Wp/cnr/Aleksandar Divajn

Aleksandar Divajn (Alex. Devine), rođen je u Mančesteru (Velika Britanija) 19. decembra 1865. godine, kao drugi sin Henrija Divajna i Karaklie Kouvelas sa ostrva Kiosa u Grčkoj.

Biografija

Završio je fakultet u Velikoj Britaniji. Potom je radio kao novinar i profesor, a bio je osnivač, vlasnik i direktor Klejsmor škole (1896) u Vinčesteru kod Londona. Osnivač je Pokreta momačkoga kluba 1886. godine i prvi počasni misionar za dječake-prestupnike pri Policijskom sudu prilikom donošenja Odredbe za prve prestupnike 1887. godine; zatim je bio osnivač univerzitetskih kampova za dječake iz državnih škola, a pripadao je maloj grupi školskih upravitelja koji su se trideset godina zalagali za reformu državnih škola. Bio je jedan od počasnih arbitratora čuvenoga dobrotvornoga društva Hearts of Oak Benefit Society od 1898, te specijalni korespondent “Daily Chronicle” na Olimpijskim igrama u Atini 1896. godine i urednik zvanične knjige Olimpijskih igara 1908. godine. Često je putovao po Evropi i Sjevernoj Africi i pokazao se kao stručnjak za stari Pariz.

Borba za Crnu Goru

Aleksandar Divajn bio je najveći borac za očuvanje državne suverenosti i nezavisnosti Crne Gore u anglo-saksonskom svijetu (1916-1930). Devinova djelatnost u Engleskoj u korist Crne Gore počela je polovinom januara 1916. neposredno poslije potpisivanja primirja između Austro-Ugarske i Crne Gore. Devin je bio u bliskim vezama sa crnogorskim prijestonasljednikom princem Danilom, koji je imao rezidenciju na jugu Francuske, u Kap Martenu, i koji je uticao na njega da se posvijeti problemima Crne Gore. Zatim nastavlja da radi za kralja Nikolu i vladu u Nejiju, koje je mogao pośećivati po želji. Zato je on bio dobro informisan u tekućim problemima crnogorske države u emigraciji.

Odnos Velike Britanije

Pošto Crna Gora uopšte nije imala svog predstavnika u Londonu, to se može smatrati da je Divajn stvarno bio diplomatski, neslužbeni, predstavnik Crne Gore u Velikoj Britaniji. U stvari, vlada u Nejiju je u toku 1917. godine i formalno predlagala Divajna za svog zvaničnog predstavnika u toj zemlji, ali bezuspješno. Može se pretpostaviti da su to bile i njegove ambicije. Težište Devinove aktivnosti bilo je usmjereno na to da britanska vlada izmijeni svoju, u suštini, neprijateljsku politiku prema kralju Nikoli i njegovoj vladi. Vodio je polemike preko štampe, pisao članke o problemima zarobljenika, interniraca, slanju hrane narodu Crne Gore, subvencijama crnogorskoj vladi, a kasnije se suprotstavljao službenoj agitaciji i akcijama srpske vlade na Krfu, Jugoslovenskog odbora u Londonu i Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje. Slao je proteste, memorandume i pisma raznim političkim ličnostima u Velikoj Britaniji i SAD, tražeći da velike sile preispitaju svoju politiku prema Crnoj Gori. Uporan i ambiciozan, on je otvoreno i bez diplomatskog takta napadao njihovu politiku prema toj maloj zemlji. Posebno je zapažena Devinova aktivnost na prikupljanju novčanih priloga za Crnu Goru, za izbjeglice, zarobljenike u logorima i internirane Crnogorce. Uprkos zvaničnoj britanskoj politici, u Velikoj Britaniji je bilo dosta simpatizera i pristalica kralja Nikole, pa je takva (humanitarna) Devinova djelatnost imala uspjeha, što se ne može reći za njegovu političku aktivnost. Srpska propaganda prikazivala ga je kao agenta Crne Gore, a Forin ofis nije želio da sa njim sarađuje.

Affairs du Montenegro

U decembru 1917. Sjedinjene Američke Države ušle su u rat na strani saveznika. Za Aleksandra Divajna se otvaralo široko polje djelatnosti i on će svim silama nastojati da u Vašingtonu osigura podršku za Crnu Goru. Divajn je vodio akcije protiv Crnogorskog biltena, organa Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje, koji je u Velikoj Britaniji propagirao ideje tog odbora i pisao krajnje nepovoljno o kralju Nikoli i njegovoj vladi. Bilten je izlazio na engleskom (tamo nije bilo Crnogoraca) u 1.000 primjeraka, ali je slat i u SAD kao i u Francusku. Za borbu protiv Crnogorskog biltena, Devin je od polovine aprila 1918. godine, kada se pojavio prvi broj, počeo da štampa Affairs du Montenegro. Prvi broj je Devin dostavio Ministarstvu inostranih poslova Velike Britanije i predsjednika SAD, ističući u propratnom pismu da je njegov interes u ovom pitanju isključivo prijateljski i da se on nada da će uskoro biti imenovani poslanici Crne Gore u Londonu i Vašingtonu, pa da njegove usluge više neće biti potrebne.

Saradnja sa emigracijom

Aleksandar Divajn je intenzivno sarađivao sa crnogorskim vladama u egzilu Jovana S. Plamenca (1919-1921) i divizijara Milutina Vučinića (1921-1922), te sa vladom generala dr Anta Gvozdenovića16 (1922-1925). Od političkih ličnosti Kraljevine Crne Gore u egzilu jako je cijenio, pored Petra Plamenca, i ministre Vladimira Đ. Popovića, Pera Vučkovića, Mila M. Vujovića i neke druge ličnosti iz crnogorske političke emigracije u Evropi i SAD. Pomno je pratio i podržavao političku djelatnost crnogorskih federalista u KSHS predvođenih Mihailom Ivanovićem i dr Sekulom Drljevićem i popularisao njihove stavove u svojim knjigama. Dio govora Mihaila Ivanovića u skupštini u Beogradu iz februara 1924. Divajn je prenio u svojoj knjizi “Mučenička nacija”. Kad je u SAD formirano udruženje „Odbor za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru“ 1927. godine u San Francisku, na čelu sa Nikolom Petanovićem, koji je izdavao i uređivao „Crnogorsko ogledalo“ (1927-1931), Aleksandar Divajn je sve do svoje smrti 1930. godine podržavao njihovu aktivnost za crnogorsku nezavisnost.

Literatura

• A crisis in the education of the governing classes of England (1910)
• A sympathetic boyhood: the public schools and social questions (1913)
• The boys' prayer book (1913)
• Montenegro in history, politics and war (1918)
• A new educational era (1919)
• A few facts concerning the intrigue against Montenegro (1919)
• The mystery of Montenegro (1920)
• Scuttlers and Scuttling: Their Prevention and Cure. (Manchester, 1890).
• British prestige in the Balkans. Montenegro and Serbia (192)
• Off the map: the story of the suppression of Montenegro: the tragedy of a small nation, Chapman & Hall, Henrietta Street, London, W.C (1921)
• The Martyred Nation, a plea for Montenegro, London, (1924) (pps. 43).
• The arrest of Stephen Raditch (1925)
• Abyssinia: her history and claims to the holy places of Jerusalem (1926)