomoi sandad posorili

Sajara

Ontok zaman pomorintaan karajaan agraria, minsingilo sondiri o tangaanak ontok dii, tu obibas do mamaamain tumanud ginawo sondii. Aiso pondidikan formal ontok dii. Ontok dii nogi, kabaalan agrikultur, momiimiara, taran momoli om pamansayan nopo nga poia'on mantad molohing kumaa tangaanak toi ko' mongingia kumaa tangaanak.

Tulun ginumuan nopo nga osokodung moi do tangaanak diolo nopo nga otudukan om papanau tradisi koubasanan om kotumbayaan diolo. Numbalan do pondidikan maya au formal do piipiro tulun awam miampai minonimung toinsanan tangaanak om minanahak diolo do timbabaon miampai no do tudukan poingkuro do momongo timbabaon dii.

Kopongo dii, komuniti ugama nopo nga minagan do timbabaon mondidik om minonggubal yolo sondii do kurikulum ii gunoon. Pambasaan do panandatan obitua nopo nga nosiliu do poguluon. Montok sumiliu koulunan di koburu, koubasanan mambasa nopo nga sinimbanan miampai ponuatan; tangaanak nopo nga nuru monuat panandatan obitua.

Hiti nopo nga, lansanon o tangaanak do mambasa panandatan obitua sinuat id boros tina, okon nopo ko mambasa nga papadalin nogi. Ahal diti mogowit kumaa pondidikan formal id madrasah om nogi sikul biara. Pinoisytihar di Martin Luther do "douso tulun nopo nga ohiong kumaa tumanud do koubasanan mambasa do buuk tobitua". Koimbulayan do sistom sikul nopo nga nuru do puru akauntan manarampas kousinan sikul. Akauntan nopo nga nuru kikabaalan do literasi om nogi matematik sabaagi kabaalan asas. Duo gana diti nopo nga teras kumaa pondidikan tosiriba.

Koburuon tangaanak ontok fasa pondidikan tosiriba

Jean Piaget nopo nga songulun ii kitonggungan id koburuon do tangaanak id gana intelektual, moral om emosi. Nokotorimo isio ijazah kedoktoran ontok toun 1918 om minomonsoi ponoriukan pasca-siswazah id Zurich om Paris. Tumanud Piaget, koburuon tangaanak nopo nga adadi maya do apat fasa:

  1. Model koburuon sosiologi - koimaan tangaanak nopo nga kosimban mantad do egosentrisme (manu do perhatian) kumaa etnosentrisme (manahak perhatian om simbar kumaa tulun suai). Noilaan dau do kiwaa kosimbanan i koimpuun mantad do koimaan tumanud gura ginawo koimaan ii asaru wonsoyon do koulunan.
  2. Model koburuon biologi intelektual - iti nopo nga nooputan mantad proses biologi kokomoi adaptasi spesis, miampai duo proses ii adadi: asimilasi om pendudukan.
  3. Model koburuon intelektual kotolinahasan logik - binoros dau do kabaalan tulun nopo nga owonsoi mantad piipiro siri kokomoi do tumul om koingkawas tu iso siri nopo nga mositi do agampot pogulu sumuang id siri potilombus. Id suang potitikid siri koburuon diti, kiwaa pandangan realiti do tangaanak ii mogisuusuai tumanud tumul.
  4. Ponginabasan kokomoi pomusarahan kiasan - kohompit do memori om persepsi. Teori Piaget nopo nga mantad do kematangan om nogi segi biologi om koburu o kognitif miampai do kopotoundaan nopo nga oponsol. Informasi toi ko' konsep ii apatut do poia'on soira norikot no taang tangaanak ii kosudong do umang buru do kognitif om okon ko pogulu po.

Miampai momoguno kerangka diti, potitikid siri koburuon tangaanak nopo nga oilaan. Teori dau diti nopo nga kiwaa apat siri; taang sensor-motor, taang pra-operasi, taang operasi poimpuli om taang operasi maya formal.

Teori Lev Vygotsky nopo nga kokomoi pinsingilaan sosial tangaanak, hinombo tangaanak nopo nga lobi kitoilaan do monguhup tangaanak suai id suang liwang lingkup zon selesa diolo. Id suang zon diti, kosoruan tangaanak nopo nga abaal om kiwaa piipiro do kabaalan nga uhupan do tangaanak suai moi kaanu do menguasai kabaalan dii miampai aiso kouhupan do isai nopo. Pomogunoon khidmat kouhupan id pongiaan nopo nga oitutunan sabaagi kakamot monguuguhup pongiaan, idea om terma diti nopo nga winonsoi di Jerome Brunner, David Wood om Gail Ross. Gana diti nopo nga kohompit do:

  • Intelektual
  • Fizikal
  • Kabaalan pambalajalan
  • Komunikasi
  • Emosi

Tumanud pogun

Amerika Syarikat

Pondidikan tosiriba id Amerika Syarikat nopo nga morujuk do pondidikan formal i onuan kumaa tangaanak kiumul turu gisom siam toun id kogumuan nogori, om kosoruan id sikul tosiriba kohompit no sikul pintangaan. Toun koiso pondidikan tosiriba nopo nga morujuk do tadika om koimpuun ontok umul limo toi ko' onom toun. Toun do potilombus nopo nga ointutunan miampai ngaran do gred koiso, gred koduo om potilombus.

Tangaanak id sikul tosiriba nopo nga kosoruan kawaya proses pondidikan tosiriba gisom gred koonom, miampai umul diolo id lingkungan 11 gisom 12 toun. Kiwaa nogi sikul tosiriba ii momupus do pondidikan tosiriba kopongo gred kaapat toi ko' kolimo om proses koundolihon nopo nga kowoyo kumaa tangaanak di kumaa sikul pintangaan.

Brazil

Id Brazil, pondidikan tosiriba nopo nga iso do impohon pondidikan tu ii nopo nga taang koiso id sistom pondidikan Brazil. Tangaanak ii kiumul onom gisom 14 toun nopo nga mositi maganu do pondidikan tosiriba. Kiwaa sikul-sikul awam ii notoodo om tangaanak ii sumikul do hiti nopo nga percuma.

Pondidikan id Brazil nopo nga dikawalselia do Komontiria Pondidikan Portugis, hinombo komontirian nopo nga papalabus tonudon pombangunan pondidikan om nogi penyelarasan montok program kokomoi pondidikan. Karajaan momogun nopo nga kumalaja id merangka om popoindalan program pondidikan tumanud program di pinatahak do karajaan pusat.

Brunei Darussalam

Id Brunei, pondidikan tosiriba nopo nga oselia di Komontirian Pondidikan Brunei om onuan kumaa tangaanak koimpuun umul 5 toun (prasikul) gisom do sontoun, om kosuang nogi id pondidikan tosiriba gisom do 6 toun om piboogion kumaa 2 tahap, Tahap Tosiriba mantad Toun 1 gisom 3 om Tahap Takaeas gisom Toun 4 gisom 6.

Sistom pondidikan id Brunei maya poimponu nopo nga momoguno kurikulum ii ointutunan sabaagi SPN21 (Sistem Pendidikan Negara Abad Kumo-21), miampai elemen ii okito kopio id suang kurikulum nopo nga kabaalan abad kumo-21 ii poia'on id potitikid taang program pondidikan. Maya do SPN21, toinsanan subjek id pondidikan tosiriba nopo nga poia'on id boros Inggeris suai ko boros Malayu, Pondidikan Ugama Islam om nogi Malayu Islam Kiraja. Id kolimpupuson Tahap 6 nopo nga, maganu o tangaanak peperiksaan Penilaian Sekolah Rendah (PSR) sabaagi kopotoundaan kumaa pondidikan menengah.

Malaysia

Id Malaysia, oselia o pondidikan tosiriba do Komontirian Pondidikan Malaysia om koindalan id sikul tosiriba toi ko' sikul kabansaan, sikul kawo kabansaan om nogi sikul swasta. Kabaalan i poia'on nopo id taang asas nga mambasa, monuat om mongintob. Pondidian tosiriba nopo nga wajib montok tangaanak i kiumul do onom toun om iso kasalaan undang-undang nung au podopitoron o molohing o tanak diolo do maganu pondidikan tosiriba.

 
Sikul tosiriba id SK Moyog, Penampang, Sabah, Malaysia.

Toinsanan sikul awam om swasta nopo nga momoguno sukatan balajalan Kurikulum Standard Sikul Tosiriba (KSSR). Panahangan tangaanak nopo nga tumanud do Penilaian Bilik Darjah (PBD), ii minongundaliu poporiksaan Ujian Pencapaian Sekolah Rendah (UPSR).

Singapura

Id Singapura nopo nga, oselia o pondidikan tosiriba mantad di Komontirian Pondidikan Singapura om onuan kumaa tangaanak koimpuun umul turu toun om osusu kopongo do 1 Milatok 1996 ii kotilombus gisom do umul 12 toun. Potitikid tangaanak nopo nga wajib oonuan do pondidikan tosiriba om molohing nopo ii au papaatod tangaanak kumaa pondidikan tosiriba nopo nga ontok ukum, suai ko kiwaa sabab dii milo torimoon.

Tolu aspek i pointarad id pondidikan tosiriba Singapura nopo nga pinsingilaan kiteras subjek, kabaalan kitoilaan om koburuon tinan. Tangaanak nopo nga kawaya do peperiksaan Primary School Leaving Examination (PSLE) ontok do Toun 6, sabaagi kopotoundaan kumaa pondidikan menengah. Suai ko ii, tangaanak nogi nga unsubon mampayat id kalaja projek, abaabayan kokurikulum om program kokomoi pinsingilaan aktif.