Wp/cnr/Prevalis

Reforme i podjela Carstva

Od kraja III, odnosno početka IV stoljeća, počinje novo ustrojstvo rimske vlasti na području Crne Gore. veliki reformni zahvati careva Diokliecijana (284 - 305) i Konstantina (306 - 337), koji su imali za cilj stabilizovanje uzdrmanog položaja Imperije prouzrokovanog građanskim ratovima, vojnim pobunama i pojačanim nadiranjima varvara, doveli su, između ostalog, do krupnih administrativno - teritorijalnih promjena. Dioklecijan je možda već 297. godine Carstvo podijelio na četiri prefekture, nazvane: Orijent, Ilirik, Italija i galija. Svaka prefektura dijelila se na manje oblasti - dijeceze (kojih je u početku bilo 12, a pred kraj IV stoljeća 14), a ove pak dalje razbijene na po nekoliko zasebnih jedinica - provincija (pri prvoj razdiobi bilo ih je oko 100, a u V stoljeću 120).

Prefekture na Balkanu

Balkansko područje bilo je raspolućeno i pripojeno dvijema prefekturama. Italiji, odnosno njenoj deijecezi Panonije (docnije Zapadnom Iliriku) pripala je stara rimska provincija Dalmacija, Panonija I (Prima ili Superior), Panonija II (Secunda ili Sirmiensis), savija i Valerija. U sastav prefekture Ilirika ušle su dvije dijeceze: a)Mezija sa šest provincija, od kojih je jedna bila Prevalis (Praevalis) ili Prevalitana i b) Makedonija sa sedam svojih provincija.

Sa stanovišta statusne pozicije crnogorskih prostora pod poznorimskom, osnosno, ranovizantijskm vlašću, od posebnog je značaja izdvajanje tzv. Gornje Dalmacije (ranijeg Naronskog konventa) iz sastava stare rimske provincije Dalmacije i formiranje nove provincije - Prevalis (Prevalitana).

Podjela Rimskog carstva

Etomološko značenje imena Prevalis nije naučno razriješeno. Nastanak ove provincije, vezuje se za 297, ili mošda 305/6 godinu. Prevalitana je najprije, kako je naglašeno, ulazila u sastav dijeceze Mezije, a potom bila pridodata Makedoniji (oko 396), da se konačno nađe pod ingerencijom dijeceze Dakije (oko 400). Ovi podaci pokazuju da, postavši novoizdvojena provincija. Prevalis nije ostala trajno vezana za jedan nadređeni centar starije vlasti. Ipak, poslije definitivne podjele integralnog Rimskog carstva na Zapadno, sa śedište u Rimu, i Istočno, kasnije nazvano Vizantijom, s centrom u Carigradu, podignutom na mjestu starog grčkog Vizantiona, koju je izvršio Teodosije I (379 - 395) u posljednjoj godini vlade. Prevalitana je zauvjek ostala u sastavu Istočnog rimskog carstva (Vizantije). Za nekih četrdesetak godina od tog događaja ova provincija je izgubila svaku s bivšom matičnom provincijom Dalmacijom. Našavši se u položaju pogranične oblasti Vizantije.

Pogranična provincija

Jedno kratko vrijeme (437 - 50) Prevalitana je izgubila status vizantijske pogranične provincije, ženidbom zapadnorimskog cara Valentijana III (425 - 455) s Evdokijom - ćerkom istočno - rimskog cara Teodosija II (408 - 450), kad je cio stari Ilirik pripao ističnoj polovini Carstva krajem V stoljeća provincija Prevalis se još jednom našla u ulozi granične provincije Vizantije. To se dogodilo u vrijeme kada je istočnogotski kralj Odoakar prodirao u neke pogranične krajeve na zapadu Prevalisa.

Granice Prevalisa

Granice koje su oivičavale prostor provincije Prevalis ostale su gotovo trajno onakve kakve je imala u vrijeme Teodosijeve podjele Imperije na dva dijela. Zapadna granica išla je od Budve, lovćenskim masivom i ivičnim brdima iznad Boke Kotorske, skrećući od Krivošija na śever, prolazeći zapadno od Nikšića i dalje Pivom do njenog spajanja sa Tarom. Istočne granice bile su one iste koje su bivšu provinciju Dalmaciju odvajale od Novog Epira. Razdvajala ih je rijeka Mat, od koje je granica dalje išla Crnim do njegovog spajanja sa Bijelim Drimom, da nastavi grebenima Šare do gornjeg Ibra. U odsustvu podataka najteže je rekonstruisati śeverne granice Prevalisa. pri uvažavanju prirodne konfiguracije tla moglo bi se pretpostaviti da je išla vijencima gustom šumom obraslih planina, Durmitora, Sinjajevine, zatim planinskim visovima śeveroistično od Kolašina, završavajući Podgorom i Suvom, odnosno Ibarskom planinom. od urbanih probalnih središta Prevalisu su pripadali Ulcinj i Lješ, a od onih u nutrašnjosti Skadar i Duklja. Skadar je istovremeno bio administrativno - upravni centar i crkveno središte provincije, što potvrđuju i neki pisani izvori. O tome govori pismo pape Lava I, kojim se 446. godine obratio Seneciju II, skadraskom episkopu, i pismo Grgura I u kojem, među arhiepiskopima Ilirika, pominje i Jovana, arhiepiskopa skadarskog. U podudarnost političkih sa granicama crkvene jurisdikcije ne treba sumnjati, jer su one bile na snazi za područje cijelog Carstva.

Poveznice

Izvori

Istorija Crne Gore - grupa autora, Titograd 1970.