Ba dɔge la Ursula Owusu-Ekuful 20 October 1964 poɔ. O yi la Akim Oda naŋ be Eastern Region Ghana. O e la lawyer naŋ zɔɔ pɔgeba ane dɔbɔ sentaaloŋ yɛlɛ.[1][2][3] O e la MP a ko Ablekuma West paaloŋ.[4][5][6]
O Baabo Aneŋ O Sakugaa
Ursula yi la Akim Oda naŋ be Eastern Region a Ghana paaloŋ kpoŋ kaŋa.[3] Labone Bipɔgebilii sakuuri ka o gaa te baare o middle sakuuri. O yi la be a gaa University of Ghana Legon a the de sebenkeete mɛrɛ poɔ. Ba da iri o la ka o poɔ Nova na naŋ maŋ zɔɔ a mɛrɛ zɔɔre 1990 poɔ.[7] O leɛ te gaa la sakuuri a e o masters a nye zɔɔre faaroo and emmaaroŋ yɛlɛ Kofi Anan International Peacekeeping Training Center.[7][8][8][9][10]
Toma O Naŋ Da Tona
O lawyer toma poɔ o toŋ LA toma ko Akufo-Addo, Prempeh & Co law firm poɔ youmo pie sɛre kyɛ was gaa telecommunication Toma poɔ. A be meŋ o de la o bammo zaa soŋ me a toma ŋa meŋ.
Ursula tonnoɔɛ poɔ o toŋ la toma yaga a de o bammo meŋ soŋ boards yaga amine la be puliŋ kyɛ;[11]
- Managing Consultant with N. U. Consult Legal, Governance and Gender Consultants,
- Nekpoŋ kaŋa a ko International Federation of Women Lawyers (FIDA), Ghana,
- Nekpoŋ naŋ parɛɛ a ko FIDA Ghana
- Former Vice President of the Africa Regional FIDA International.[12]
- Member of the Ghana Bar Association,
- Member of the African Women Lawyers Association (AWLA)
- Acting Managing Director of Western Telesystems (Westel) (September 2005 to May 2008) [1], and
- Corporate and External Affairs Director, ZAIN Ghana (April 2008 to January 2009).[13]
- May 2023 poɔ, o da paale la a Ghaba 7th CEO Summit ba naŋ da taa a Kempinski Gold Coast Hotel Aŋkara paaloŋ.[14]
Naakoɔŋ Yelɛ
2012 poɔ la ka o are ko Ablekuma West vootuu paloŋ a ŋmɛ a kpaŋkpere ŋa di a gas Parliament. Ayi a lɛ puoriŋ o di la 2016 ane a 2020 vootuu a paaloŋ ŋa poɔ.[15]
A yuoni 2015, poɔ la ka o da arɛɛ a deɛ a begemaala a ko a wɔɔ paati begemaale primaries naŋ be Ablekuma West paaloŋ. [16]O da deɛ yie ana begemaale kogi ŋa a yuoni 2016 Ghana vootuu kpoŋ a kyaare neɛ 34,376 vootuu a yie 60,558 a vootuu zaa eŋa naŋ e 56.96%. [3][17]O neɛ o taa pɔgeba menɛ naŋ be a begemaale die poɔ ka noba mine da ba neɛ ba a kyaare neŋ kogri meŋa ba naŋ bare ko pɔgeba a begemaale die poɔ. Noba da yele yeŋ ka o be a begemaale die o Meŋa zooŋ [18]kyɛ ka a yuoni boɔle ka o da e Minisita a ko Communications.[15]
A yuoni 2017 poɔ la ka o da e Minisita nekpoŋ a ko Ministry for Communications a yie a Ghana yidaadɔkpoŋ.[19][20]Pampana ŋa o e la Minista a ko Communications ane Digitalization.[21]
A December 2020, yuoni neɛ la ka o da la maa lɛŋ arɛɛ a kyaare neɛ a 2020 Ghanaian vootuu kpoŋ a ko a wɔɔ paati (NPP). O da e la begemaala kaŋa a bɛgemaale die poɔ a ko Ablekuma West paaloo. O da deɛ ana kogi heɛ ŋa neɛ 37,363 a yie 69,353 vootuu. O zomeŋa Rev. Kweku Addo naŋ be a kataweɛ paati (NDC) da neɛ 30,733 vootuu, kyɛ ka noba neɛ meŋ naŋ da be a GUM, LPG aneŋ PNC a da neɛ 359, 330 aneŋ 65.[22]
Begemaale Kͻmatiiri
Pampana ŋa o tonͻ la begemaale kͻmatiiri ama poͻ:
Constitutional, Legal ane Begemaale Yeltarre Kͻmatii (Begemaale die ayopoi)[23]
Noba -iribu Kͻmatii (Begemaale die ayopoi)[23]
Socio-pͻletese
2015 yuoni poͻ, o ne o pͻge taaba MPs mine da arԑԑ taa gbԑԑ a yi ba naŋ da taa zͻͻre kaŋa a kyaare ziiri mine ba naŋ kaa iri maale bare ko pͻgeba naŋ e begemaaleba a begemaale die poͻ. O da yele la ka o kaara la o nimitͻͻre pͻletese yԑlԑ daworo poͻ, kyԑ a yuoni naŋ da ŋmaa waana o da e la Minista ko Communications. Sԑre ka o wa e a Minista ko a Communication pampana, o da toŋԑԑ zi-tԑԑ tԑԑ o kpēԑo poͻ ane o toma meŋԑ poͻ.[24]
A April kyuu 2018 poͻ, o da woŋee tuo kaŋa a yi a Ghana paaloŋ lombori kaŋa deme zie o naŋ da yeli eŋ saseԑ poͻ naŋ wuli ka Ghana Muslims ba sagera yԑlԑ. Saturday kaŋa, September beri lezare ne awae 2018 poͻ, a yipͻge wederebԑ ane a Akem Asuom naŋ be a Eastern Irigyin Ghana poͻ noba da biŋ o la ka o e a Nkosuo Pͻge-Naa (Development Queen). A bimmu yeltuuri da nyԑ la eebo a Asuomhene Osabarima Ofosuhene Apenteng II nazaŋa poͻ.[24]
Anti-LGBT+ Bill
A 2021 yuoni poͻ, wagere na Ghanaian anti-LGBT bill yԑlԑ naŋ da yele, o da wulee o teԑroŋ kyaare a yelkabeelee ŋa zikpԑlԑkpԑlԑ ka naŋ na wane entuo potuoloŋ azuiŋ ka a yelkabeelee senne la leԑre barebo.[25][26] O da maaleŋ a May kyuu 2021 poͻ, teԑ la a LGBT+ noba naŋ be Ghana paaloŋ poͻ hakelԑ ka ba erԑ a yԑlԑ ba yoŋ zie bonso Ghana ba sage dͻba yoŋ bee pͻgeba yoŋ sԑŋgaŋ yeltaare.[27][28]
July kyuu 2023 poͻ, wagere na ba naŋ da wa kanna a Promotion of Proper Human Sexual Rights ane Ghanaian Family Values Bill 2021 ba naŋ boͻlͻ Ghanaian anti-LGBT a begemaale die poͻ, o da vԑŋe ko Hon. Murtala Mohammed a saŋa na o naŋ wa yeli ka o e la a LGBTQ+ neԑkaŋa.[29][30][31] A yelyaga na ne a zu poͻ, o da la maaleŋ yeli ka a LGBT+ noba be la Ghana tenneŋ ane ba yie. O da gaa la nimitͻͻre a te yeli ka a seŋ ka taa begԑ naŋ guuro a kyԑ taa gyeremԑ ko a Ghana deme.[32][33]
O Meŋԑ
Hon. Ursula Owusu-Ekuful, Christiana Akua Birago Diawo la da dͻge o,[34] o kuli la serԑ a taa biiri bata UK-based Ghanaian optometrist, Dr Sam Ekuful.[7] [35][36][37] Ba baŋe o la ka o e krista bie.[9]
Emmo Ane Kyͻͻtaare
Saturday daare, September beri lezare ne awae 2018 poͻ, a yipͻge wederebԑ ane a Akem Asuom a Kwaebibirem gbandigeŋ naŋ be a Eastern Irigyin Ghana poͻ noba da biŋ o la ka o e a Nkosuo Pͻge-Naa (Development Queen). A bimmu yeltuuri da nyԑ la eebo a Asuomhene Osabarima Ofosuhene Apenteng II nazaŋa poͻ.[38][39][40][41]
February kyuu 2019 poͻ, International Federation of Women Lawyers (FIDA) da ko o la emmo a kyaare o ne toma, protection of the rights of pͻgeba ane bibiiri a 2019 FIDA Africa Regional Congress ba naŋ da taa Abuja, Nigeria paaloŋ poͻ.[12]
Ba da ko o la a ‘CRANS MONTANA FORUM’ S GOLD MEDAL, in Geneva, Switzerland paaloŋ poͻ.[10]
Sommo Yizie
- ↑ 1.0 1.1 https://web.archive.org/web/20161130111326/http://www.parliament.gh/parliamentarians/397
- ↑ https://web.archive.org/web/20150818161026/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-beg-for-money-each-month-to-survive-Ursula-Owusu-363127
- ↑ 3.0 3.1 3.2 http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5451
- ↑ https://web.archive.org/web/20180417193442/http://ghananewsonline.com.gh/ursula-owusu-shares-the-belief-that-muslims-are-intolerant/
- ↑ https://www.myjoyonline.com/government-will-improve-gmet-services-communications-minister/
- ↑ https://www.glitzafrica.com/glitz-top-100-inspirational-women/100/
- ↑ 7.0 7.1 7.2 https://web.archive.org/web/20190724085443/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3426-ursula-owusu-ekuful-communications
- ↑ 8.0 8.1 https://web.archive.org/web/20190724085443/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3426-ursula-owusu-ekuful-communications
- ↑ 9.0 9.1 https://www.parliament.gh/mps?mp=6
- ↑ 10.0 10.1 https://moc.gov.gh/minsters-profile/
- ↑ https://www.bloomberg.com/research/stocks/private/person.asp?personId=29973119&privcapId=10530883&previousCapId=10530883&previousTitle=Ghana%2520Telecommunications%2520Company%2520Limited
- ↑ 12.0 12.1 https://web.archive.org/web/20220522230045/https://www.moc.gov.gh/ursula-owusu-ekuful-awarded-fida
- ↑ https://live.worldbank.org/experts/ursula-owusu-ekuful
- ↑ https://ghanaceosummit.com/speaker/hon-ursula-owusu-ekuful/
- ↑ 15.0 15.1 https://web.archive.org/web/20190724085443/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3426-ursula-owusu-ekuful-communications
- ↑ https://www.myjoyonline.com/politics/2016/April-9th/ursula-owusu-wins-controversial-ablekuma-west-npp-polls.php
- ↑ https://www.graphic.com.gh/component/search/?searchword=ursula%20owusu&ordering=newest&searchphrase=all&limit=25
- ↑ http://www.myjoyonline.com/politics/2015/march-29th/.php
- ↑ https://www.graphic.com.gh/news/general-news/2nd-batch-of-ministerial-nominees-ursula-akoto-osei-joe-ghartey-in.html
- ↑ https://yen.com.gh/88693-president-akufo-addo-swears-otiko-djaba-al-ministers.html
- ↑ https://www.graphic.com.gh/business/business-news/ghana-post-appeals-to-president.html
- ↑ https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ursula-owusu-retains-ablekuma-west-seat.html
- ↑ 23.0 23.1 https://www.parliament.gh/mps?mp=60
- ↑ 24.0 24.1 https://mobile.ghanaweb.com/person/Ursula-Owusu-Ekuful-3142
- ↑ https://www.myjoyonline.com/wording-of-lgbt-bill-may-lead-to-criminalisation-of-laziness-untruthfulness-ursula-owusu/
- ↑ https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Anti-gay-bill-will-go-through-changes-Ursula-Owusu-Ekuful-1400398
- ↑ https://www.myjoyonline.com/dont-publicise-your-sexuality-ursula-owusu-ekuful-tells-ghana-lgbt-community/
- ↑ https://www.adomonline.com/ursula-owusu-sends-message-to-lgbt-community/
- ↑ https://www.pulse.com.gh/news/local/he-is-mad-ursula-owusu-angrily-reacts-after-being-accused-as-lgbtq-practitioner/55rqm80
- ↑ https://www.myjoyonline.com/ursula-owusu-is-also-known-for-calling-others-names-without-evidence-kofi-adams/
- ↑ https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/FLASHBACK-I-experimented-with-lesbianism-Ursula-Owusu-Ekuful-reveals-1798853
- ↑ https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/There-is-a-homosexual-in-every-community-in-Ghana-Ursula-Owusu-Ekuful-1798718
- ↑ https://www.myjoyonline.com/its-incumbent-on-mps-to-craft-legislation-that-protects-the-human-rights-of-all-ghanaians-ursula-owusu-ekuful/
- ↑ https://www.ghanaweb.com/region/webbrief/Ursula-Owusu-Honours-Mother-s-Legacy-with-Library-and-Tech-Hub-Photos-75512
- ↑ http://www.peacefmonline.com/pages/showbiz/news/201707/320589.php
- ↑ https://www.graphic.com.gh/news/general-news/i-would-not-have-been-married-but-for-skype-ursula-owusu-ekuful.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20190308002943/http://theheraldghana.com/ursula-owusu-make-amends-with-neglected-son/
- ↑ https://www.adomonline.com/ghana-news/ursula-owusu-ekuful-now-nkosuohemaa-of-akyem-asuom/
- ↑ https://web.archive.org/web/20190306043216/https://starrfmonline.com/2018/09/ursula-installed-devt-queenmother-at-asuom/
- ↑ https://www.modernghana.com/news/886572/communications-minister-ursula-installed-as-queen-in-akyem-a.html
- ↑ https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akyem-Asuom-installs-Ursula-Nkosuohemaa-689126