Kokoligu; Kokoligu e la yuori yelbiri yelbie gaŋgyere/begɛ poɔŋ. [1]O ela teŋ bile kaŋa naŋ be a Gaana, Ɔpa Wɛsi poɔ. O e la teŋɛ naŋ taa noba o poɔ, kyɛ a noba na toŋ tonne la koɔbu ane guoloŋ ba taa la donne gyɛmaa bee yaga a teŋ bills naŋ poɔ. A teŋa ŋa N naŋ boɔle taa la noba mine naŋ taa yoe a teŋɛ poɔ (Kokoligu). Noba naŋ yoe n naŋ na tõɔ boɔle la Ambrose Dery[2] naŋ be a Gaana palemɛte poɔ, a kaŋa neŋ lɛ la a Kokoligu Naa.A noba na zaa naŋ be a Kokoligu poɔ yelle la kɔkɔ yenne ate yi a Hamile demɛ zaa ate gyɔge Burkina Faso paaloŋ zaa yellee kɔkɔ yenne.[1][3][4]
A Noba Toma A Teŋɛ Ŋa Poɔ
A teŋɛ ŋa na waa bile lɛ kyɛ noba be la o poɔ a tona toma bebiri zaa ba nyɔvorɛ poɔ. Ba tokpoŋ zaa la koɔbo ane Guoloŋ. Kokoligu deme yipɔge la ka ba saakommine koɔrɔ, a lɛ wuli ka koɔbo ane guoloŋ e Dagapaaloŋ bone, saakom bone alenso ba ko baŋ bare o lɛ. Noba tonɔ la toŋ gyamaa kyɛ koɔbo ka ba pãã kpɛ yaga gaŋ boŋzaa. Ba boŋ guole mine la Noɔre, Nii, Boɔre, Peers, Dobaare, Bonne, .
A teŋɛ meŋ na taa la noba na ba koɔrɔ aŋa govemɛti toŋ tonɔba, noba na aŋ tona govemɛti toma, ka a wuli ka ba naŋ la tõɔ gaa sakuuri. Bamine e la Dɔɔtare, Tekyare/karema mine,Pɔlisiri, Sogyare, Mps, Lawyere, Nɛɛsire, ane a taa ba na mine.
Kokoligu Na Taa La Teŋ Bilee Mine Na Be O Poɔ.
Teŋne mine kɔlage la a kokoligu paaloŋ zaa, aseŋ; Kandemegaŋ, Bekyeeteŋ, Tampula, Bapula, Hamile, Dahile, Bekyeregaŋ, Guri, Tampula.
Sakuu Yie Na A Kokoligu Poɔ.
Kokoligu na taa sakuu yie mine na o poɔ, a e la sakuɛ ata yoŋ na be o poɔ.
Ana la ;
i) Kokoligu Junior High Sakuuri
iii) Kokoligu K.G Sakuuri.