Jovan Dragov Martinović, kraljev lični pisar direktor banke. Rođen je 1881. godine na Cetinju porodici Draga, člana Kraljevske Žandarmerije i Uprave varoši i majke Marije-Maše. Preminuo je 27. avgusta 1961. godine u Makarskoj.
Biografija
editDjetinjstvo je proveo u Podgorici gdje mu je otac službovao.
U četvrtom razredu osnovne škole određen je lično od kralja Nikole Petrovića-Njegoša kao jedan od pet mladića za školovanje za oficira u Rusiji. Međutim kako je njegov brat Savo već bio određen Jovan je ostao na Cetinju. Osnovnu školu je završio sa odličnim uspjehom, nakon čega je upisao Prvu mušku gimnaziju, koja je bila smještena u Biljardi. Bio je dobar pjevač, učestvovao je kao solista na koncertima koji su priređivani u Knjaževskom Dvoru. Usljed ekonomskih razloga morao je napuštiti gimnaziju, da bi stupio kao učenik Poštansko-telegrafske stanice na Cetinju kod upravnika Šaka Filipovića. Ponovo je upisao gimnaziju, koju je završio sa odličnim uspjehom 1902. godine. Zaposlio se 1903. godine u Ministarstvu unutrašnjih djela Knjaževine Crne Gore i tako je postao državni činovnik. Kao državni činovnik određen je za rukovaoca prve pisaće mašine sistema »Admar«, koja je donešena u Crnu Goru. Po specijalnom zadatku 1904. godine postao je lični pisar kralja Nikole. Na Rijeci Crnojevića u Dvorcu Petrović-Njegoš bilježio je Istoriju Hercegovačkog ustanka 1875-76. godine. Iste godine unaprijeđen je za kraljevskog pisara II klase, a dobio je i Srebrnu medalju za hrabrost. Na zahtjev kralja Nikole u oktobru 1905. godine na svojoj mašini kucao je u tajnosti prvi crnogorski Ustav za Knjaževinu Crnu Goru. Za kraljevskog pisara I klase unaprijeđen je 1906. godine. U vrijeme političkih sukoba državna služba mu je prekinuta 31. januara 1909. godine. Nije pripadao nijednoj političkoj partiji. U pośetu svome bratu Savu u Rusiji koji je već tada bio oficir carske Ruske vojske bio je 1909. godine. Nakon zanimljivog boravka u Rusiji, usavršavanja ruskog jezika i dobre prilike za ženidbu, na poziv očevog prijatelja vratio se u Crnu Goru da stupi na novu odgovornu dužnost. Kao obrazovan i ugledan, sa znanjem jezika postao je visoki činovnik Crnogorske banke na Cetinju.
Balkanski ratovi
editUčesnik je Prvog balkanskog rata 1912-1913. godine koji je Crna Gora sa balkanskim saveznicima vodila protiv Osmanskog carstva. Sa svojim ocem Dragom bio je u sastavu cetinjske varoške čete u sastavu Catinjskog bataljona, Katunske brigade, koja je bila dio Primorskog odreda pod komandom generala Mitra Martinovića. Od oktobra 1912. go januara 1913. godine učesnik je borbi oko Taraboša. Zbog potreba posla u vezi transfera novca za ratne operacije januara 1913. godine na zahtjev rukovodstva Crnogorske banke povučen je sa skadarskog ratišta.
Nakon rata i pored svojih bankarskih dužnosti, jejedan od osnivača pjevačkog društva, bio je član uprave radničkog sindikata. Jedan je od osnivača sportskog društva Soko u jesen 1913. godine kada je i izabran za njegovog sekretara, nalazio se na čelu organizacije prvog sokolskog javnog časa u Crnog Gori.
Prvi svjetski rat
editKada je Crna Gora objavila rat Austrougarskoj carevini 28. jula 1914. godine zajedno sa svojim ocem stupio je u Varošku četu, Cetinjskog bataljona, Katunske brigade u sastavu Lovćenskog odreda koji je vodio borbe na položaju Lovćena, Kuka i crnogorskog primorja. Ubrzo je od Ministarstva vojnog Kraljevine Crne Gore određen kao intendant u Intendanskom odboru, koji je vršio snabdijevanje Lovćenskog odreda. Ovu dužnost obavljao je sve do juna 1915. godine kada je na molbu Crnogorske banke upućen za šefa filijale Crnogorske banke u Skadru, koji je bio okupiran od srnogorske kraljevske vojske. Nakon par mjeseci službovanja u Skadru, na poziv Ministarstva vojnog postavljen je za glavnog intendanta (predśednika Intendantskog odbora) Lovćenskog odreda. Od polovine novembra 1915. godine određen je za rad kod Kraljevske Oblasne uprave u Skadru, sa zadatkom transporta vojnika iz Medove do Skadra. Važio je za preciznog i dobrog organizatora intendantskih poslova. U Skadru je stanovao u hotelu »Evropa«. Uoči sloma Crne Gore, 6. januara 1916. godine uputio se za Cetinje, donio je odluku da se povuče iz Crne Gore i ako je moguće ode kod svog brata Sava u Rusiji, nakon što se oprostio od ukućana preko Rijeke Crnojevića i Podgorice ponovo za Skadar. Sa njim su sa Cetinja pošli i student Milo Prlja, a kasnije će mu se priključiti i drugi. Uz pomoć svog brata Nika koji je bio u službi na Kraljevskom Dvoru, a ujedno i u pratnji kralja Nikole prilikom njegovog povlačenja sa Cetinja, uspio je da se evakuiše lađom za Medovo. Preko Albanije povlačio se prema Grčkoj sa grupom crnogorskih oficira, službenika i civila. Put do Lješa bio je pun neizvjesnosti, opasnosti i izazova. Albansku golgotu uspjeli su prevazići najviše uz Jovanovu pomoć i inteligenciju. Put su dalje prešli od Lješa do Draga, a od Drača do Valone prevezli su se italijanskim vojnim brodom »Vitorio Emanuel« do Krfa. Ovaj put koji je trajao par mjeseci bio je prepun nevjerovatnih događaja i priča, od Jovanovog susreta i razgovora sa regentom Aleksandrom Karađorđeviće, vojvodom Stepom Stepanovićem, brojni susreti sa smrću i brojnim drugim problemima. Preko tamnošnjih francuskih vlasti Jovan se sa svojom grupom prevezao lađom do Krfa do grčkog pristaništa Patros, a potom lađom do Mesine pa vozom do Napulja.
Emigracija
editNakon osmodnevnog boravka u Napulju, uputio se za Rim. Stupio je u kontakt sa bratom Nikom koji je bio na Kraljevskom Dvoru u Bordou u Francuskoj, kako bi mu pomogao oko dobijanja putnih isprava. Čekajući pasoš ostao je u Rimu tri mjeseca. To vrijeme je iskoristio za obilazak rimskih znamenitosti, sastajao se sa crnogorskom emigracijom, kao i knjazom Petrom Petrović-Njegošem čije poznanstvo datira od vremena službovanja na Dvoru. Nakon dobijanja pasoša na intervenciju brata Nika, preko Đenove, Ventimilje i Nice doputovao je u Bordou u kojem je bila smještena Kraljevska Vlada i Kraljevski Dvor.
Nakon prijema kod kralja Nikole, a potom i kod kraljice Milene, kratko je čekao raspored da stupi ponovo u državnoj službi ali sada u egzilu. Nakon kratkotrajnog privatnog posla, postavljen je za vršioca dužnosti šefa Računovođstva Ministarstva finansija. Ovo je bila jako odgovorna funkcija šefa gotovo svih finansija Kraljevske Vlade. Iako u otežanim uslovima, svojim radom i posvećenošću državi uspio je organizovati računovođstvo, nabavio je potrebne knjige, formulare, obrasce i druge stvari. Sa Kraljevskom Vladom krajem septembra 1916. godine premjestio se iz Bordoa u Neju kod Pariza. U početku je boravio u pansionu Balzak, a potom u latinskoj četvrti u hotelu Ekselziar u ulici Kižas broj 20 u kojoj je boravio sve godine službovanja i boravka u Francuskoj. Dosljednost, odanost državi i idealima zadržali su ga u Francuskoj na službi i usluzi kraljevskoj porodici Petrović-Njegoš sa čijim je većim brojem članova imao blagonaklone i prijateljske odnose uz obostrano uvažavanje i povjerenje uprkos brojnim nedaćama.
Povratak u Crnu Goru
editUprkos želji da ostane u Francusku, zbog porodičnih prilika vratio se iz Pariza u rodno Cetinje na pomoći svojim ostarjelim roditeljima. Iz Pariza se povratio oko 1924. godine, a prema nekim podacima već i 1921. godine. Po povratku neko vrijeme bio je bez posla zbog njegovih veza za dinastijom Petrović-Njegoš, ali ubrzo je postao direktor Činovničke banke, koja će kasnije postati Hipotekarna banka.
Porodica
editU ljeto 1929. godine upoznao je svoju suprugu Petronila-Nilu Ribarević, koja je na Cetinju bila u pośeti svom bratu. Petronila je kćerka uglednog Marka Ribarevića iz Makarske. Vjenčali su se 26. novembra 1931. godine u manastiru Savini u Herceg Novom. Sa suprugom živio je u porodičnoj kući u Bajovoj 38. Iz poštovanja prema svojoj supruzi i prijateljima kupio je kući u Makarskoj 1940. godine. Društveno posvećen je bio i aktivan kao starješina Sokolskog društva, a učestvovao je i u drugim brojnim društvenim i kulturnim dešavanjima.
Drugi svjetski rat
editU toku Drugog svjetskog rata bio je u italijanskom zarobljeništvu 1941-43. godine i u njemačkom 1943-44. godine. Nakon rata bio je predśednik Crkvene opštine Cetinje, kao i potpredśednik Savjeta crkve. Krajem 1940ih godina sa porodicom se preselio u svojoj kući u Makarskoj. Govorio je ruski i francuski jezik, napisao je memoare o svom životu koji se čuvaju kod njegovih unuka u Vojvodini.
Odlikovanja
editNosliac je brojnih crnogorskih, francuskih i srpskih odlikovanja, među kojima: Zlatna medalja za revnost, Srebrna medalja za revnost, Medalja spomenica 1912-13, Medalja spomenica 1914-18 itd. Preminuo je 27. avgusta 1961. godine u Makarskoj đe je u sahranjen. Njegova žena Petronila preminula je 1972. godine u Rigu, a sahranjena je pokraj svog supruga u Makarskoj.
Poveznice
editIzvori
edit- Martinović, Srdja, Martinovići iz Bajica u Božicnom ustanku 1919. godine, Crnogorski anali, br. 12, Cetinje, januar 2017.