Wp/cak/Kaqchikel ch'ab'äl

< Wp‎ | cak
Wp > cak > Kaqchikel ch'ab'äl

Rulewal ri Kaqchikel Ri Kaqchikel ch'ab'äl nich'ab'ëx pa kak’al kab’lajuj tinamït, kijachon ki' chupam re nimatinamit re': B'oko', Tz'olojya', Chi K'im (Sacatepéquez), Armita (Guatemala), Escuintla Suchitepéquez ruma ri qawinaq xek’wäx pa samaj ke la’ chuqa’ ri jalwachinïk kib’anon ojer chuqa' rik'in Baja Verapaz ruma ri winaqi’ kaqchikela’ xeb’e ke taq la'.

Escritura kaqchikel edit

Letras usadas en el idioma Kaqchikel
a ä b’ e ë i ï j k k’ l m n o ö p q q’ r s t t’ u ü ' w x y tz tz’ ch ch’

Uso de diéresis edit

Esta grafía indica que la vocal sobre la cual se encuentra debe pronunciarse relajada.

Ejemplo: tzäy

Uso de apóstrofo edit

Esta grafía indica la pronunciación fuerte sobre la letra que está colocada.

Ejemplo: ti'ij

Uso de la X edit

Esta letra se pronuncia como la SH del idioma inglés.

Ejemplo: Matyox

Uso de la Q edit

Esta letra se pronuncia igual que en castellano pero no se acompaña de la letra U y se puede escribir con cualquier vocal.

Ejemplo: b'aq

El alfabeto Kaqchikel edit

se divide en vocales tensas (ch'ach'el k'uxatz'ib'), vocales relajadas (latz' k'uxatz'ib'), consonantes simples, consonantes compuestas y consonantes glotalizadas.

Ch'ach'el k'uxatz'ib' edit

a, e, i, o, u

Latz' k'uxatz'ib' edit

ä, ë, ï, ö, ü

Consonantes simples edit

j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, w, x, y, '(glotal, ch'ut)

Consonantes compuestas edit

ch, tz

Consonantes glotalizadas edit

b', ch', k', q', t', tz'

Ri kaqchikela' edit

Ri Kaqchikel ch’ab’äl jun chi ke ri juk’al kab’lajuj maya’ taq ch’ab’äl yech’ab’ëx Chi Iximulew.
Chupam ri Kiwuj Kaqchikela’ ntzijöx achike ruma toq kaqchikel qab’i’ röj. Ke la’ Tulan, ja ri Q’aqawita, Saqtekaw xkiya’ pe jun kaqache ch’ame’ey pa kiq’a’ ri nab’ey qati’t qamama’, roq xkich’arala’ ki’ richin xkikanoj akuchi’ xek’ase’ wi.
Ri tzij käq nuq’ajuj ri b’onil, pa releb’al q’ij; nutzäq kan ri ka’i’ taq tz’uj toq e k’o chik rutz’aqat ri tzij; ri tzij chi’ nuq’ajuj ch’ab’äl; ri ruk’aj tzij kel xa choj rutz’aqat richin nuk’isb’ej kan ri tzij.
Käq - b'onil
Chi' - ch'ab'äl
Kel - rutz'aqat ri tzij
Toq xe’oqa ri kaxlani’ ja ri’ toq xe’ok chi kikojol ri Kaqchikel tinamït, ruma ri’ toq qaxolon qi’ wakami.
Chupam ri sik’iwuj Maya’ Chi’ rub’i’, nub’ij chi öj 405,000 winaqi’ ri yojch’o pa qach’ab’äl.

Rulewal ri kaqchikel ch'ab'äl edit

Chupam ri juna’ 2004 ri Kaqchikel Cholchi’ xerukanoj qawinaq ri yech’o pa qach’ab’äl richin xeruk’öl ri jalajöj rub’eyal yojch’o pa qach’ab’äl, ke ri’ toq xujikib’a’ chi e kak’al julajuj tinamït ri yech’o pa qach’ab’äl; e ja re’ yeqacholajij qa:

Ajilab’äl Tinamital Tinamït
1 Tz'olojya' 1. San José Chacayá

2. Santa Cruz la Laguna
3. San Marcos la Laguna
4. Panajachel
5. Santa Catarina Palopó
6. San Antonio Palopó
7. Concepción
8. Sololá
9. San Andres Semetabaj
10. San Lucas Tolimán

2 Pan Choy/ Pan Q'än 1. Sumpango

2. Santo Domingo Xenacoj
3. Santiago Sacatepéquez
4. San Lucas Sacatepéquez
5. San Bartolomé Milpas Altas
6. Santa Lucía Milpas Altas
7. Magdalena Milpas Altas
8. Santa María de Jesús
9. Santa Catarina Barahora
10. San Antonio Aguas Calientes
11. San Miguel Dueñas
12. San Juan Alotenango
13. Antigua Guatemala
14. Jocotenango
15. Pastores

3 B'oko' 1. Santa Apolonia

2. San Juan Comalapa
3. Zaragoza
4. San José Poaquil
5. Tecpán
6. Patzicía
7. Patzún
8. Santa Cruz Balanyá
9. San Martín Jilotepeque
10. Chimaltenango
11. El Tejar
12. Parramos
13. San Andrés Itzapa
14. Acatenango
15. San Pedro Yepocapa
16. San Miguel Pochuta

4 Armita 1. San Pedro Sacatepéquez

2. San Juan Sacatepéquez
3. San Raymundo
4. Chuarrancho
5. San Pedro Ayampuc

5 Escuintla 1. Santa Lucía Cotzumalguapa
6 Suchitepéquez 1. San Antonio Suchitepéquez

2. Santa Bárbara
3. San Juan Bautista

7 Baja Verapaz 1. Granados

Ch’uticholtzij edit

KAQCHIKEL ESPAÑOL
Armita Guatemala
B’oko’ Chimaltenango
choltz’ib’ alfabeto
ch’uticholtzij vocabulario
iximulew guatemala
kaqchikel choltz’ib’ alfabeto kaqchikel
pan Choy/ pan Q'än Antigua Guatemala
rulewal territorio
sik’iwuj libro
tinamital departamento
tinamït municipio
Tz’olojya’ Sololá
wujb'äl, solwuj bibliografía

Wuj xek'ulb'ëx edit

Kaqchikel Cholchi’, Maya' Cholchi', Kiwujil Kaqchikela’. Xtz’aj pan Iximulew pa ri juna’ 2001. Oxlajuj Keej Maya’ Ajtz’iib’, Maya’ Chi’. Xtz’aj pa Nawal Wu; pan Iximulew pa ri juna’ 2001. Kaqchikel Chochi, jun ruq’a’ ri Maya' Cholchi', Ruch’ab’exik ri qach’ab’äl. Xtz’aj pan Iximulew pa ri juna’ 2004. Tz’ib’anel: Ixsu’m Antonieta Gonzáles Choc