Wp/cnr/Mašan Božović, brigadir

Mašan Božović, brigadir rođen je 4. marta 1858. godine u Stijeni u Piperima u porodici serdara Baša Tokova Božovića, čiji je otac Toko Pavićev bio barjaktar, i majke Ruže, rođene Pulević .

Biografija

Osnovnu školu završio je u Ćeliji Piperskoj, kod popa Milutina Žarića.

Učesnik je crnogorsko-turskog, tzv. Veljeg rata 1876-1878. godine kao dobrovoljac . Učestvovao je u svim borbama, kao i u oslobođenju Nikšića i Bara. Za pokazanu hrabrost oblikovan je Srebrnom medaljom za hrabrost .

Školovanje i karijera

Oficirski kurs završio je 1881. godine u Podgorici . Upućen je 1882. godine kao državni pitomac u prvu grupu mladića na školovanje u Italiju. Vojno obrazovanje u Italiji započeo je u Leku, administrativnome centru sedmoga alpinskog bataljona . U čin desečara (serđenta) promovisan je 1884. godine. Školovanje je završio 1886. godine. Po povratku u domovinu 1886. godine, proizveden je 1. jula u čin potporučnika crnogorske vojske kad je određen da izvodi obuku pješadije u Nikšiću . Potom je 1887. godine postavljen za poručnika ađutanta u Trećoj brigadi kojm je komandovao Mijailo Vučinić . Kao ađutant pominje se 1889. godine . Tokom toga perioda po potrebi služio je i kao dvorski oficir . Kad je u Podgorici 1893. godine organizovana vojna obuka - kurs u trajanju od tri do šest mjeseci, bilo je 100 pješaka, kao brigadni ađutant rukovodio je obukom. Kao poručnik i brigadni ađutant 1894. godine postavljen je za komandanta druge Pješadijske podoficirske škole u Podgorici . U čin kapetana unaprijeđen je 1895. godine i postavljen za komandira Prve čete Drugog bataljona u Stajaćoj vojsci . Imenovan je za komandira Crnogorskoga odreda na Kritu od 189799. godine u sastavu međunarodnih trupa za održavanje mira u Helepu i Kaneji na tome ostrvu. Taj odred brojao je 80 oficira i vojnika, a izvršio je uspješnu vojnu misiju i dao doprinos podizanju ugleda Crne Gore u tadašnjoj Evropi. Za učešće u toj misiji dobio je pohvalnicu od načelnika štaba ruske mornarice i udostojen je pozdrava ruskog cara Nikolaja II, a dobio je i niz drugih odlikovanja.

Upravitelj na Cetinju bio je u periodu 1899-1904. godine. U čin komandira crnogorske vojske proizveden je 1900. godine kad je bio upravitelj varoši Cetinje s platom u visini 3 380 kruna. Za komandanta Prvoga bataljona Stajaće vojske postavljen je 25. oktobra 1903. godine, a dotad je bio na raspolaganju vladaru . U svojstvu predśednika Cetinja prisustvovao je u maju 1903. godine proslavi 200-godišnjice Petrograda .

Nezadovoljan svojim položajem podnio je ostavku 1904. godine koja mu je uvažena 21. aprila 1905. godine . Nakon davanja ostavke otišao je u Rusiji, živio je jedno vrijeme u Sankt Peterburgu , a potom je radio u ruskome poslanstvu u Carigradu. U Crnu Goru se vratio 1907. godine i živio je na svome imanju .

Reaktiviran je 5. juna 1910. godine u čin komandira .

Član je proslavnoga odbora kapetanije Piperi 1910. godine za pripremne svečanosti proglašenja Kraljevine Crne Gore . Učesnik je svečanosti na Cetinju avgusta 1910. godine prilikom proglašenja Kraljevine Crne Gore.

Balkanski ratovi

U Prvome balkanskom ratu 1912-13. godine u činu komandira, bio je komandant Prekotarskoga (Tarskoga) odreda (kao śeverno odjeljenje) jačine tri bataljona pješadije u sastavu Istočnoga odreda. S tim odredom učestvovao je u oslobođenju Pljevalja, śevernih krajeva Crne Gore i Metohije . Na Skadarskome frontu 1913. godine bio je pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande crnogorske vojske. Nalazio se na čelu počasne čete od 40 oficira koja je Esad-pašu 1913. godine ispratila do Lješkoga mosta po naredbi kralja Nikole. Na dužnosti komandanta Plavsko-gusinjske brigade nalazio se od 2. maja do 22. novembra 1913. godine . Za komandanta Četvrte divizije sa śedištem u Kolašinu koja je brojala četiri brigade: Kolašinsku, Vasojevićku, Donjovasojevićku i Plavsko-gusinjsku postavljen je 22. novembra 1913. godine . U čin brigadira proizveden je 14. novembra 1913. godine s rangom i pravima od 10. aprila 1913. godine . Kao jedan od brigadira, ukazom kralja Nikole, imenovan je 10. januara 1914. godine za poslanika u Narodnoj skupštini .

Prvi svjetski rat

Prema formaciji crnogorske vojske iz maja 1914. godine nalazio se na dužnosti komandanta Četvrte divizije sa śedištem u Kolašinu, koja je bila sastavljena od četiri brigade . Uoči mobilizacije u junu 1914. godine teško je povrijeđen u saobraćajnoj nezgodi na Vjetreniku nakon čega je imao dvije operacije i uspio da preuzme komanden dužnosti . U Prvome svjetskom ratu 1914-1916. godine komandovao je Drugom divizijom Sandžačke vojske, koja je bila sastavljena od Lovćenske, Kolašinske i Pljevaljske brigade . Druga divizija naročito se istakla u prodoru prema Romaniji 1914. godine. Učestvovao je u borbama na Grahovu, Sandžaku i drugim mjestima, kao i zauzimanju Foče. Prema dokumentu „Sastav, jačina i raspored Crnogorske vojske iz 1915. godine“ bio je komandant zaštitničkih odjeljenja Sandžačke vojske koja su uspješno djelovala od Lima do Šćepan Polja u sprečavanju napredovanja austrougarske vojske.

Ministar vojni

S dužnosti komandanta Četvrte divizije imenovan je za ministara vojnog u periodu od 3. jula do 20. decembra 1915. godine nakon čega cijela vlada podnosi ostavku . Za uspješno komandovanje u ratu dobio je 5. decembra 1915. titulu piperskoga serdara, koju i koristi prilikom potpisivanja akata kao ministar vojni već 13. decembra 1915. godine, potpisujući se kao brigadir i serdar. Na funkciji ministra vojnog zamijenio je brigadira Radomira Vešovića koji je postavljen za ministra vojnog u novog vladi Lazara Mijuškovića. Od 20. decembra 1915. godine bio je komandant Starosrbijanskog odreda koji je djelovao na potezu Skadra u kojem ga je zatekla austrougarska okupacija .

Internacija

Austrougarske vlasti su ga 1916. godine internirale u logor u Mađarskoj . U logor Karlaštajn premješten je avgusta 1916. godine . Na spisku interniranih u logor Karlštajn od 20. aprila 1917. godine nalazi se pod rednim brojem 2 kao general crnogorske vojske . Iz internacije vratio se krajem 1918. godine .

Vojska kraljevine SHS

U Vojsku Kraljevine SHS primljen je 12. jula 1919. godine u činu pukovnika . Kao pukovnik bio je komandant puka i komandanta mjesta u Podgorici, tj. komandant Podgoričkoga vojnog okruga . Učestvovao je u gušenju Božićnoga ustanka 1919. godine .

Smrt i odlikovanja

Umro je 25. septembra 1920. godine nakon bezuspješne operacije . Sahranjen je pred crkvom Sv. Đorđa u Podgorici . Zasnovao je porodicu sa suprugom Milicom koja je rano preminula 1903. godine u 24. godini života . Između ostalih odlikovan je: Ordenom knjaza Danila za nezavisnost Crne Gore III i V stepena (1894) bugarskim Ordenom Sv. Aleksandra (30. avgust 1898) , ruskim Ordenom Sv. Stanislava II stepena (1897) , francuskim Ordenom Legije časti (1899) , ruskim Ordenom Sv. Ane II stepena (1906) , turskim Ordenom Osmanlije III stepena (1905) , italijanskom Medaljom za hrabrost , crnogorskom Medaljom za hrabrost.

Poveznice

• GENERALI CRNOGORSKE VOJSKE (1881-1921)

Izvori

• Martinović Srđa, Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, FCJK, Cetinje, 2016.