Wp/cnr/Radomir Vešović, brigadir

Radomir Vešović, brigadir. Rođen je 6. aprila 1871. godine u Lopatama u Lijevoj Rijeci u porodici Luke Paunova i Petre, kćerke Pera Vujisića. Umro je 27. septembra 1938. godine u Slavonskome Šamcu.

Biografija

Osnovnu školu završio je u rodnome mjestu. Kako potiče iz ugledne porodice, dalje školovanje nastavlja na Cetinju u kojem završava nižu gimnaziju . Određen je za dalje školovanje u Italiji na vojnoj akademiji u koju je upućen 22. decembra 1887. godine s još pet crnogorskih pitomaca. Vojno obrazovanje stekao je na Oficirskoj školi u Kazerti kod Napulja . U čin desečara proizveden je juna 1888. godine, a u čin poluvodnika jula 1889. godine . Vojnu školu završio je s odličnim uspjehom , nakon čega se 1891. godine vraća u Crnu Goru. U čin potporučnika proizveden je 29. jula 1891. godine, a već u septembru iste godine unaprijeđen je u čin poručnika kad je i postavljen za ađutanta Kolašinske brigade. Za nastavnika u prvoj Knjaževsko-crnogorskoj vojničkoj školi u Podgorici postavljen je 11. oktobra 1895. godine . Na dužnosti nastavnika ostao je do 1901. godine. U Stajaćoj vojsci službovao je od osnivanja 1896. goidne kao poručnik pješadije . Od 1898. godine službovao je kao ađutant na Dvoru. U čin pješadijskoga kapetana proizveden je 6. maja 1901. godine kad je postavljen za komandira čete Drugoga bataljona u Stajaćoj vojsci . Kao pješadijski kapetan bio je 1904. godine djelovođa Vojnoga vanrednog disciplinskog suda za rješavanje spora između oficira . U čin komandira Stajaće vojske proizveden je 2. decembra 1905. godine . Za poslanika prve Crnogorske skupštine izabran je 1905. godine . Međutim kao oficir ipak se opredijelio za vojni poziv, kad je 27. oktobra 1907. godine postavljen za vršioca dužnosti komandanta Gornjovasojevićke brigade . Iste godine kao komandir postavljen je i za političkoga pograničnog komesara na granici s Osmanskim Carstvom sa śedištem u Andrijevici. Za načelnika Opštevojnoga odjeljenja u Ministarstvu vojnom postavljen je jula 1908. godine kad se vratio na službu na Cetinje. Sklonjen je s položaja u Ministarstvu vojnom u toku političkih sukoba 1908. godine, od 30. septembra do 24. decembra 1908. godine nalazio se u pritvoru pod sumnjom da je sprovodio određene radnje na graničnim oblastima . Međutim, oslobođen je nakon što je utvrđeno da je nevin. Tokom 1909. godine nalazio se na raspolaganju Ministarstvu vojnom. Učesnik je svečanosti na Cetinju avgusta 1910. godine prilikom proglašenja Kraljevine Crne Gore . Od 1910. godine 5. marta 1911. godine u činu komandira bio je šef štaba Druge divizije sa śedištem u Podgorici . Za komandanta Vasojevićke brigade postavljen je 5. marta 1911. godine , kao i oblasnoga upravitelja. Za vrijeme Malisorske bune 1911. godine kao politički komesar i oblasni upravitelj održavao je red i mir na teritorji nadležne oblasti. U tome periodu obavljao je dužnost oblasnoga upravitelja Vasojevićke oblasti sa śedištem u Andrijevici, kao oblasni upravitelj pominje se 1911. i 1912. godine . Upravitelj Vasojevićke oblasti bio je do 1. jula 1912. godine kad je razriješen dužnosti . Za sudiju Divizijskoga suda Četvrte divizije postavljen je 15. aprila 1912. godine kao komandir i vršilac dužnosti komandanta Vasojevićke brigade .

Balkanski ratovi

U vrijeme Prvoga balkanskog rata 1912–1913. godine komandovao je Gornjevasojevićkom brigadom jačine šest bataljona pješadine u sastavu Istočnoga odreda, s kojom je učestvovao u oslobođenju Metohije, Gusinja i Plava. Ta brigada bila je u sastavu trećega odreda crnogorske vojske kojim je komandovao serdar Janko Vukotić. Na čelu brigade u sadjejstvu s Kolašinskom brigadom i djelovima srpske Drinske divizije prvog poziva učestvovao je 5. novembra 1912. godine u oslobađanju Đakovice i Dečana . U Đakovici se pominje kao brigadir 24. oktobra 1912. godine . Nakon tih djejstava, dolazi s brigadom i učestvuje u opsadi Skadra. Dva put je ranjavan u tim borbama . U tome periodu bio je član Krunskoga vijeća kojim je predśedavao kralj Nikola . Kralj Nikola ga je odlikovao Zlatnom crnogorskom medaljom za hrabrost (Obilića medaljom) zbog zasluga u balkanskim ratovima i pokazane lične hrabrosti. U opsadi Skadra, njegova brigada je napadala u pravcu Bardanjola, za zasluge nazvan je „Vitezom od Bardanjola“. U čin brigadira proizveden je 14. novembra 1913. godine s rangom i pravima od 18. oktobra 1912. godine . Nakon balkanskih ratova 22. novembra 1913. godine postavljen je za komandanta Šeste (Đakovičke) divizije sa śedištem u Peći. Sudija Divizijskoga suda Četvrte divizije bio je do 29. maja 1914. godine kao komandant Šeste divizije . U tome periodu vršio je vojnu i upravnu vlast u oslobođenim krajevima.

Prvi svjetski rat

U Prvom svjetskom ratu od jula 1914. godine postavljen je za komandanta Starosrbijanskoga odreda. Odred je bio sastavljen od sedam brigada: Pećka, brigada stojeće vojske u Đakovici, Plavsko-gusinjska, Gornjo-vasojevićka, Tuška, Donjo-vasojevićka i Posada u Rožaju . Taj odred je držao front prema Albaniji u cilju obezbjeđenja granice. Na čelu toga odreda ostvario je zahtjev crnogorske Vlade da zauzme Skadar. Operacija zauzimanja Skadra otpočela je 20. juna 1915, a odred je ušao u grad 27. juna 1915. godine. Kad je 1915. godine izabrana nova Vlada na čelu s Lazarom Mijuškovićem, 20. decembra 1915. godine, postavljen je za ministra vojnog . Na toj funkciji ga je zatekla kapitulacija Crne Gore. Zajedno s knjazom Mirkom i ministrima Markom Radulovićem i Ristom Popovićem koji su ostali u Crnoj Gori predsavljao je tzv. Krnju vladu. U toku austrougarske okupacije nalazio se u rodnome mjestu, zbog učestvovanja u organizaciji ustanka 1916. godine austrougarske vlastu su naredile njegovo hapšenje. Kad ga je austrougarska posada uhapsila 14. juna i krenula ga sprovoditi, istrgao je pištolj i ubio austrougarskoga oficira i zajedno s braćom Novicom i Pavićem odmetnuo se u šumu. Zbog odmetanja u šumu, austrougarske vlasti su u Kolašinu objesile njegova brata Vlajka. Nakon 17. mjeseci komitovanja , 14. januara 1918. godine predao se zbog represalija austrougarskih vlasti nad stanovništvom. Interniran je u logor Grac u Austriji, a potom u Peštal u kojem ga je zatekla kapitulacija Austrougarske . Preko Praga i Zagreba uputio se u Crnu Goru. U Slavonskome brodu s grupom crnogorkih interniraca je uhapšen i privremeno im je onemogućen ulazak u Crnu Goru po naredbi srpskih vlasti dok se ne sprovede Podgorička skupština.

Vojska kraljevine SHS

U Vojsku Kraljevine SHS primljen je u čin divizijskog generala i raspoređen je u Štab Treće armije u Skoplju. Potom je službovao u Skoplju. Na tom položaju ostao je do prijevremenoga penzionisan 5. juna 1919. godine usljed političkih okolnosti i pritisaka .

Politički angažman

Nakon penzionisanja preko Peći krenuo je za Crnu Goru, međutim njegov ulazak je spriječen 1919. godine zbog sumnje da je u vezi s crnogorskim ustanicima Po odobrenju ministra vojnog KSHS odobren mu je dolazak u rodni kraj zajedno sa svojom porodicom. Na izričiti zahtjev najviših vlasti naređeno je da se ukloni iz Crne Gore zbog opasnosti da bi kao general i pristalica dinastije Petrović-Njegoš mogao politički djelovati. Naređeno je da bude pod stalnom policijskom prismotrom . General Stevan Hadžić ministar vojni naredio je da se dovede u Beograd. U pratnji majora Dimitrijevića početkom oktobra 1919. godine doveden je u Beograd. Iz Beograda je zajedno sa sinom pokušao bjekstvo preko Rumunje za Rusiju. Novembra 1919. godine sa sinom sproveden je u zatvor u Sremskoj Mitrovici. U zatvoru je ostao do februara 1921. godine kad je u sudskom procesu oslobođen krivice . U Crnu Goru se vraća marta 1921. godine, kad se uključuje u rad Crnogorske federalističke stranke. Postaje član Glavnog odbora stranke i poslanički kandidat marta 1923. godine na listi Mihaila Ivanovića , kandidat je bio i 1924. i 1925. godine . U rezervu je preveden 27. februara 1929. godine . Govorio je italijanski jezik . Umro je 27. septembra 1938. godine u Slavonskome Šamcu u kojem je i sahranjen.

Porodica

Zasnovao je porodicu s Desankom Kosanović , sinovicom mitropolita Save Kosanovića rodom iz Banjana, s kojom je imao sinove Danila i Dušana, konjičkoga potpukovnika i kćerke Zorku i Desanku. Njegov život bio je inspiracija Vladimiru Popoviću za prvi crnogorski film „Voskrsenja ne biva bez smrti“, kao i Milu Kordiću za roman „Đeneral“.

Odlikovanja

Između ostalih, odlikovan je Ordenom Danila II stepena (6. oktobra 1885), ruskim Ordenom Sv. Stanislava III , Zlatnom medaljom za hrabrost (Obilića medalja 1913), srpskim Ordenom Takovskog krsta IV stepena, bugarskim Prdenom Sv. Aleksandra V stepena.

Poveznice

Izvori

Martinović Srđa, Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, FCJK, Cetinje, 2016.