[1]Dominic Aduna Bingab Nitiwul (dɔge o la Nyɔgevennebare 4, 1977) [2] e la Gaana deme pɔletesean ane begemaale die ayɔpoĩ mɛmba, naŋ are ko a Bimbilla Gbandige naŋ be a Northern Region Gaana poɔ.[2] O da la ton la pan African Begemaale die.[2] [3]yuompaalaa kyuu 2017 poɔ, Nitiwul da leɛ la Minister of Defence a ko Gaana.[3][4][5][6]
Nyɔvore Piiluu ane Sakuuri Gaabo
Dominic Nitiwul da kanne la o kannoo yi Ghana kanneziiri, Germany, ane United Kingdom. [3]Dominic da baarɛ o O lɛvɛl a yi St Charles Senia hae Sakuuri ane faaramine Sakuuri youni 1992 poɔ. O da deɛ la sɛtefekate in conflict prevention a yi Germany a yuoni (2003) ane conflict management a yuoni (2005) a kyaare neŋ International Academy for Leadership. O da deɛ la Master of Business Administration yine finance a yi Univaniti a South Wales, ane Master ko Laws a corporate finance a yi University of Westminster.[1]
Pɔletese Yɛlɛ
Bɛgemaala
Nitiwul e la begemaala kaŋa a begemaale die poɔ naŋ be a Gaana paaloŋ a yuoni 2002 poɔ saŋa na o naŋ da e yomo lezaare ne anuu(25).[7] Saŋa neɛ o naŋ da kpɛɛ a begemaale die la ka o da yele ka o boɔrɔ la ka o wane neŋ zeŋ laaŋfeɛ o Gbandige poɔ.[7] Ana yelyaga ŋa da kyaare ne Koŋkomba ane Nanumba deme zɔɔwɛlɛ. [7]O da tona la a ko a Gaana begemaale die ane a Pan-African begemaale die. O e la neŋkpoŋi a ko Finance kɔmatee, Monetary ane Financial Affairs kɔmatee mɛmba, Yɛroŋ kɔmatee mɛmba, Kaa-iruu kɔmatee mɛmba, pɔlɔɔ ne sarre ane kɔɔdenne Kɔmatee mɛmba, soe ane so-tu kɔmatee mɛmba ane Ganzanne Kɔmatee mɛmba. O da e la Deɛpete Bayageroŋ wederɛ a ko a Gaana begemaale die a 2012 ane 2016 poɔ.[3][8][9]
2016 Vootuu Kpoŋ
Nitiwul da waa la begemaala kaŋa a begemaale die poɔ a ko o paaloŋ a saŋa na o naŋ da di kyɛ bare Dr Joseph Mamboah Rockson naŋ be a kataweɛ paate poɔ.[10] A vootuu Saŋa na Nitiwul daŋ pore ko la o meŋa ka o di la ana vootuu ŋa bonso ka o dɔma na eŋ ba waa a paaloŋ neɛ ane meŋ o ba baŋ yɛlɛ naŋ be a paaloŋ; O la wulo la yiri baabo mine o naŋ da toŋ. O dɔma eŋ yɛlɛ o naŋ da yeli la ka Nitiwul kɔɔrɛɛ a naaŋ poɔ ka lɛ paaŋ wulo ka a noba bɔ nenyuo.[10]
Yiri Baabo Toma Mine
Nitiwul da waane la yiri baabo yɛlɛ mine a Bamboi poɔ naŋ na vɛŋ ka a noba nyɛ emmaaroo.[10] O waa tu la pɔmpere 69 a ko o yideme naŋ be a paaloŋ, a la waa ne Electricity Company of Gaana a ko yie pie ne ayoɔbo. O da la wa mɛ la laanfeeloŋ deri ayi, soe pie ne ayi, aneŋ karenderi.[10]
Minista Ko Defence
Nitiwul da waa ministry of Defense a yuoni 13 Gyɛnoɔre 2017. A yidaandɔɔkpoŋ Nana Akuffo Addo la da iruu a paale a begemaale deɛ Fara deme neɛ eŋa.[11] Ba da iri o la ka o e minista a ko kpakpakpeɛne deme.[3][12]A yɛlɛ ŋa da eɛ saŋa ŋa Akuffo Addo aŋ da di a 2016 Ghanaian vootuu kpoŋ a ko a wɔɔ paate.[13] [14]Nitiwul a lanne o taa ayɔpoi a da laŋ kpɛ begemaale die poɔ.[15] O toma piiluu pɔre piilee ne a Yidaandɔɔkpoŋ Akuffo-Addo a bebiri 27 Gyɛnoɔre 2017.[16] A yoe ŋa naŋ da gaa a begemaale die ka ba te mare a nu a bebiri 21 Gyɛnoɔre 2021, a yidaandɔɔkpoŋ da iri la Mr. Nitiwul minista ko Defence.[17]
Salima Tuubu Zɔɔzɔɔ Yɛlɛ
Nitiwul zɔɔ ne la a salintuuribo, ka ba na la ka ba boɔla galamseyers, lɛnso o nimize toma ne o naŋ waa Minista ko Defence la a lɛ. [18]Ana bonetuurituuribe maŋ tu la kuveɛle naŋ be a Ghana lamboe zaa kyɛ ba teɛrɛ soŋ zaa a ne a tɛntɛre yɛlɛ.[18] Kɔngbɛɛ kpoŋ zie naŋ be a paaloŋ ko la ane a tɛntɛre gyorgyoroo yɛlɛ yeltare na naŋ maŋ saaŋ ne ba tuubu na yɛlɛ, aneŋ a kɔnyuuri zaa maŋ saabare la ane bondɛgɛ mine aseŋ cyanide.[19] Gɔmenaŋte naŋ pare da boɔla la ka zɔɔ ana zɔɔre na kyɛ e faaŋ lɛnso ba da ba taa ana kpeɛo ŋa. O naŋ toŋ ne a sogyɛre ka ba boɔla a Ghana Armed Forces aneŋ a Ministry ko Lands and Natural Resources, Nitiwul soŋ la neŋ yɛŋ kaŋa ka ba toɔŋ faare maŋsini mine, a kare a tuurituuribe bare, aneŋ a leɛ maale a temgbama naŋ saaŋ eŋ a bɔgreŋ a paaloŋ poɔ.[18]
Sɛrɛɛ Disoŋ Diibo
Saŋa na a Major Maxwell Mahama ba naŋ wa ŋme ko a Mɛrnoɔre 2017 poɔ, Nitiwul da de la nɔdegere ka ba na peɛrɛɛ peɛroo meŋa te kyaare o koobo na ane ka ba nyɔge ana noba na zaa naŋ toŋ a tonfaa ŋa.[20] Ba da de la ka Mahama e la neŋfaa ka noba mine naŋ be a Diaso ŋme o ko.[21][22]
Cabinet Ministɛɛ
A kyuu Mɛrnoɔre yuoni 2017 poɔ, Yidaandɔɔkpoŋ Nana Akufo-Addo da pore la Dominic Nitiwul paale o Ministare pie ne awae puka ba waa o cabinet.[23] Ana ministare pie ne awae yoe ka ba de a gaa a Ghana begemaale die ka a die weɛ soba, Rt. Hon. Prof. Mike Ocquaye da te pore.[23] O naŋ waa Cabinet minista, Nitiwul paale la a yidaandɔɔkpoŋ yɛlɛ deme poɔ ka ba na sonna yɛŋ soŋ yɛlɛ maaloo poɔ a paaloŋ.[23]
Meŋɛ Yɛlɛ
Sommo Yizie
- ↑ 1.0 1.1 http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=124
- ↑ 2.0 2.1 2.2 http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2680
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 https://web.archive.org/web/20170605063543/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3409-dominic-nitiwul-defence
- ↑ https://www.graphic.com.gh/news/politics/mps-call-for-probe-of-all-electoral-violence.html
- ↑ https://citinewsroom.com/2021/05/you-do-so-at-your-own-risk-nitiwul-fires-warning-at-night-time-illegal-miners/
- ↑ https://www.myjoyonline.com/operation-halt-were-targeting-illegality-not-mining-licenses-defence-minister/
- ↑ 7.0 7.1 7.2 http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Dominic-Nitiwul-MP-elect-outdoored-22782
- ↑ https://www.parliament.gh/mps?mp=81
- ↑ https://www.modernghana.com/news/448046/parliament-is-governed-by-rulesdominic-nitiwul.html
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 http://www.myjoyonline.com/politics/2016/november-29th/dominic-nitiwul-goes-after-ndc-opponent-in-bimbilla-constituency.php
- ↑ http://www.myjoyonline.com/politics/2017/January-10th/i-am-ready-for-the-task-defence-minister-designate-assures-ghanaians.php
- ↑ 12.0 12.1 http://www.myjoyonline.com/politics/2017/January-10th/i-am-ready-for-the-task-defence-minister-designate-assures-ghanaians.php
- ↑ http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/NPP-resoundingly-wins-election-2016-493227
- ↑ http://www.myjoyonline.com/opinion/2016/december-12th/analysis-how-the-npp-won-an-election-it-should-have-lost.php
- ↑ http://www.parliament.gh/news?CO=7
- ↑ http://www.ghanalive.tv/2017/01/27/akufo-addos-8-ministers-will-take-oath-today/
- ↑ https://www.myjoyonline.com/akufo-addo-presents-first-list-of-ministers-for-his-second-term-to-parliament/
- ↑ 18.0 18.1 18.2 https://web.archive.org/web/20180322083916/http://kasapafmonline.com/2017/05/20/soldiers-deployed-combat-illegal-mining-nitiwul/
- ↑ https://web.archive.org/web/20191223234302/http://ghananet.com.gh/2017/05/20/galamsey-fight-well-deploy-military-if-necessary-nitiwul/
- ↑ http://adomonline.com/ghana-news/late-maxwell-mahama-promoted-major/
- ↑ http://www.myjoyonline.com/news/2017/May-31st/capt-mahamas-death-the-story-so-far.php
- ↑ https://buzzghana.com/captain-maxwell-mahama-killing-reactions/
- ↑ 23.0 23.1 23.2 https://web.archive.org/web/20170731025902/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Arts-Minister-Catherine-Afeku-makes-it-to-Cabinet-542839