Wp/chn/lapʰatʰak

lapʰatʰak əbə pʰasayuks-waptʰu ixt luʔluʔ pi t'ɬimin ikta, pi mayka t'ɬap lapʰatʰak kʰanumakwst lalasin kikwəli lapʰatʰak-tipsu (Solanum tuberosum.) tilixam ɬaska mamuk wik-saya 40,000,000 t. lapʰatʰak kʰapa kʰanawi iliʔi kʰapa 2021 kʰul.^[1] tilixam ɬaska kəmtəks aydaho-iliʔi (kʰapa bastən-iliʔi) qʰiwa ɬaska t'uʔan hayu lapʰatʰak.

qʰa lapʰatʰak miɬayt

anqati tilixam wik saya titikaka-tsəqw, qʰa alta pʰəru-iliʔi pi bəlibiya-iliʔi miɬayt, ɬaska iskam pi məkʰmək hayu lapʰatʰak. kʰapa Ancon, ixt iliʔi kʰapa mayʔmi pʰəru-iliʔi, ɬaska t'ɬap ixt lapʰatʰak, pi ukuk lapʰatʰak t'uʔan 4,500 kʰul. inka-tilixam kʰapa pʰəru ɬaska məkʰmək hayu lapʰatʰak.

qʰənchi spanyol-tilixam ɬaska chaku kʰapa pʰəru-iliʔi, ɬaska iskam lapʰatʰak pi loʔlo lapʰatʰak kʰapa qʰa-kʰul-chaku-amilika-iliʔi pi yələp-iliʔi. alta hayu tilixam ɬaska məkʰmək lapʰatʰak kʰapa kʰanawi iliʔi.

lapʰatʰak-tatis (Solanum tuberosum)

katsaq 1845 pi 1852 kʰul, ixt dret tənəs ikta, Phytophthora infestans, munk-sik hayu lapʰatʰak-tipsu kʰapa ayrish-iliʔi, pi yakwa hayu lapʰatʰak chaku-kəltəs. 1 milyən ayrish-tilixam ɬaska chaku-miməlust.

lapʰatʰak kakwa məkʰmək

ɬush mayka məkʰmək lapʰatʰak kʰanumakwst-skin əbə hilu-skin. nsayka t'uʔan hayu iwa pus məkʰmək lapʰatʰak, kakwa t'ɬimin-lapʰatʰak, lapʰatʰak kʰanumakwst tutush-glis, lapʰatak-stik, pi ɬəq'əɬ lapʰatʰak bit.

pʰuysən

ixt wik-kʰuk lapʰatʰak t'uʔan tənəs pʰuysən, bət pus ixt lapʰatʰak chaku iləp-kʰul kʰapa 338°F / 170°C, ukuk pʰuysən chaku-kakshət.

↑ https://www.potatonewstoday.com/2023/01/21/global-potato-statistics-latest-fao-data-published/#:~:text=According%20to%20the%20FAO%20data,potato%20producing%20countries%20in%202021.

[1] ttps://www.potatonewstoday.com/2023/01/21/global-potato-statistics-latest-fao-data-published/#:~:text=According%20to%20the%20FAO%20data,potato%20producing%20countries%20in%202021.

[1]