’’’Primorska regija’’’
Karakteristike edit
Primorska regija je dio prostora Crne Gore koji se prirodnim karakteristikama i društveno ekonomskom strukturom razlikuje od središnje i śeverne regije Crne Gore. Osnovno obilježje daje joj more, koje utiče na njene privredne, društvene i ekonomske specifičnosti. Osnovna djelatnost ove najužnije crnogorske regije je turizam, primorski i ruralni, sa izuzetnim potencijalom i za razvoj mediteranske poljoprivrede, pomorstva.
Pozicija edit
Smještena je u jugozapadnom dijelu države, u geografskim kordinatama 42 09' 59 sgd. i 19 00' 12 i.g.š. Imapovršinu od 2440 km2 što čini 17,7 % teritorije Crne Gore. Proteže se od ulaza u Bokokotorski zaliv (rt Oštro), do ušća Bojane u Jadransko more u dužini 316 km (od čega obala iznosi 249,1 km a obala ostrva 11.1 km). Prema unutrašnjosti, čini ga uzani primorski pojas, širine svega 2-3 km, ograničen uzdužnim planinskim strmim, krečnjačkim obodom Orjena, Lovćena, Sutormana i Rumije, koji se izdiže 900-1000 mnm. Graniči se sa Hrvatskom na zapadu i Bosnom i Hercegovinom, zatim Albanijom na jugoistoku. Sa Italijom se graniči preko Jadranskog mora u njegovom najširem dijelu (oko 200 km). Crnoj Gori pripada unutrašnje more, teritorijalno more koje se prostire 12 nautičkih milja (22 224 m) od linije unutrašnjeg mora (spaja krajnje tačke rtova duž obala) a sa spoljne strane te linije je slobodno more na kojem se primjenjuju međunarodni pomorski zakoni.
Krajnja tačka Primorske regije na jugu nalazi se na Adi - Sveti Nikola, nedaleko od albanske granice, a krajnja śeverna tačka nalazi se u blizini Crkvica na području Krivošija, śeverno od Risanskog zaliva. Krajnja zapadna tačka nalazi se u ataru sela Sutorina, zapadno od Herceg Novog, a na istoku na rijeci Bojani istočno od Šaskog jezera. Vazdušno rastojanje od najudaljenijih djelova Crne Gore iznosi 135 km.
U administrativnom pogledu Primorska regija obuhvata 6 opština: Herceg Novi, Tivat, Kotor, Budvu, Bar i Ulcinj. Međutim, granice pojedinih opština, posebno opštine Bar, zalaze duboko u kopno, obuhvatajući teritoriju koja se po svim svojim karakteristikama bitno razlikuje od primorskog.
Stanovništvo edit
Na prostoru 2011. g. živjelo je 148 683 stanovnika - 23,9% stanovništva Crne Gore a gustina naseljenosti u regionu 2011.g. iznosila je 94 st/km² i bila je znatno iznad republičkog prosjeka.
Prema popisu iz 2011.g. u Primorskoj regiji postoji 250 naselja. Postoji 20 gradskih naselja: Bar, Stari Bar, Sutomore, Virpazar, Bečići, Budva, Petrovac na Moru, Sveti Stefan, Bijela, Herceg Novi, Igalo, Zelenika, Dobrota, Kotor, Perast, Prčanj, Risan,Tivat Donja Lastva,Ulcinj. Ukupno u gradskim naseljima živi 86 588 stanovnika, što u odnosu na ukupan broj stanovnika Primorskog regiona (149705) iznosi 58,1%. Seoskih naselja ima 230 i ona su podijeljenja na priobalna naselja i seoska naselja u zaleđu.
U ukupnoj mreži naselja je karakteristično da nijedno nema preko 15 000 stanovnika (Bar - 13503, Budva - 13338, Herceg Novi - 11059, Ulcinj-10707, Tivat - 9367).
Cjeline edit
Primorje se dijeli na tri reljefno različite cjeline: Zaliv Boke Kotorske - reljefno najsloženiji dio Crnogorskog primorja kojeg čini više suženja i proširenja. Primorje od Rta Platamuna zapadno od Budve pa sve do poluostrva Volujica, je dio obale sastavljen od brojnih rtova, manjih zaliva, kakvi su Budvanski, Sutomorski i Barski, kao i većeg broja uvala i luka, pjeskovito-šljunkovite plaža i tipičnih klifova.
Prostor Primorja od Bara do Bojane karakteriše niz od četiri uzvišenja Mendra i Pinješ, Mavrijan i Bijela gora, i Možura i Briska gora, Volujica, strmi rtovi između kojih su luke, zatoni,uvale sa pjeskovitim i šljunkovitim plažama. Tipični klifovi izdvojeni su na potezu od Bara do Ulcinja.
Zaleđe Primorja čini zaravan dubokog krša, najtipičnija regija krša u svijetu, Granični dio prema Primorju predstavlja planinski lanac Orjen - 1894 m, Lovćen 1749, Sutorman 1180 m i Rumija 1595.
Jadransko more ima površinu 138 595 km2. Ukupna dužina kontinentalne i ostrvske obale je 7874 km od čega Crnoj Gori pripada 316 km (obalna linija kopna, 7 ostrva, 37 školja i 7 hridi). Crnogorsko primorje je locirano u jugoistočnom dijelu jadranskog basena koje čini razdjelnicu istočnog i zapadnog Mediterana. Ovaj položaj Primorsku regiju stavlja u okvir jadransko sredozemne makro regije.
Klimatske karakteristike edit
Primorje je pod uticajem Sredozemnog mora i njegovog dijela Jadranskog mora, koji je, zahvaljujući visokom planinskom obodu Orjena, Lovćena, Sutormana i Rumije sveden na uski primorski pojas. Ima srednje mjesečne maksimalne vrijednosti u najtoplijim mjesecima (jul i avgust) oko 30oC, dok u najhladnijim (januar i februar), iznosi od 11oC - 13oC. Srednja godišnja temperatura mora uz Crnogorsko primorje je 17,9oC, sa srednjom godišnjom oscilacijom vrijednosti od 1,7oC.
Primorje je relativno siromašno površinskim - tekućim i stajaćim vodama što je rezultat oticanja voda u kraškom terenu. Osim pogranične Bojane koja je najveća rijeka, duga 41 km, na granici Crne Gore i Albanije, sve rijeke u Primorju su brzog i kratkog toka, sa velikim oscilacijama protoka, manje su i presušuju.
Eko sistem edit
Primorski pojas Crne Gore odlikuje se nizom specifičnih i raznovrsnih staništa i životinjskih zajednica. Područje Crnogorskog primorja naseljava 1540 biljnih vrsta, 113 lišajeva, 283 mahovine, 232 gljiva, 289 beskičmenjaka, 29 predstavnika ihtiofaune, 18 vodozemaca, 38 gmizavaca, 249 ptica i 69 sisar.
Na prostoru Primorskog regiona nalazi se velik broj zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara. Među zaštićenim prirodnim dobrima nalazi se više zaštićenih područja, uključujući određeni broj pojedinačnih stabala – dendroloških objekata.
U okviru primorskog regiona se nalaze djelovi NP Lovćen, NP Skadarsko Jezero - Ramsarsko područje.
Specijalni rezervat prirode Tivatska Solila, Kotorsko Risanski zaliv – UNESCO zaštićena prirodna i kulturna baština. Pod zaštitom se nalazi veliki broj plaža razni hortikulturni objekti, Spomenici prirode i Predjeli posebnih odlika. Plaže koje su zaštićene su: Velika plaža kod Ulcinja, (Mala) Ulcinjska plaza, Valdanos, Stari Ulcinj (otok i plaza), Velji pijesak, Topolica, Sutomore, Čanj, Pećin, Buljarica, Lučice, Petrovac, Drobni pijesak, plaže Svetog Stefana i Miločera, Bečići, Slovenska, Mogren, Jaz i Pržno (plaza Plavi horizonti).
Primorju postoji izuzetno velika koncentracija kako zaštićenih tako i preventivno zaštićenih kulturnih dobara nepokretne baštine. U Crnogorskom primorju postoji 189 zaštićenih kulturnih dobara kao i veći broj arheoloških lokaliteta kopna i podmorja, veliki broj tvrđava, austrougarskog utvrđenja i ambijentalnih cjelina, koji su predloženi za zaštitu.