Pod naslovom Crna Gora 1914-1918. su sadržaji iz pomenutog perioda, a koji su bili u udžbenicima ponuđeni crnogorskim osnovcima, u socijalističkoj eri.
Udžbenik iz 1958. godine edit
Po prvi put su se crnogorski osnovci susreli sa ovom problematikom, tek 1958. godine. Ono što je opšta karakteristika tumačenja pomenutog razdoblja crnogorske istorije u ovom udžbeniku, postaće obrazac narednih tridesetak godina. Dakle, na više nego tendencioznim način, sa više nego jasnim namjerama da se ovaj period “prikrije”, crnogorskim osnovcima je bilo onemogućeno doći do značajnijih informacija o dešavanjima od početka Prvod, pa do početka Drugog svjetskog rata na prostoru Crne Gore. Samim tim, nijesu ni mogli stvoriti jasnu sliku o dešavanjaima iz ovog perioda, a koji su permanentno uticali na Crnu Goru u XX vijeku.
U pomenutom udžbeniku iz 1958. godine, o ratnim dešavanjima 1914-1918. Govori se na 2,5 stranica teksta. Ističe se “veliko povjerenje u Srbiju”, time što joj je u potpunosti prepuštena komanda nad crnogorskom vojskom, ali nema ni jedne riječi o tome da je upravo to dovelo do kapitulacije Crne Gore, a onda i do toga da ostane bez vojske. Tačnije, navedeno je da su crnogorski vojnici branili odstupnicu srbijanskoj vojsci, koja se povlačila preko teritorije Crne Gore, i da je usljed toga Lovćen ostao nebranjen, što je omogućilo Austrougarima, da bez većeg otpora ušetaju na Cetinje. Nema ni pomena o zaludnjem gubljenju života Crnogoraca na Mojkovcu, tj. da je srbijanska vojska tri dana ranije napuštila teritoriju Crne Gore.
O okupaciji koja je uslijedila, nakon što je Nikola I, sa porodicom i nekoliko bliskih prijatelja “pobjegao u inostranstvo”, naglašeno je da je Crna Gora ostavljena na milost i nemilost okupatoru.O samoj okupaciji ne postoji ni jedan podatak, dok je o samom kraju rata navedeno da su “komitske akcije” dovele do “istjerivanja neprijatelja iz zemlje”.
Nestanku Crne Gore, tj. njeno stapanje sa Srbijom nakon Podgoričke skupštine, u ovom udžbeniku predstavljeno je sa 4 rečenice, ili na 0.20 stranice. Navedeno je samo da se održala pomenuta Velika narodna skupština i koje su njene odluke.
Na još apsurdniji način je predstavljen život Crne Gore u periodu 1918-1941. Tačnije, nije predstavljen, jer ne postoji niti jedan pomen vezan za Crnu Goru u dijelu udžbenika koji je naslovljen Jugoslavija od 1918-1941.
Udžbenici iz šestdesetih godina edit
Da se ni šezdesetih godina nije promijenio način tumačenja ove problematike, svjedoči udžbenik štampan 1960. godine. Vremenskom okviru, koje je predmet analize ovog podnaslova, udžbenik ukupno pokalnja 39 stranica. Samo se u naslovu jedne nastavne jedinice pominje Crna Gora (Srbija i Crna Gora u prvom svjetskom ratu, str. 11-16), od čega je dešavanjima u Crnoj Gori poklonjeno svega 0,30 stranica. U tom tekstu, su ukratko ponovljeni stavovi, iznijeti u udžbeniku iz 1958. godine. Ono što čini jedinu razliku u odnosu na prethodni udžbenik, jeste navod, da su Crnu Goru oslobodile “srpske i savezničke trupe” . Nema niti jednog navoda o pobuni Crnogoraca, nakon Podgoričke skupštine, već se samo navodi u dijelu koji se odnosi na period od 1918-1941., da je na osnovu imena Kraljevine SHS jasno da nijesu uvažena nacionalna prava “Makedonaca i Crnogoraca”.
Udžbenici iz sedamdesetih i osamdesetih godina edit
Udžbenici koji su se ovom problematikom bavili sedamdesetih i osamdesetih godina, takođe se savrđeno uklapaju u obrazac koji je postavljen udžbenikom iz 1958. godine. U udžbeniku iz 1976. godine, čak ne postoji niti jedan naslov, nastavne jedinice, koja se direktno odnosi na Crnu Goru iz perioda 1914-1941. Pored ustaljenjih navoda vezanih za tok Prvog svjetskog rata, okupacije, Podgoričke skupštine, i “zaključka na osnovu imena Kraljevine SHS, da su Makedonci i Crnorci ostali bez nekih nacionalnih prava”, navodi se u dijelu jedne rečenice da je privreda Crne Gore značajno urušena za vrijeme rata. O životu Crne Gore u Karaljevini (1918-1941.), pominje se samo Belvederski protest, opisan u 4 rečenice.
Isti autori su potpisani i ispod udžbenika korištenog osamdesetih godina, a koji se bavio navedenom problematikom, đe su na potpuno isti način i istim pristupom, sagledali ovaj jako značajan trenutak crnogorske istorije.
Poveznice edit
Izvori edit
- Nacionalna istorija u udzbenicima za istoriju 1945-1989; Petar Glendža, zbornik Prosvjetne prilike u Crnoj Gori 1834-2014.
- Marko Bošković- Istorija naroda Jugoslavije od 1848 godine do danas, za VIII razred osmogodišnje škole, Cetinje, 1958.
- Vukašin Radonjić, Đuro Mrvaljević, Dragomir Petrić, ISTORIJA ZA VIII RAZRED OSNOVNE ŠKOLE, TITOGRAD 1960.