Stonske freske iz XI v. su veoma značajne za poznavanje ranoga dukljanskog/zetskog slikarstva. Po donatorskome portretu zetskoga kralja Mihaila, po ikonografiji i stilu, utvrđeno je da stonske freske spadaju u preromanički period. Čitava tematska sadržina smišljena je najsažetijom dogmom o prvom grijehu i o iskupljenju. Kompozicija Istočni grijeh (Išćerivanje iz raja) smještena je u apsidu, a Strašni sud u zapadni dio crkve. Sve ostalo su svetački likovi i dopojasni vid vaznesenoga Hrista. S nekoliko sitnih fragmenata nađenih u ruševinama Sv. Toma u Kutima, iz istog perioda, stonske freske pokazuju sve odlike provincijske „vizantinizirajuće“ preromanike Zete. Kao i drugđe na Zapadu, preovlađuje oker, jak potez i pastozna arabeska u funkciji rasvjetljavanja. Jedan i po vijek kasnije, u Sv. Luki, slikarstvo Zete orijentisaće se prema vizantijskim shvatanjima komninskom stilu, ali neće napustiti dugu tradiciju zadržavajući konfesionalno obilježje: latinske inicijale SS (spiritus sanctus ili Sanctus Sylvestrus) na plitkoj bijeloj kapi Sv. Silvestra i njegovu rimsku biskupsku odeždu. Odjeća dvije svetiteljke sa strane pomenute figure zadržava ipak opšte crte komninske „mode“. Po komninskome uzoru freske izveden je i mrk, naglašen i deskriptivan crtež. Mrko je i modelovanje lica i ruku (inkamata), a na jabučicama se javlja karakteristično romaničko rumenilo u obliku ispunjenog kruga.
Poveznice edit
Izvori edit
- Pavle Mijović, Umjetničko blago Crne Gore, Beograd-Titograd, 1980.