Sredinom XVIII vijeka crnogorski mitropolit Vasilije Petrović Njegoš učinio je otklon od uobičajene forme istorijskoga mišljenja, napisavši prvu istoriju Crne Gore. Njegova Istorija Crne Gore objavljena je u Petrogradu 1754. godine, na ruskome jeziku.
Istorija Crne Gore edit
Pregled prošlosti Crne Gore mitropolita Vasilija počinje od XII vijeka, a završava se događajima čiji je savremenik. U svojoj nevelikoj knjizi mitropolit Vasilije je ponudio uljepšanu sliku Crne Gore, koja njenu prošlost čini značajnijom i monumentalnijom nego što je ona uistinu bila. lako je njegova Istorija trebalo da bude propagandno štivo koje će ruskoj javnosti i političkim zvaničnicima dati sažetu informaciju o Crnoj Gori, prećerano je reći da je njen pisac tek vješti obmanjivač.
On je prije svega istoričar koji smatra da istorija treba da ima i političku upotrebljivost. Kad piše o prošlosti Crne Gore u srednjemu vijeku, mitropolit Vasilije je ponajviše istoričar jer svoju priču temelji na sumi istorijskih znanja koja su u njegovo doba postojala, ali kad pređe na razdoblje od XVI do XVIII vijeka, onda svojoj mašti ostavi više slobode. U njegovu pregledu crnogorske povijesti ima uvjerljivih a neistinitih umetaka koji treba da posluže političkoj namjeni. Svi ti umeci služe stvaranju predstave o Crnogorcima kao najuzornijoj političkoj i nacionalnoj skupini na Balkanu.
U pregledu srednjovjekovne povijesti Crne Gore veličanje Crnogoraca čitaocu izgleda kao uobičajeno uljepšavanje prošlosti, ali kada pisac dođe do XVI vijeka, tj. razdoblja turske vladavine, postaje jasno da su Vasilijevi hvalospjevi Crnogorcima temelji za mit o nacionalnom elitizmu. Mitropolit Vasilije je u istorijskome sudu, bez kojega nema toga mita, sasvim jasan: Crnogorci nikad nijesu potpali pod tursku vlast, niti se prekidao kontinuitet političke vlasti u Crnoj Gori. „U Crnoj Gori hercezi Crnojevići vladahu do godine 1516. Od te iste godine umjesto hercega vladaju mitropoliti“, kaže Vasilije. Od toga trenutka, nastavlja on, započinju Crnogorci svoju neprestanu borbu s Turcima, ponekad sami, a ponekad uz jednu od hrišćanskih sila. U vrijeme kad ratuju s Turcima, svi ostali balkanski narodi čame u njihovu ropstvu. Tako slobodne, hrabre i slavne zatiče ih pismo ruskoga cara Petra Velikog (1711), kojim ih poziva da mu pomognu.
Poveznice edit
Prof. dr Božidar Šekularac: VLADIKA VASILIJE U CRNOGORSKOJ POVIJESNICI
Izvori edit
Živko Andrijašević, Šerbo Rastoder, Istorija Crne Gore od najstarijih vremena do 2003. godine, IZICG, Podgorica, 2006.