Wp/cak/Rejqalem k'aslewinäq

Rejqalem k'aslewinäq

Ri rejqalem k’aslewinäq, nub’ij ri soltzij jare ri xenab’al richin awanima' nuya’ ri winaqirem richin naq’et ri jalajoj taq na’il ru chajin jun winäq, ruma k’ari chupan ri mayab’ b’anob’äl ri nab’ey taq winaqi’ xe k’oje chikiwäch ri majoj ulewal Saqawinäq, ri chi uchuq’a xki pa pa’ ri na’ojil chuqa ri nuk’usamajel, ri mayab’ winaqi’ keri' ri juley chik Achamaq’i’ richin xkib’en ri koch’el’ chuqa uxlunanïk. Ri mayab’ b’anob’äl ru koch’on chikiwäch aj majoj ulewal na’ojil, winaqirem retamab’alil pwaqirem chuqa b’anob’äl. Jare xb’an taq xb’an ri majoj ulewal, Iximulew ruma ru b’anikïl, k’imolaj, k’ich’ab’äl, k’iyib’anobäl, achamaq’i’ rik’in rejqalem k’aslewinäq, ru chajin ch’uch’uj k’aslemal amaq’. Ri pa ch’uch’uj k’aslemal k’o ri jalajoj b’anob’äl,jare ri Pa Poqonab’äl, Pa Komon, Pa Q’uch, Pa K’ex, jare yoj ruto’ pa qochoch kik’in ri qach’al.

Tikirib'äl

Ronojel winaq, moloj ri’ï’l, k’imolaj, xukulem, molajk’ayinïk, molajwinaqirem, nikijunumaj ki ch’ob’onïk, ki na’ojinïk, keri’ nikib’än chuqa’ ri chawän taq tinamït, jalaloj taq amaq’, ri ni ki ya’ ki k’u’ux rik’in ri tikirib’äl na’ojib’äl richin ni ki k’ut ri b’ey, ri etz’asamaj, k’iyirisanem che xukulem chuqa pa k’aslem chi na to’o’ pa jun b’anob’äl, nuchuq’ab’ij ruma na’onïk chuq’ub’ab’äl, jari: raxnaqil ch’akulaj, raxnaqil na’onïk, rik’in ru samaj pwaqil chuqa’ ri na’ojib’äl, xukulem. Jari mayab’ tikirib’äl k’o: Retamab’alil Wäch ri winaqi’. Na’onik Ruchojalil kajulew Na’ojinik, etamab’alil, xulumem, ni silon chi ronojel. Ri ixïm jari wayb’äl, loq’olej tikirinem. Ronojel winäq jun chïk yin. Ri etamab’äl k’o na’oj richin nuto’ ri amaq’ela’. Ronojel achike nub’än jun winaq chuqa ch’ewe’ keriwi’ niya’ ri matyoxinïk pa ru k’aslem.

Tikirib'äl kichin ati'it mama'aj

Ri retamab’alil wäch kichin qati’t qamama’ ni kib’j ri ejqalem b’anob’äl janila rik’atzin pa qa k’aslem richin roj ni qa q’asajkan chike juley chik qach’alal, ri b’eyomel xukulem richin ri e k’o chi qa xikin, ri ejqalem ki ya’on kan ri qatit qamama’ jun achib’äl: ri xukulem che ri qa te’e ruwach’ulew, chike ri nimaxela’. Ri ejqalem jari tikirem nuya’ rub’ey achike niqab’en richin choj yojb’e pa qa k’aslem, yoj ruto’o richin ni qa ya’ ruq’ij ronojel ri k’o chiqawäch.

Ri ejqalem nu ya’ jun b’ëy richin roj ni qa tz’et akuchi’ ni qa ya qak’ux. Ri eqalem nub’ij ri k’eyewal kik’wan ri winaqi, ri ejqalem chuqa tikirem richin ch’uch’uj k’aslem achamaq’i’. Chupam ri tz’etkajulew nujikib’a chi k’o kaji’ tikomal b’anob’äl ejqalem pa qa k’aslem jare’: ri Pa Poqonab’äl, Pa Komon, Pa Q’uch, Pa K’ex, tikirib’äl richin ch’uch’uj k’aslem mayab’ b’anob’äl. Ri tikirem man xa xe ta richin ri mayab’ b’anob’äl, ütz ni ki kusaj juley chik amaq’i’ richin k’o jantape’ ri chojalil, k’wajowen, chuqa juley chik. Ri Poqonab’äl pa qa tinamït achiel toq k’o jun yawa’ na q’ejela’ che ri k’ayewal rilon, chuqa jalajoj k’ayewal nawil pa a k’aslem. Pa Komon taq k’o nib’an pa amaq’ achib’ël jun josoj pa muqub’ël chiri nib’an samaj richin ri tinamït k’o chi yeto’on ri achi’a’. Pa Q’uch jare taq jun a wach’alal chuqa jun achk’uljay, yab’eto’on rik’in jun ru samaj, keri xtub’än rija’ toq rat k’o jun a samaj k’o chi ya ruto’. Pa K’ex jare jun chik tikirib’äl ri ni qa kusaj pa qa k’aslem toq k’o jun wachineq man k’o ta a wik’in na k’utuj jun utzïl chire ri winäq ri k’o rik’in ri nawajo’ rat nak’utuj chire keri’ nitzolïx ri ützil chawe.

Jalajoj b'anob'äl

K’o juley chïk b’anob’äl, chiri ri tikirib’äl pa ch’uch’ulej k’aslem ni qil ri k’utunïk, ruma ri nu xol rupan ri b’anob’äl ach’amaq’i.

La convivencia dentro de la cultura maya se da de diferentes formas, como se observa es el pa komon (solidaridad)