Frederik Burnam, brigadir (Frederick Williams Elias Burnham) rođen je 7. juna 1870. godine u Piterbaranu (Ontario) u Kanadi, u porodici Fridriha i Helene Burnam.
Biografija edit
Završio je Medicinski fakultet 1894. godine u Manitobi (Kanada). Diplomirao je kao jedan od najboljih studenata u generaciji . Postdiplomske studije učio je u Lidsu u Velikoj Britaniji, a nakon toga u Njemačkoj . Karijeru je započeo 1892. godine kao medicinski inspektor, a od 1894. godine radi kao hirurg u bolnici „Freemasons“. Na toj dužnosti ostao je do 1902. godine. Kao ljekar službovao je prvo u Mordenu, potom u Vinipegu kao glavnom i najvećem gradu provincije Manitoba . Kao ljekar napredovao je do čina pukovnika Kanadske vojske.
Prvi svjetski rat edit
Kada je izbio Prvi svjetski rat 1914. godine nalazio se u Južnoj Americi. Sa svojom suprugom otputovao je za Englesku i ponudio svoje ljekarsko znanje u želji da se humanitarno angažuje u svjetskome ratu . Raspoređen je na Balkansko poluostrvo kao šef kanadske humanitarne misije u cilju organizovanja medicinske službe i pomoći bolesnim, ranjenim i drugim ugroženim licima. Sa suprugom Anom došao je u Crnu Goru početkom 1915. godine , na početku razvijanja borbi na svim frontovima u Crnoj Gori. Svoje hirurško iskustvo primijenio je u bolnicama Crne Gore. Šef Hirurškoga odjeljenja bolnice u Pljevljima bio je 1915. godine.
Iz Pljevalja je sa suprugom Anom došao 1915. godine na Cetinje na poziv kralja Nikole. Tom prilikom kralj Nikole ga je proizveo u čin počasnog brigadira crnogorske vojske i odlikovao ga Ordenom knjaza Danila I stepena, Medaljom za hrabrost i Zlatnom medaljom za revnost, drugim odlikovanjima bila je odlikovana i njegova supruga. Posebnim ukazom dodijeljena mu je i crnogorska narodna nošnja. Od 1916. godine bio je ljekar ambulatnog voza broj 16 na Zapadnome frontu. Tokom 1917. godine bio je šef Hirurškog odjeljenja vojne bolnice u Makedoniji, a tokom 1918. godine organizovao je Fond kanadske vojne bolnice za Crnu Goru, Srbiju i Makedoniju, koji je bio uključen u kanadski Bijeli Krst u svrhu snabdijevanja Balkana medicinskim materijalom .
S pripadnicima Bijeloga krsta organizovao je vojnu britansku bolnicu u Pljevljima koja je medicinski pokrivala značajan dio Zapadnoga fronta . Od 1918. do 1920. godine bio je šef kanadske sanitetske misije u Ulcinju s kojom se službeno kretao po Crnoj Gori. Podnio je detaljan izvještaj o stanju u Crnoj Gori . Srpske vlasti su mu, 1920. godine, izdale naredbu da napušti Crnu Goru. Od 1921. do 1922. godine radio je kao šef kanadske misije u Skadru, nakon čega se vratio u Kanadu.
Rad za Crnu Goru u inostranstvu edit
Kad je u junu 1922. godine boravio u Rimu, na željeznici je dočekan od strane Kraljevske vlade Crne Gore i grupe crnogorskih oficira. Iz Rima otputovao je za Firencu i Bolonju, tu se sastao s predstavnicima Komiteta za Crnu Goru. Tu je prisustvovao projekciji filma „Voskresenje ne biva bez smrti” kad je pozdravljen burnim aplauzom kao veliki prijatelj Crne Gore. Iz Bolonje otputovao je za Beč i Berlin, zatim za Englesku, Kanadu i Sjedinjene Američke Države, u cilju propagande za Crnu Goru. Član je Udruženja za odbranu slobode Crne Gore (osnovano u Bergamu u Italiji), od njegova osnivanja u julu 1924. godine pod patronatom Đuzepea Berata . Taj Komitet upućivao je brojne zahtjeve Ligi naroda, objavljivao tekstove i druge proglase skrećući pažnju na sudbinu Crne Gore. Počasni je bio patron italijanskoga komiteta za nezavisnost Crne Gore sa śedištem u Bolonji .
Potpisnik je brojnih proglasa o počinjenim zločinima u Crnoj Gori. Tako je 6. marta 1924. godine jedan od petorice uglednih stranaca koji su potpisali proglas Komiteta za crnogorsku nezavisnost povodom ubistva komita u okolini Nikšića . Kao član Komiteta za crnogorsku nezavisnost potpisnik je memoranduma koji je taj Komiteta 15. septembra 1924. godine uputio Ligi naroda.
Živio je u mjestu Halkon u Britanskoj Kolumbiji u Kanadi. U martu 1924. godine postao je vlasnik hotela „Halkion“ s vrelim izvorima, sagrađen u podnožju brda. Ni nakon toga nije prestao da radi kao ljekar i filantrop. Pisao je i mnoge članke o međunarodnim problemima u kojima je odlučno branio prava malih naroda. Član je brojnih udruženja među kojima: Međunarodnog društva mediko-hidrologije, Udruženja hirurga u Bolonji (Italija), Britanskog ljekarskog udruženja i član Britanske legije i Londonskog kluba pisaca. U Kanadi se povezao s Eugeniom Korivom, bivšim počasnim konzulom Crne Gore u Kvebeku, i Arturom Peniom urednikom lista „Quebec Crnonicle“ s kojima piše i štampa članke u cilju obnove crnogorske državnosti, s kojima i drži predavanja širom Kanade . Tokom tih aktivnosti upoznao se i uspostavo saradnju s Nikolom Petanovićem, urednikom časopisa Crnogorsko ogledalo i predśednikom Odbora za suverenu i samostalnu Crnu Goru u San Francisku.
Porodica i priznanja edit
Zasnovao je brak 1900. godine s Anom Bartl iz Čipava, grada u provinciji Ontaria, međutim nijesu imali potomstva . Stradao je 18. februara 1955. godine u požaru u svom hotelu . U testamentu, koji je napiso 5. marta 1952. godine, navodi se da se dio prihoda od hotela uplaćuje za pomoć siromašnim, bolesnim i potlačenim u Crnoj Gori, Makedoniji i Albaniji .
On i njegova supruga bili su visoko cijenjeni od naroda Balkanskoga poluostrva zbog svojih zasluga. Crnogorski vajar Janko Brajović u znak zahvalnosti njihovoj porodici, uradio je njihove biste s namjerom da budu postavljene na Cetinju. Međutim, biste su stradale u požaru u kojem je vajar izgubio život. Od Američke ambasade dobio je, 1921. godine, znak zahvalnosti za pomoć ukazanu američkim građanima u Crnoj Gori. Odlikovan je sa 17 britanskih i stranih odlikovanja. Njegova mnogobrojna odlikovanja i nagrade, kao i skupocjena zbirka antikviteta i slika, stradale su u požaru.
Priznanja i odlikovanja dobio je od vlada Italije, Albanije i San Marina, a 1922. godine unaprijeđen je u čin brigadnog generala vojske Velike Britanije . Vlada Kraljevine Jugoslavije dodijelila mu je 1939. godine Albansku spomenicu za pomoć koju je pružio prilikom povlačenja srpske vojske kroz Albaniju i Crnu Goru.
Poveznice edit
Izvori edit
- Martinović Srđa, Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, FCJK, Cetinje, 2016.