Wp/byv/Ngǎntəʼ

Ngǎntəʼ bə ɑ̂ tà tʉ̂scɔ̌ Kamərun ntʉ̂m ngɔ̌ Bamilɛkɛ. A bə ɑ̂ tɛ̀d bǎgngɔ̌ Ndɛ à bə̂ mbǐnyɑ̀m nɑ.

Mɑ njàŋ tʉsɔ̌ Ngǎntəʼ bə ɑ̂ Mɑ̂mfə̌n Célestine Ketcha Courtès.

Tsə̀môʼ bǎglaʼ mbɑ̂ mfəumbad à bə̂ nùm mɑ̂nzə̌ bò bə̂ ntog nkûm - Fə̂ʼsab lɑ mbɑ̀ Nəkuannə à bə̂ zə̌ nùm mɑ̂nzə̌ nə̀ tog nkûm Yɑùndɛ̀ (dʉ̌ʼ zə̀ ŋwànì nsà kʉ̂d bò bə̂ ntsiâŋ l'Université des Montagnes nɑ) , ghʉ̌ cɔ̀ ndʉ̀ ncàŋ i lɛ̀lə.

Nǔ caʼa

Ngǎtə̀ʼ bə ɑ̂ ntʉ̂m tǎŋngɔ̌ Ngǎtə̀ʼ, bǎgngɔ̌ Ndɛ, kǎmngɔ̌ Mbînyàm ntʉ̂m Kamərun. Mɑ̂nzə̀ ngɔ mbatə̀ kuà bə̂ ntogə Ngǎtəʼ . Template:Tǎŋngɔ̌ mbaŋ Ngǎtəʼ

Mbɑ̀ Ngǎntə̀ʼ bə̂ lɑ

Nə̀ kwìʼtə̌ nǔm Gha tsə̀môʼ làʼ lî: Template:Colonnes

Dʉ̀ʼ bɑ̀ tsə̀môʼ ncwɛ̀d

Dʉʼ	Bǎgngɔ̀	Tǎŋngɔ̀	Latitude	Longitude
Mɑ̂nɑmə	Ndɛ	Ngǎntəʼ	05.14686	10.41506
Laŋ	Ndɛ	Jʉ	05.10788	10.43612
Ngǎntəʼ	Ndɛ	Ngǎntəʼ	05.14201	10.54331
Ŋwà	Ndɛ	Ngǎntəʼ	05.20618	10.47994
Jʉ̀	Ndɛ	Jʉ	5.06938	10.46172
Ntɔngà	Ndɛ	Ntɔngà	4.97191	10.70056
Ngulɑbə	Ndɛ	Ngǎntəʼ	5.11379	10.53801

Nǔ njʉ

Ngǎntəʼ bə Ngʉ̂ ndʉ̌ sɑnə ɑ̀ bə̂ ntôʼ Ngwìdcu mî nə̀tɛ̌d Nsônɑ̌ndɔ mfɑ nzə̀ ndʉ̌ dùm a zi mì Ngwìdcu lɑ. Ntʉ̂ ndʉ̌ sɑnə nkə mbə ɑ̂ Ncôʼcu yən ŋwʉ zə̀ bə̀n bò ywǐd cu lɑ cwɛ̌d ncoʼo. Zə̀ ntʉ̂ ndʉ̂ dùm bə ɑ̂ mbôgngà ndʉ̀ sə nyàm bə̂ nta yɑmə. Bə̀nntʉ̀n bə̂ ntə mbwog cwɛd (mbwôgngà)

Cɔ̀ bô ntsiʼi

Bà cɔ̀ ndʉb

Bo bə̂ ncôb mbə bɑ̀ Ngântəʼ bə ɑ̂ bɑ̌ gha ntə̀ʼ. Bò nkə mbə ɑ̂ bɑ̌ lə̀ʼ ncò ncuɑ nǔm mbɑ̀ bò nàʼ ntaʼ bɑ̌ Mòm bo nkə sə̂ʼ ncò lɑ. Bo ngʉ̀ mbɑ̀ dʉ̌ʼ mbɑ̂ ntɑ̂n nyǐ Ngulab zə̀ bò bə̂ ncob mbə Nsi bwə lɑ. Yə̂nnî bə ɑ̂ dʉʼ zə̀ bɑ̂ mùm kə̂ kùnǐ nə̀ làgtə lɑ.

Bǎ Ghà bò bə̂ njʉ lɑ

Bò bə̂ ntɑ kʉd mbə ò nɛ̀n bə̂ yalô mbɑ̂ ò àʼ tɛd zə̀ Gha bwə. Yənnɑ bə ɑ̂ nənənə nûmmbə̂ bò bə̂ njən yub jû bɑ Flansi, bɑ̌ nglisi, Njaman, Amɛrika kɑ ngʉ̂ mbɑ̂ ntʉ̂m Afrika zə tû wud kə̀ làgtə̀ mbà tsə̀ bò bə̂ ntʉ̂m ngɔ̀ lɑ(Yɑùndɛ̀, Duala, Bɑ̀mɛnbà bô tsə̀môʼ tʉcɔ)

Ŋwàʼnì

Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì nyìkəkɑn

• Ŋwàʼnì bɑ̂ nglisi
• Ŋwàʼni mbadtə̀ bɑhɑ, tad, kuà bô tɑn

Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì kàm kʉlə

• Ŋwàʼni mbadtə̀ bɑhɑ, tad, kuà bô tɑn (Groupes 1, 2, 3, 4, 5)
• Ŋwàʼnì bɑ̂ nglisi
• Ŋwànì kàm kʉlə Ngulabə (FCB)
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì (CNPS)
• Dʉ̌ʼ ŋwànǐ Mfətòm, Sâʼnyàm, Tukob
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnǐ Notre Dame, St Martin Ngankun

Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì tɛ̀d kʉlə

• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì tɛ̀d kʉd nətàʼ
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì ngɑ̂m nzə̌nzə̀
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼni ncob mbɑhɑ mfəmbalə
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì Mfətòm (COETHONOU)
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì <<Saint Jean Baptiste>>
• Dʉ̌ʼ ŋwànì <<Sainte Beuve de la Paix>>

Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì nsà kʉlə

• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì nsà kʉlə Mfətòm bô Nəkɑnə bò bə̂ ntsiâŋ UDM Université des Montagnes. Yən ŋwàʼnì bə ɑ̂ tàʼ zə̀ ndʉb ntʉ̂m ngɔ̀, à bə̂ ncwî bɑ̀ ndɛ̀nghòn bô bə̀n tsə̀môʼ ngɑmə.
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì ndʉb nǔm ngɑ̌mvə̀ bô ngɑ̂mntɑnə (ISTEC)
• Dʉ̌ʼ ŋwàʼnì bà ghǎ tswitə̌ bà dʉ̌ʼ ŋwàʼnì kàm kʉd lɑ(ENIEG).

Sâ tâmku

• Bo lɛ̌n Ngǎntəʼ mbɑ̀ nùm sâ tâmkǔ ntʉ̂m ngɔ̌ Kamərun. Kǔm sâ tâmkù bə ɑ̂ nzwìmɑ̂ntɔ̀ mbɑ̀ bò bə̂ ntsiaŋ yûb yi lɑ. Bò nkə nta ɑ̂ nzîm ncàŋ tʉ̂scɔ̌ Gha.

Sâ tâmcɛd

• Nǔm sâ tâmcɛd bag ghʉ bɑ̀ nzwìmɑ̂ntɔ̌-tâmcɛd (bon bɑndùm mbɑ̀ tsə bə̌nnzwi, dʉ̂bdʉb mbɑ̀ bon tsǐd bon) bò bə̂ ntam mbɑ̂ bo tam yûb yi lɑ mbə miɑ̀gtə ncʉâ njǒŋ tsə̀môʼ ntʉ̂m ngɔ̀ fa.

Dʉ̌ʼghòn

• Dʉ̌ʼ ghǒn tɛ̀d toŋ (Hopital central).
• Dʉ̌ʼ ghǒn zə ngəʼə ɑ̀ bə̂ mbaŋ nzîm tâmkù lɑ (Dispensaire Stade).
• Dʉ̌ʼ ghǒn Mfətòm (Annexe de l'Hôpital Protestant de Bangwa).
• Dʉ̌ʼ ghòn AD Lucem Mɑnjàʼ.
• Dʉ̌ʼ ghǒn Fatgo-Neta.
• Bô bɑ̀ dʉ̌ʼ ghǒn màd làʼ nzə̌nzə̀

Mbà bən bə̂ lɑ

Ò yən Bamilɛkɛ mbɑ̂ o yən ngà ta ntɑnə nkə mbagtə mbə bɑ̌ Ghǎ lɛ̌n tu yub nǔm ntɑ̂n nə ta ncuatə bwə bò nkə mbə ɑ̂ ndʉ̂ bò tsiàŋtə̌ mɛ̀n, mbɑ wə lô bə̂ mfɑ nkùʼnì mfɛd i.

Ncobə

Bò bə̂ ncob ncob tsə̀ yɑmə nǔmmmbə̂ bənntʉ̀n tsə̀môʼ ntum làʼ sèʼ ntamtə bô bɑ̂ Gha. Ndǎʼndʉ̂ ncob mbə̀ʼyɑ̂m bə̀n mbə̂ ncob lɑ bə ɑ̂ Mə̀dʉ̂mbɑ̀ bô tsə̀môʼ bò futə i lɑ.

Caŋ

Ò bə̂ nkûm Gha mbɑ̂ ò àʼ jʉ ncǎŋ mbɑ̂ bɑ̂n kuʼu bô sog cɛ̀n, Kə̀lɔ̌ mbɑ̀b, tâg mfǔkuʼu, kə̀lɔ̀ nə sitə, bɑ̂n ngə̀fələ bǒ bûnmɑhɔ, nu ndùʼ nkuɑ.

Ntɑnə

• Grand marché: Samedi aux marchés A et B
• Petit marché: Mercredi aux marchés A et B

Cɔsì bô nǔ Nsi

Bangangté dispose de plusieurs églises et mosquées.

Ntsiʼ bô cu nzə̌nzə̀

Cu nə̀ yən kɑ nkwʉ

Ngǎntə̌ʼ ghʉ̌ dʉ̌ʼ yɑmə mɛ̀nntʉ̀n kuʼni nə̀ nɛ̀n njən nɑ

Cû Nkùʼnì

• Dʉ̌ʼ nkǎnja
• Ncwɛ̀d
• Dʉ̌ʼ ntɑnə
• Le centre du village et ses activités
• Ghàʼ jʉɑ ntɑnə
• Ghàʼ jʉɑ Mə̀dʉ̂mbɑ̀
• Dʉ̌ʼ Nganja Jean Ngulɑbə

Bə̀nntʉ̀n ntʉ̂m Ngǎtə̀ʼ

• Jean Keutcha, mɛ̌n ntʉ̂m nù nə̀ tɔ̌ ngɔ̀. Bò bwə i ɑ̂ ngùʼ 1923 Ngǎntəʼ
• Marcel Niat Njifenji, , Tɑ̂ ndɑ̂ ngɔ̀ 1934
• Augustine Simo, ngà tam sâ tǎmkù 1978
• Ernest Thierry Anang, ngà tam sâ tǎmkù 1993
• Claude Njiké-Bergeret, Nzwî fə̀n zə̀ mə̀kalə bamilɛkɛ
• Célestine Ketcha Courtès, Mɑ ncàŋ tʉ̂sɔ fə 2007