Wp/arq/(تيارت (مدينة

< Wp‎ | arq
Wp > arq > (تيارت (مدينة

تيارت (بالفرنساوية tiaret )جاية من البربرية تيهرت اللبؤة

الموقع الجغرافي edit

تخطيط المدن edit

التاريخ edit

في مملكة تيهرت edit

تحت السيطرة التركية edit

امارة الامير عبد القادر edit

التعليم edit

ضخئيات مرتبطة بتيارت edit

Tihert wella Tahert hiya mdina qdima fi Dzayer, kanet bekri 3assima ta3 d-dinasti ta3 Rostomiyyine (Béni Rostom) lli hakmet mabine 3am 777 w 909 lel milad. Tihert jayya f-chamal l-gharbi ta3 Dzayer. L-blassa lli kanet fiha Tihert rah semmouha darwek Tagdemt lli wellat daïra b3ida 3la mdinat "Tiaret b chi kilometrat bark. Balek tkoun had l-mdina tebnat 3la redma ta3 mdina romania kane ysemmouha "Tingartia.

Toponimi edit

Tihert wella Tahert bel amazighia ma3netha « lebba » w ngoulou bel amazighia « Aher » wella « Iher » l-« sba3 » [1].

Tarikh edit

Antikiti edit

Tingartia, mdina qdima, tebnat waqt Romane ou bqat hatta l-waqt ta3 l-Bizantiyyine, w kanet fiha isqofiyya fel qarn V, bessah makkane hatta dalil ykonfirmi belli had l-mdina hiya lli wellat Tahert [2]. Li-trass ta3 romane mazalou baqyine f had l-jiha w nejmou ndatiwhom mel qarn III hatta lel mji ta3 l-Wendal fel qarn V. W kayen tani atar tbeyyane belli had l-mantiqa kanet fiha l-Massihia mentachra mabine nassha.

Fi 3am 533 miladia, l-Bizantiyyine wel gaïd ta3hom Belisarius htal 3ayta blayess men Chamal Ifriqia w za33ak l-Wendal mel pouvoir w hawezhom mene ch-charq ta3 Chamal Ifriqia, bessah ki ma nejjamch yeddi ga3 l-bled, khalla l-Amazigh yahakmou 3ayta blayess kima fi jihat Tahert wine darou mamlaka semmouha « Altava ».

L-bedia ta3 l-Islam edit

L-mdina romania heddetha l-jouyouch ta3 l-Messalmine fi 3am 681. L-Amazigh l-jdod lli jaw bnaw mdina jdida w semmawha Tahert.

Fi 3am 761, l-gaïd ta3 Qiraouane Abderrahmane Ben Rostom w lli kane ibadi mel Khaouarij ja lel mantiqa hareb mel 3abbassiyine howa w nass lli tab3ouh. Bel m3awna ta3 nass l-mantiqa fonda mdina jdida w semmaha « Tahert al jadida ».

Period ta3 Rostomiyyine edit

Fel qays lli kanet Tahert 3assima ta3 Rostomiyyine, kanet ma3roufa b d-dine, mdina kosmopolit yjouha tojjar w tolba mene kol blassa w hatta mel Machriq. Kanet Tahert blassa ta3 qraya nelqou fiha maktabat mlamdine fihom ktouba bezzaf menhom tafasir ta3 l-qor3an w chi makhtoutat f la-medsine w l-astronomi [3].

Terdam ta3 l-Fatimyyine edit

Fi 3am 909, Tahert hajmou 3liha l-Amazigh l-jbaylia « Kutama » lli jaw mene charq ta3 w lli kanou chorka m3a d-da3ia wel imam l-Farissi l-Fatimi « Bou3abdellah Ch-Chi3i ». L-mdina theddet w bqat kharba w l-ghachi ta3ha tzerb3ou [4]. Chi menhom rah l-Sahra w tbellad fi Sedrata hda Ouargla, w chi lakhor kemmal trigah hatta Oued Tagherdayt (Mzab) w bna biha mdina jdida w hiya Ghardaïa w bqa 3la l-Ibadia. [5].

Joghrafia edit

Tahert jayya fi blassa 3alia, ktar mene alf mitra foug l-bhar ; fiha tsob nnow bezzaf w yfoutou 3liha zouj ouedyane [6]. Tahert fiha bezzaf l-3youn wel ouedyane lli khallat l-ghachi lli seknouha yekhadmou l-ard w tesdaq fiha l-flaha [7]. Rostomiyyine bnaw fi had l-mdina mkhazen w mtamer kanou ydessou fiha l-ghella w hafrou system ta3 saguiat bach yezgou l-jnanat [6]. Amma l-mdina wine kanou l-ghachi yesseknou, kanou fi Tahert kartiyyat w fi kol hawma teskane komunoti [7].


Sit arkiyolojik : Tahert-Tagdemt edit

Hatta l-darwek mazalou baqyine atar ta3 Rostomiyyine w tani atar mel qayss ta3 l-Imir Abdelkader (Fi 3am 1836, l-Imir Abdelkader khayyar Tagdemt bach tkoun 3assima jdida fi blassek M3askar lli htellouha l-Fransis). Had l-atar rahi darwek b-rasmi mahmia bel qanoun mene 26 dissembr 1978.[8]

Bibliographia edit

  1. Template:Ouvrage
  2. Cadenat, 1960.
  3. Gilbert Meynier, 2010, Template:P..
  4. Gilbert Meynier, L’Algérie, cœur du Maghreb classique..., op cité, Template:P..
  5. C. Agabi, « Ibadites », in Encyclopédie berbère, 23 | Hiempsal – Icosium En ligne, mis en ligne le 01 juin 2011, consulté le 24 novembre 2012.
  6. 6.0 6.1 Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Meynier29
  7. 7.0 7.1 Les Rustamides (761-909), sur le site qantara patrimoine méditerranéen.
  8. Cf. Site de la Wilaya