Wp/bew/Gambang kromong

< Wp‎ | bew
Wp > bew > Gambang kromong

Gambang kromong ièlah semacem orkès nyang nyampurin alat-alat gending gamelan ama alat-alat gending Tionghoa, kaya' sukong, tèhyan, ama kongahyan.[1] Geroan gambang kromong dicomot deri nama dua alat gending tepluk (perkusi), nya'entu gambang ama kromong. Sanonya bisa kebikin ni orkès gambang kromong, kaga' lepas deri dedengkot kaum Tionghoa nyang dibenum ama Welanda jadi kapitèn Cina nama Ni Hukong (masa jabatan 1736–1740).[2]

Gambang kromong ngider jengkep serageman di arak-arakan datengnya bulan Puasa 1440 H/2019 M di Kebon Baru, Tebet, Jakarta Kidul

Jenis-jenis lagu

Gambang kromong galibnya ngelah pakem di tiga trap lagu;

  • lagu pobin (gegendingan)
  • lagu dalem (kolot)
  • lagu sayur (kondang)

Lagu phobin

  • Kong ji lok ('kegumbiraan Konghucu')
  • Pèh pan taw
  • Cu té pan
  • Cay cu tèng ('saungnya orang pinter anlèhan')
  • Sèng kiok
  • Mato jin ('pendèta wadon')
  • Jin Kui hwé ké' ('Jin Kui pulang kampung')
  • Lui kong ('déwa gelèdèk')
  • Cia pèh pan
  • It ti kim ('emas setangklé')
  • Tay pèng wan ('telok perdamian èn keantengan')
  • Pèk bowtan ('kembang botan puti')
  • Cay cio siu ('kekandelan, turunan, ama panjang umur'; bakal orang nyang lagi sènjit)
  • Kim hoa cun ('prau kembang emas')
  • Liu tiaw kim
  • Si Say kwé ké
  • Ban kim hoa ('kembang emas cebanan')
  • Pat sian kwé hay ('delapan déwa nyebrangin laot')
  • Lian hoa té ('awak kembang teraté')
  • Sé ho liu
  • Hong tian (bakal sembahyang samkay)
  • Yo hoan hwé ké
  • Sian li cay hoa
  • Ban lian hoa
  • Pat yin
  • Si jin kwi
  • Coan na
  • Ki sèng co
  • Ciang kun lèng
  • Tio kong in
  • Sam paw hoa
  • Pèk hou tian
  • Kim sun siang
  • Cé hu liu
  • Bangliaw
  • Li tèn hwé bin
  • Go nio
  • Pebotan, èn laèn sebagénya.

Èn di gending latar wayang Sin pé antara laèn ièlah: Tau tiat, Ji tiat, Sam tiatTau to, Ji to, Sam to, Si to, Go to, Lak to, Cit to, èn Pè' to, èn sebagénya.

Lagu Dalem

  • Centé manis madu
  • Centé manis bediri
  • Pecah piring
  • Mas Nona
  • Gula ganting
  • Poa si li tan
  • Semar Gunem
  • Gunung Payung
  • Burung nori
  • Tanjung Burung
  • Nori kocok
  • Tarik balok
  • Mawar tumpah
  • Dèndang serani
  • Kula nun salah
  • Pèrak-Pèrak
  • Jungjang Semarang
  • Engko Si Baba
  • Bong Cèng kawin
  • Temenggung menulis, èn laèn sebagénya.

Lagu dalem diawalin ama pobin kaya' Pobin jago, Pobin pèh pan tau, Pobin cu té pan, èn entakanuh disudahin ama "lopan" (penutup) kaya' Lopan tukang sado, Lopan cé cu tèng, Lopan poa si li tan, Lopan sèng kiok, èn laèn sebagénya.

Lagu Sayur

  • Jali-jali (jalan kaki, kembang siantan, Ujung Mèntèng, pasar malem, pasar ikan, Cengkarèng, jago, kacang buncis, Kalijodo, kunang-kunang, rusak, si Ronda)
  • Stambul (lama, bilah, rusak, dua, Siliwangi, Jampang, bujuk, langkuan, bunga mawar, jèngki, ca-ca, jalan)
  • Centé manis (bilah, rusak, jalan, makan)
  • Pèrsi (jalan, rusak)
  • Rènggong (buyut, manis)
  • Surilang
  • Balo-balo
  • Jeruk manis/Kang Haji
  • Pantun gambang/Ayam jago
  • Jeprèt payung
  • Kramat Karem
  • Ondé-ondé
  • Sawo mateng
  • Bajang-bajang
  • Kembang kacang
  • Nanas Bogor
  • Blènderan
  • Kelap-kelip
  • Paku gelang
  • Gambang walèt/Kroncong walèt
  • Gambang Kemayoran/Kroncong Kemayoran
  • Kué mangkok
  • Cenderawasih
  • Abang mampir
  • Kopi susu
  • Jembatan pata
  • Ciung
  • Wewayangan
  • Warung pojok
  • Gelatik nguk-nguk
  • Lènggang kangkung
  • Siri Kuning
  • Sirem kembang
  • Tari serimpi
  • Kudèhèl
  • Tilil
  • Kicir-kicir
  • Mèga mendung
  • Dayung sampan
  • Endung-endung
  • Sang bango
  • Rokok krètèk
  • Terbang burung èn laèn sebagénya.

Alat gending

link=https://id.wikipedia.org/wiki/Berkas:Gambang_Kromong.jpg|left|thumb|Alat-alat gending gambang kromong Bilahan gambang nyang jumblahnya 18 biji, sokanan dibikin deri kayu suangking, huru batu, manggarawan atawa laèn jenis kayu nyang empuk bunyinya kalu dipukul. Kromong sokanan dibikin deri perunggu atawa besi, jumblahnya 10 biji (sepulu pencon). Tangga nada nyang dipaké di gambang kromong entu tangga nada lima Tionghoa,[1] nyang sering digero' salendro cina atawa salendro mandalungan. Alat gending di gambang kromong ada gambang, kromong, go'ong, kendang, bangsing, trompèt/piston, kècrèk, ama sukong, tèhyan, atawa kongahyan sebagé pembawa suara.

Orkès gambang kromong entu kacukan nyang ragem antara unsur-unsur asli setempat ama unsur Tionghoa. Kalu deri bentuknya, unsur Tionghoa kiatan di alat-alat gending gèsèk, nya'entu sukong, tèhyan, èn kongahyan. Itu kacukan unsur budaya kiatan juga' di lagu-lagunya.

Kebekènan wayah gini

link=https://id.wikipedia.org/wiki/Berkas:Gambang_Kromong_Betawi.jpg|left|thumb|225x225px|Tukang nyanyi di gambang kromong Gambang kromong entu gending Betawi nyang paling malsabet ngamprahnya di wilayah budaya Betawi, mo di Jakarta kendiri kè', di daèrah utekan kulilingnya kè' (Jabodètabèk). Kalu ada orang-orang peranakan Tionghoa pating ngejedog di masarakat Betawi setempat, pating ngejeprah juga' dah bakalannya tu paguyuban orkès gambang kromong. Di Jakarta Lor ama Jakarta Kulon, tuladnya, lebi ngebadegan dah jumblahnya paguyuban gambang kromong nyang nanggrak di situ ketimbang di Jakarta Kidul ama Jakarta Wètan.[3]

Wayah gini, nanggrak juga' setilah nyang namanya "gambang kromong gabregan" (gambang kromong kombinasi).[4] Gambang kromong gabregan entu orkès gambang kromong nyang alat-alatnya ditambahin atawa digabregin ama alat-alat gending Kulon modèren kaya' gitar mélodis, bas, gitar, orgen, saksopon, drem èn laèn sebagénya, nyang ngebikin adanya perobahan deri tangga nada lima jadi tangga nada diatonik sonder paké ngrasa keganggu.[4] Itu hal kaga' ngurangin kehasan suara gambang kromongnya kendiri, èn lagu-lagu dimaèninnya surup-surup aja kaga' dipaksain.[4]

Jagonya gambang kromong lagu dalem paling akir

Pang Cinnio atawa bekènnya mah Encim Masnah entu ahlinya lagu kolot gambang kromong nyang tau jadi primadona tahon 1960-an. Dia dibrojolin di Banten tahon 1925 èn asalnya deri kulawarga peranakan Tionghoa. Dia punya enya' orang Indonésia asli deri Mauk, atu daèrah lingir panté lor Tangerang, Propinsi Banten, nah sedeng dia punya baba orang Tionghoa nama Pang Ancong. Nama aslinya Pang Cinnio, nah kalu Masnah entu èmang orang setempat nyang nggero' dia, ama ditabahin "encim" di depannya.

Dia dibrojolin jadi anak atu-atunya. Enya'nya entu tukang nyanyi gambang kromong. Encim Masnah nyang kaga' sempet kenal babanya entakanuh dikawinin ama enya'nya pas masing anum pisan. Di umur 14 tahon, dia udah kawin enem kali. Lakinya nyang keenem umurnya kaga' panjang. Dia mingkin kedengkèk kapan enya'nya ama anak atu-atunya wapat.

Sanonya ngentuk ama gambang kromong pas dia dikècèngin ama temennya nonton gambang kromong. Sorang tukang tanji nama Un Unhok (Oen Oen Hok), nyang entakanuh jadi lakinya nyang ketuju, ngècèngin dia manggung. Cuman gableg anlèh nyanyi nyang mudun deri dia punya enya', lah cepet gènèng apal lagu-lagu dalem Betawi nglotok di luar pala. Dia punya kemenjèsan nyanyi juga' diasah ama panjang gambang kromong nyang tènar di itu témpo, Tèk Ko (Tek Kho). Semprakan entu, dia jadi tukang nyanyi gambang kromong nyang manggung ke mana-mana barengan ama gambang kromong Irama Masa pimpinan lakinya nama Un Unhok.

Tahon 1960-an, ampir kaga' ada wayah pisan bakal ngantol barang sebentaran gè'. Untungnya mah, itu témpo, tukang nyanyi gambang kromong mah belon sepira, jadinya dia punya nama gampang lekas bekèn jadi tukang nyanyi gambang kromong paling kondang seantéro Jakarta ama Banten. Itu keberasilan punya lantaran ampé dia bisa ngebikin ruma. Cuman mah sayangnya, dia punya perjalanan gawé tau ngrandek di tahon 1980-an lantaran ada rarangan deri pemerèntahan Orde Baru. Baru bolé lagi dah dia tampil lagi tahon 1990-an.

Encim Masnah entu sekelemit tukang nyanyi gambang kromong nyang misi apal lagu dalem, cuman mah sayang pisan sekarang kaga' ada nyang ngewarisin.

Berapa paguyuban èn panjak gambang kromong dalem

Paguyuban èn pimpinan gambang kromong
GK Irama Masa (pimpinan Un Unhok/Oen Oenhok)
GK Asli Irama Tenang (pimpinan Lim Tianpo/Lim Tian Po/Limihardja)
GK Irama Persatuan (pimpinan Tèk Ko/Tek Kho)
GK Irama Bersatu (pimpinan Tung Jinswi/Thung Djin Swie)
GK Ngo Hong Law (pimpinan Ciam Unkim/Tjiam Oen Kim)
GK Sinar Gembira (pimpinan Lau Conghin/Lauw Tjong Hin)
GK Rindu Malam (pimpinan So Ongkian/Souw Ong Kian)
GK Siapa Nyana (pimpinan Cang Guan/Tjang Guan)
GK Setia Kawan (pimpinan Nio Hoksan/Nio Hok San)
GK Cahaya Mustika (pimpinan Lim Pécis/Lim Pei Tjis)
GK Pekayon Si Tunah (pimpinan H. Jampang/Hj. Tunah)
GK Irama Ria & GK Selendang Sutra Emas (pimpinan Lim Injin/Lim In Djin/Go Jin)
GK Naga Jaya (pimpinan Ang Yoksan/Ang Jok San)
GK Shinta Nara (pimpinan Tèng Suitiang/Teng Sui Tiang)
GK Irama Jaya (pimpinan Janian)
GK Sinar Kramat (pimpinan Pang Tongwi/Phang Tong Wie)
GK Naga Mas (pimpinan Bu Tianghay/Boe Tiang Hay)
GK Selendang Mas (pimpinan Tan Kimcong/Tan Kim Tjong/Entjong)
GK Warna Sari (pimpinan Tan Buang)
GK Kucica Mas (pimpinan Buang)
GK Naga Mustika (pimpinan Tèng An/Teng An/Surjahanda)
GK Selendang Kuning Emas (pimpinan Lim Kimgiok/Lim Kim Giok)
GK Mustika Sari (pimpinan Asmat Sopiah)
GK Cinta Damai (pimpinan Amsar)
GK Suara Kenangan (pimpinan Kwé Kihap/Kwee Kie Hap)
GK Asli Karya Nada (pimpinan Achmad Zaèlani)
GK Jaya Sampurna (pimpinan Kim Sèng)
GK Asli Pusaka (pimpinan Hasan L.)
GK Lie Tan (pimpinan Tan Ahoy/Tan A Hoy)
GK Asli Savera (pimpinan Burhan Tahrir)
GK Gaya Baru (pimpinan Lim Kimsiong/Lim Kim Siong/Sarkim)
Tukang gambang kromong lagu dalem
Pang Cinnio (Pang Tjin Nio)/Encim Masnah
Lim Ating
H. Jabar
Goan Liang
Tan Winnio (Tan Win Nio)
Kwé Talèn (Kwee Talen)
Hj. Tunah
Manol
Minah
Sa'ah
Bulet
Titin
Mulyani
Mumun
Bening
Banjar
Irah
Nènèng
Pipin
Muasim
Dompèt
Anah
Yayang/Yanto
Sopiah
Lèni
Wèlly
Suhaèri Mufti
Wèmpi
Ika Dermawan
Urip
Oni
Maryati
Leom
Yuli
Sanih
Arbain
Lilis
Saiyan
Panjak gambang kromong kolot
Unhok (Oen Hok)
Kincong (Kin Tjong)
H. Jabar
Inan
Janian
Jaip
H. Jampang
Buang
Asmat
Asman
Asan
Mukri
Entong
Cawah
Gojin
In Kun/Édi
Aang
Ongkian
Cuan Yang
Nisan
Endang
Acim
Kwi Hap
Ambran
Ibun
Barung
Suhaèri Mufti

Ruju'an

  1. 1.0 1.1 Napsirudin, ènh. (2003). Pelajaran Pendidikan Seni. Jakarta: Penerbit Yudhistira.
  2. Fauzi Bowo.
  3. Situs Strada. (Sènggètan paèh ajeg)
  4. 4.0 4.1 4.2 "Situs Pemerintah Kota Jakarta". Diarsipin deri nyang asli per 9 Méi 2010. Dibuka per 24 Januari 2024.