ئیسویت یا مسیحیت یا نصرانیت (به انگریزی زبانئ تا: Christianity) هما دینی اینت که شه خدا نیمگاه په موسی دینی کامل کورتینی خاتیرا به عیسی سرا نازل بوت، ای دین په بني اسرائیلی خاتیرا آته و نازل بوته، ای دینی کتاب انجیل اینت که ، شه ای دینی آتین ئا ۲۰۰۰ سال گووزیت .
ئیسوێتێ اولین پیشینگ
editئیسوێتێ ودی بوتین به یکم میلادی و یهودیتا بیرا گدیت[1] که شه عیسی ناصری (مسیح) نیمگاه بُنیان ایشه بوت. اولین ئیسوێت به سه دوره گا عیسی و رسالت (Jesus and Apostolic period) پدران اولیهٔ کلیسا (Apostolic Fathers period) و دفاعیات (Apology) ئان بَهـرا به ینت.[2] ای سه دوره گ یک بازهٔ زمانی ۴۰۰ ساله‌ای در بر ئه گیرنت که شه سال ۳۰ میلادی به عنوان شرو خدمت مسیح پێ بوته و به قرن ۴ میلادیا آخیران الاس بوته.[3] ئیسوێتێ اولین قرن ئا و پد شه مسیح ئا ، ئیسوێانی مانجینا خدا زانتێ جنجال شرو بوت . اولین و باز موهمین جتائي به ئیسوێتێ تاریخێ تا هما ن پولس و حواریون ئانی جتائی ات که آوانی سرگرد و مزن پطرس ات. اولین میلادیێ قرن گو پولس ێی حزب یی کامیابیا ختم بوت و ای گروپ کامیابین گروپ حساب بوتنت؛ اما جنجال الاس نه بوت که ای جنجالان به دوم و سومێن قرن ئانی تا به پرکه ئین جنجالات بدل بوتنت . به جنجال کنوکانی مانجینا لاتێن گروپ پولس ێی خدا زانتیێ نزام و اسل و بُنیادا قبول نه داشتنت . چو :ابیونی‌هان و ناصریان یی پرکه ئان که تا هنگت به موسویێن شرێتێ سرا سک اتنت و ای دینێ پایپند اتنت.
ئیسا و رسولیێ دوره گ
editای دوره گ شه ۷۰ سال به اولین قرن ئا مربوت ئه بیت که ئیسای خدمت شه سال ۳۰ میلادیا به آیی تا حسابه بیت . پد شه ئیسای کریست بوتینا به سال ۳۳ میلادیا شه پنطیوس پیلاطس دستا ( ئیسوی ێانی نرز اینت) [4] آیی حواریون شه آ جمله ئا پطرس، پولس و یوحنا به آیی دینێ پراخ کورتین ئا شرو کورتنت و په آیی دیمروگا کوشش کورتنت. شه آ جمله آسار و نویسگان که به ای دوره گ یی تا نیوشته بوته انت متی، مرقس، لوقا و یوحنا انجیلان و حواریون یی رسالگان انت هستند که ئیسوێتێ دپائیات روزگارا (۱۵۰ - ۴۰۰ میلادی) به یک گروپ رقما گو عهد جدید ئا جم آوری بوته انت. ای جم آوری بوته ئین رساله گ ئانه انجیل هم ئه گوشنت.
اولین کلیسای پیسانێ روزگار
editکلیساێی اولین پیس به آ کسان گوشته ئه بیت که آ به پیغمبری وختا زنده گ بوته انت و گو پیغمبرا یکجا بوته انت و پد شه پیغمبری مرکا کلیساێی مزنتوب به پیام آورئان (حواریون) رسیته و ای همی کس هم کلیسا ها رهبری کورته وهم پیغمبرێ جاه نیدۆک بوته انت . ای پیسان شامل انت شه قدیس کلمنت که به عنوان پلی میان شه رسولان روزگاری و شه کلیسای اولین پیسان حساب بیت ، شهید ایگناتویس (قرن ۱ مانجینا - قرون ۲ شروئا شه میلادا) اسقف انطاکیه و شاگر یوحنای حواری، پلیکارپ شهید (۶۹-۱۵۵ م) یوحنای رسول یی شاگرد گو کشیش هرماس ئا هستنت. غدیمیتیرن نویشتگ شه ای زمانگ و دوره ئا مربوت ئه بیت به کلمنت یی رسالگ ئا. همیرنگ هپت رسالگ شه ایگناتیوس، پلیکاپ یی رسالگ به فیلیپیان، کلمنت یی دم ئین رسالگ و کشیش هرماس یی رسالگ شه دیگه آسار و نیویشتگان به ای دوره و زمانگی تا هستنت.
ئیسوێتێ اولین تاریخ شمار
edit
- ۳۳ میلادی
به همی سالانی تا ئیسا مسیح شه روم ئی دولتێ مزنانی نیمگاه که آیرا و آیی دینی ئین زانت ئانه په وت یک تهدید ئه زانتنت ، آیرا محکمه کورتنت که شه ئیسویانی نزرا آ کریست بوته ولی شه مسلمانانی نزرا که به چارمین اسمانا عروج کورته.
- ۳۷ میلادی
پولس شه تارسوس (یکی شه دیمین یونان ئی شاران)، گو یک صحنه‌ای دیستینا به دمشقێ جاده ئی تا، ئیسوێتێ دینا په وت قبول کورت و وتێ ماموریتا په ئیسوی کورتینا غیرێ یهودیان شرو کورت.
- ۴۲ میلادی
شمعون (یکی شه ئیساێ حواریونان) که به پتروس ئی ناما هم زانته ئه بوت که آیی مقاما په تچکین زمانگی به عنوان اولین پاپ جشنا گیرنت، اولین ئیسوێتێ جامیێه ئی به رمێ تا بنیانگذاری کورت. اولین اختلاف نزر به ئیسای پیغمبریێ سرا آی و پولسێ مانجینا وودی بوتنت.
- ۶۴ میلادی
ئیسوي ێانه په روم یی شاری سوتین ئی خاتیرا ملامت ئه کورتنت . امپراتور نرون په وتي محبوب کورتینا به مردمانی مانجینا آوانانی ازار و ازێت کورته و آوانی سرا باز ظلم کورت . پطرس قدیس (سنت پیتر) بِه ای وختا کشته بوت.
- ۷۰ میلادی
اورشلیم (بیت المقدس) ئا رومی پد شه یهودی ئانی شورش ئا بِه آوانی مقابلا ،سک خراب کورتنت . گیشتیرین شه یهودیان شه اورشلیم گلینته بوتنت. ئیسوێ بِه شورشی تا رومی ئانی مقابلا شرکت نه کورتنت . په ای خاتیرا رم یی تا ئیسوێت دیم رُشت ئا روت و ای شار یکی شه ئیسوێتێ مرکز و بُنجاه ئان بدل ئه بیت.
- ۳۰۱میلادی
تیرداد یکی شه ارمنستانێ باچاه ئآن،به سال ۳۰۱ میلادیا ئیسوێتێ دینا به ارمنستاني تا رسمی وآزات جار جت و ای به حدود ۱۲ سال زوتیر شه ئیسوێتێ دینئ رسمی بوتینا به رم ئی امپراتوری ئی تا ات.[5]
- ۳۰۴ میلادی
ئیسوێتێ جوامع به مدیترانه یی کینیکاه به گروپی ئین رقما یکجا جمع بوتنت و شه آدا تا بریتانیا و درهٔ نیل به مصر تا، شوتنت.
- ۳۱۳ میلادی
په سبب شه امپراتور کنستانتین یی پشتوانی ، ئیسوێت باز زوت و چتک به قویترین مزهب به رم یی امپراتوری یی تا بدل بوت.
- ۳۲۵ میلادی
ئیسوێتێ کلیسای اولین جرگه په ئیسوێتێ باورانی تعین کورتینا و ئیسوێتێ جامعیه یێ یکجا کورتینا به نیقیه تا جور بوت. اعتقاد نامهٔ حواریون با اعتقاد نامهٔ نیقیه (مجموعه‌ای از باورهای پایه‌ای اعتقادی مسیحیان) نوشته می‌شود. بعد از تعریف و پذیرش این اعتقادنامه، فرقه‌ها و افرادی که الوهیت مسیح را نمی‌پذیرفتند (مانند آریوس) به عنوان بدعت شناخته شدند.
- ۳۳۰ میلادی
نوکین روم به بیزانس یی تا شه کنستانتین نیمگاه، بُنیاد ایشته بوت و پدا به کنستانتینوپول (مروچین استانبول) ئا، نام‌گذاری بوت وبه ئیسوێتێ پایتختا زانته بوت، جور بوت.
- ۳۸۱ ـ ۳۹۱ میلادی
به تئودوسیوس یی امپراتوری یی حکومتی وختا، ئیسوێت روم یی امپراتوری رسمین دین بوت. غیر شه ئیسوێتێ پیرو ئان کافر و بدعت‌گذاری به ئیسوێتێ تا (غیر شه ئیسوێتێ افکاران) غیرقانونی جار جته بوتنت.
نام
editشه اسلامی نظرا
editگیپتجاه
edit- ویکی‌پیڈیاێ شراکت کنۆکان«[۱]»، انگریزیێ ویکی‌پیڈیا ، آزاتین زانت نامه . (پدا دیسته بوته به ۶ جون ۲۰۱۵).
Further reading
edit- Gill, Robin (2001). The Cambridge companion to Christian ethics. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-77918-9.
- Gunton, Colin E. (1997). The Cambridge companion to Christian doctrine. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-47695-X.
- MacCulloch, Diarmaid. Christianity: The First Three Thousand Years (Viking; 2010) 1,161 pages; survey by leading historian
- MacMullen, Ramsay (2006). Voting About God in Early Church Councils. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 0-300-11596-2.
- Padgett, Alan G.; Sally Bruyneel (2003). Introducing Christianity. Maryknoll, N.Y.: Orbis Books. ISBN 1-57075-395-4.
- Price, Matthew Arlen; Collins, Michael (1999). The story of Christianity. New York: Dorling Kindersley. ISBN 0-7513-0467-0.
- Ratzinger, Joseph (2004). Introduction To Christianity (Communio Books). San Francisco: Ignatius Press. ISBN 1-58617-029-5.
- Roper, J.C., Bp. (1923), et al.. Faith in God, in series, Layman's Library of Practical Religion, Church of England in Canada, vol. 2. Toronto, Ont.: Musson Book Co. N.B.: The series statement is given in the more extended form which appears on the book's front cover.
- Tucker, Karen; Wainwright, Geoffrey (2006). The Oxford history of Christian worship. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-513886-4.
- Wagner, Richard (2004). Christianity for Dummies. For Dummies. ISBN 0-7645-4482-9.
- Webb, Jeffrey B. (2004). The Complete Idiot's Guide to Christianity. Indianapolis, Ind: Alpha Books. ISBN 1-59257-176-X.
- Woodhead, Linda (2004). Christianity: a very short introduction. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-280322-0.